بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به محدودیت منابع آب و لزوم مصرف بهینه آب، مطالعه حاضر به بررسی کارایی تخصیصی تولیدکنندگان گندم در دو منطقه که در منطقه یک از آب سد طالقان استفاده می کنند و در منطقه دو از منابع آبهای زیر زمینی استفاده می کنند میپردازد. اطلاعات مورد نیاز با انجام بازدیدهای میدانی، مصاحبه، جلسه با کشاورزان و کارشناسان و تکمیل پرسشنامه جمعآوری گردید. تابع تولید مناسب از روش حداقل مربعات معمولی - OLS - و نرم افزار shazam برآورد گردید همچنین به منظور تخمین کارایی از تابع تولید مرزی تصادفی و نرم افزار Frontier استفاده شد. کارایی تخصیصی نسبت حداکثر تولید ممکن با توجه به نهاده و تکنیک موجود به حداکثر تولید ممکن با توجه به تخصیص بهینه منابع - نهادهها - میباشد.
نتایج نشان میدهد کارایی تخصیصی در مورد تولیدکنندگانی که از آب سد استفاده کردهاند حدود 92 درصد و کارایی تخصیصی در منطقه دو برابر با 89 درصد می باشد. به عبارت دیگر در منطقه یک با استفاده بهینه از عوامل تولید یک ظرفیت بالقوه 8 درصدی برای افزایش درآمد تولیدکنندگان وجود دارد همچنین در منطقه دو با استفاده بهینه از عوامل تولید، 11 درصد امکان افزایش درآمد وجود خواهد داشت.
در واقع تولیدکنندگانی که از آب سد استفاده کردهاند از نظر تخصیصی نسبت به تولیدکنندگانی که از سایر منابع آبی استفاده کردهاند کاراتر عمل کردهاند. جهت بهبود کارایی تولیدکنندگان گندم در منطقه دو نسبت به تولیدکنندگان منطقه یک و حد بهینه استفاده از نهادهها توجه به عواملی نظیر آموزش زارعین، بیمه محصولات جهت اطمینان خاطر تولیدکنندگان، تخصیص اعتبارات جهت تهیه مقدار بهینه عوامل تولید نقش مهمی خواهند داشت. همچنین در این رابطه بانک کشاورزی و تشکلهای کشاورزی نقش بسزایی خواهند داشت.
الف- مقدمه
گندم به عنوان یک محصول استراتژیک دارای اهمیت فراوانی در اقتصاد کشور میباشد و یکی از هدفهای کشور، افزایش تولید گندم از طریق بهبود و افزایش کارایی گندمکاران است. این محصول از نظر تأمین امنیت غذایی وجایگاه اقتصادی، میتواند به عنوان مهمترین عامل در شکلدهی سیاست کشاورزی و به دنبال آن امنیت داخلی کشور مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر کارایی عامل بسیار مهمی در رشد بهرهوری منابع تولید به ویژه در اقتصاد کشاورزی کشورهای در حال توسعه است.
این کشورها از یک طرف با کمبود منابع و فرصتهای محدود جهت توسعه و پذیرش تکنولوژیهای بهتر مواجهند و از طرف دیگر از تکنولوژیهای موجود هم به طور کارا استفاده نمیکنند. بنابراین هر مطالعهای در مورد عدم کارایی در تولید محصولات و کوشش در جهت بهبود کارایی و استفاده بهینه از منابع در این کشورها، بهرهوری عوامل تولید در کشاورزی را افزایش خواهد داد. - نجفی و شجری، - 1376 در این راستا بریم نژاد و محتشمی - 1388 - در مقالهای تحت عنوان "مطالعه کارایی فنی گندم در ایران" به بررسی کارایی فنی تولید گندم در طی سالهای 1381-84 در 78 شهرستان از استانهای تهران، اصفهان، فارس، خراسان رضوی، کرمان، قم و مرکزی با استفاده از تابع تولید مرزی تصادفی به روش حداکثر درستنمایی پرداختند.
نتایج این بررسی نشان میدهد که استان اصفهان با 91/8 درصد بیشترین و استان کرمان با 76/8 درصد کمترین کارایی را در تولید گندم دارا میباشند. حسین زاده فیروزی - 1373 - درپایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان "تحلیل کارایی تولید مزارع گندم و پیاز - مطالعه موردی دشت تبریز-آذرشهر - " با استفاده از تابع حداکثردرستنمایی به بررسی این مسئله که آیا کشاورزان در تولید کارا عمل میکنند یا نه؟ پرداخت. نتایج این مطالعه حاکی از این است که عدم استفاده از تکنولوژی مناسب و عدم آگاهی از تخصیص بهینه و مناسب نهاده موجب از دست رفتن 50 درصد تولید یا درآمد اضافی میشود.
محدث حسینی - 1373 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان "بررسی عوامل مؤثر بر کارایی اقتصادی انواع برنج در استان مازندران" با استفاده از توابع تولید مرزی به محاسبه کاراییهای تکنیکی، تخصیصی و اقتصادی پرداخت، نتایج حاکی از آن است یک پتانسیل 33 درصدی برای افزایش درآمد شالیکاران برنج دانه بلند پر محصول وجود دارد. Mann and Mecon, - 2008 - در تحقیقی تحت عنوان "کارایی اقتصادی مصرف آب درکالیفرنیا" به بررسی کارایی اقتصادی آب مصرفی پرداختند. نتایج حاکی از این است که کارایی اقتصادی آب ارتباط نزدیکی با قیمتگذاری آب داشته و اگر قیمت آب هزینههای نهایی و هزینه فرصت آب را نیز منعکس نمایند مصرفکنندگان در سطوح کارا تولید مینمایند.
Boris and Robert, - 1994 - برای گروهی از کشاورزان روستایی در پاراگوئه شرقی برای پنبه و کاساوا، کارایی اقتصادی، فنی و تخصیصی را به ترتیب برای پنبه 41، 58 و 70 درصد و برای کاساوا به ترتیب برابر با 52، 59 و 89 درصد با استفاده از تابع تولید مرزی تصادفی تخمین زدند. برای پنبه بالاترین مقادیر کارایی اقتصادی، فنی و تخصیصی به ترتیب برابر با 67، 85 و 92 درصد و همین مقادیر برای کاساوا برابر با 78، 83 و 100 درصد به دست آمده است. نتایج تحقیق آنها نشان میدهد که امکان افزایش سود با تکنولوژی فعلی وجود دارد.
Ali and Chaudhry, - 1993 - با استفاده از دادههای مقطعی سال 1985 به بررسی انواع کارایی تکنیکی، تخصیصی و اقتصادی در مزارع برنج، نیشکر، کتان و محصولات مختلط منطقه پنجاب پاکستان پرداختند نتایج حاکی از این است که وضعیت مزارع برنج بهطور نسبی بهتر از بقیه و مزارع کتان بدتر از بقیه مزارع است. بنابراین نتایج مطالعات فوق حاکی از اهمیت برآورد کارایی تخصیصی در راستای مصرف بهینه نهاده ها میباشد. هدف از مطالعه حاضر تعیین کارایی فنی، اقتصادی تولید کنندگان به منظور برآورد کارایی تخصیص میباشد.
ب- مواد و روشها:
دادهها با استفاده از تکمیل 100پرسشنامه، مطالعات کتابخانهای، مراجعه به سازمانهای جهاد کشاورزی و سازمان آب منطقهای قزوین و مصاحبه با کشاورزان در استان قزوین جمعآوری گردیده است. با توجه به خصوصیات جامعه آماری مورد مطالعه از روش نمونهگیری خوشهای دومرحلهای استفاده شده است. متغیرهای کمی لحاظ شده در تابع تولید محصولات گندم و جو در منطقه مورد بررسی شامل: مقدار تولید فیزیکی - کیلوگرم - به عنوان متغیر وابسته و سطح زیر کشت - هکتار - ، نیرویکار - نفر-کار - ، مقدار بذر - کیلوگرم - ، مقدار سم و علفکش - لیتر - ، مقدار کود - کیلوگرم - ، میزان آب آبیاری - متر مکعب - ، ماشینآلات - ساعت - به عنوان متغیرهای مستقل می باشند.
