بخشی از مقاله
چکیده
در پروژههای عمرانی مهمترین م سئلهای که توجه مدیران پروژهها را به خود معطوف کرده این ا ست که چگونه میتوان پروژهها را با موفقیت انجام داد. در طول زمان، مطالعات گوناگونی برای تعریف و مشخص نمودن جنبههای مختلف موفقیت پروژه، صورت پذیرفته است و هرکدام رویکرد خا صی ن سبت به این مو ضوع دارند، اما باید به این مو ضوع توجه دا شت که موفقیت پروژهها درگرو د ستیابی به سطح مطلوبی از بهرهوری ا ست.
عمدهترین مطلب در این خ صوص، افزایش سطح بهرهوری نیروی ان سانی ا ست. به همین منظور، این پژوهش به دنبال این ا ست که شاخصهای افزایش بهرهوری نیروی انسانی را شناخته و بهطور خاص در پروژههای عمرانی بحث و بررسی کند و میزان اهمیت فاکتورها را رتبهبندی نماید، و در پایان بین سه کشور جهان سوم مقایسه نماید. در را ستای د ستیابی به این هدف، پس از انجام مرور ادبیات جامع و با نظر کار شنا سان و خبرگان باتجربه در این حوزه تعداد 55 عامل ا ستخراج شده و در 5 گروه د ستهبندی شدند. سپس پر س شنامهای جهت جمعآوری نظرات خبرگان در شرکتهای پیمانکار عمرانی م شهد در مورد میزان اهمیت هر یک از فاکتورها طراحی شد.
درنهایت بر ا ساس نتایج بهد ستآمده از فرایند تحلیل سل سله مراتبی AHP اولویتبندی نهایی ا صلیترین عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی کشور تعیین شد. از نتایج این تحقیق این را میتوان نوشت که در کشورهای درحالتوسعه 6 عامل اقتصادی: بهموقع بودن پاداش، مقدار پاداش، بیمه اجتماعی، پرداخت انگیزه، امنیت شغلی و عضویت در اتحادیه در اولویتاند. همچنین از بین عوامل غیراقت صادی و روانی اجتماعی عوامل: نظم و ان ضباط کاری، شرایط بهدا شتی و ایمنی، ر ضایت کاری، ایجاد رقابت، روابط با همکاران، دادن مسئولیت،؛ به اشتراکگذاری مشکلات و نتایج، فرصتهای فعالیتهای اجتماعی، تفاوتهای فرهنگی، مشارکت کارگران در تصمیمگیری، فاصله از خانه و دوری از مراکز جمعیت به ترتیب مهمترند.
مقدمه
در عصر حاضر بهرهوری را یک روش، یک مفهوم و یک نگرشی درباره کار وزندگی مینامند و درواقع به آن به شکل یک فرهنگ و یک جهانبینی مینگرند، بهرهوری در همه شئونات، کار وزندگی فردی، اجتماعی میتواند دخیل باشد و یک شاخص تعیینکننده درآمد سرانه هر کشوراست و برای افزایش بهرهوری ملی هر ک شور باید درآمد سرانه آن ک شور افزایش یابد. در مورد صنعت ساخت نیز، اهمیت بهرهوری کمتر از سایر صنایع نیست.
موفقیت یک پروژه ساختوساز بهطور عمده ازنظر مدیریت به ورودیهایی مانند نیروی کار، مواد و سرمایه بستگی دارد. بهواقع نیروی انسانی بهعنوان یکی از ارز شمندترین سرمایههای شرکت ساخت ا ست، لذا بهبود عملکرد آن منجر به افزایش سطح بهرهوری می شود. ازآنجاکه، بهرهوری نیروی انسانی امکان تغییر زیادتری را نسبت به سایرین دارد و نیز میتوان با درنظر گرفتن نکات ریز و هزینههای پایینتر سود بیشتری را برد، ازاینرو این مقاله به دنبال این است که ابتدائا عوامل مؤثر در بهرهوری نیروی انسانی در پروژههای عمرانی را شناسایی کند و درنهایت بر اساس اهمیت آنها را مرتب سازد.
تاریخچه و تعریف بهرهوری
بهبود بهرهوری موضوعی بوده است که از ابتدای تاریخ بشر و در کلیه نظامهای سیاسی و اقتصادی مطرح بوده است؛ اما تحقیق در مورد چگونگی افزایش بهرهوری بهطور سیستماتیک و در چهارچوب مباحث علمی تحلیلی از حدود 200 سال پیش به اینطرف بهطور جدی موردتوجه اندیشمندان قرارگرفته است، برای این منظور از مطالعات سید رضا رضوی علوی، محمدمهدی مرتهب، مهدی حاجی زمانی کمک میگیریم. - 3 - واژه »بهرهوری« برای نخ ستین بار بهوسیله فرانسوا کنه ریاضیدان و اقتصاددان فرانسوی بکار برده شد. »کنه« با طرح جدول اقتصادی، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهرهوری در بخش ک شاورزی میدان ست.
در سال 1883 فران سوی دیگری بنام لیتره بهرهوری را دانش و فن تولید تعریف کرد. با شروع دوره نهضت مدیریت علمی در اوایل سالهای 1900، فردریک وینسلو، تیلور و فرانک و لیلیان گیلبریث بهمنظور افزایش کارایی کارگران، درباره تقسیم کار، بهبود روشها و تعیین زمان استاندارد، مطالعاتی را انجام دادند »کارایی« بهعنوان نسبتی از زمان واقعی انجام کار به زمان استاندارد از پیش تعیینشده تعریف شد.
همچنین در سال 1958 آژانس بهرهوری اروپا EPA، بهرهوری را درجه و شدت استفاده مؤثر از هریک از عوامل تولید تعریف کرد؛ همچنین این سازمان اعلام داشت که بهرهوری یک نوع طرز فکر و دیدگاه است بر این پایه که هر فرد میتواند کارها و وظایفش را هرروز بهتر از روز قبل به انجام برساند. از نظر این آژانس اعتقاد به بهرهوری یعنی داشتن ایمان راسخ به پیشرفت و تعالی انسانها، و در کل بهرهوری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت برون داد بر درون داد یک فرد، واحد و سازمان به کار گرفته میشود.
بهرهوری - = داده / ستانده - از اوایل شروع دهه 1970 بهرهوری یکی از مهمترین موضوعاتی بوده است که در سطح سازمانها و در سطح کشورها توجه ویژهای به آن شده است. مقدار و نرخ ر شد بهرهوری درهرک شور تأثیر ب سزایی بر روی سطح زندگی، تورم، بیکاری، سلامت اقت صادی جامعه و رقابتپذیری در سطح جهانی دارد در یک نظرسنجی که از مدیران صنایع کشور امریکا انجامشده است بیش از 90% مدیران بر این باور بودهاند که »ارتقاء بهرهوری یکی از 2 یا 3 موضوع مهم وجدی است که کشور با آن روبروست - 1 - .«
روش تحقیق بر اساس شیوه گردآوری دادهها
تحقیق توصیفی خود به دستههای مختلف ازجمله، پیمایشی، همبستگی، اقدامپژوهی، بررسی موردی و تحقیق پس- رویدادی تقسیم میشود که به بررسی توزیع و ویژگیهای جامعهآماری پرداخته و ماهیت شرایط موجود و رابطه بین رویدادها را بررسی میکند. ازآنجاییکه در این تحقیق دادههای مورد نظر برای تعیین فاکتورهای ا سا سی مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی ک شور و همچنین مقای سات زوجی معیارها در تکنیک AHP از طریق میدانی گردآوری و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفته است، این تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است.
چارت زیر روند انجام کار را نمایش میدهد.
فلو چارت روند انجام کار
مطالعات کتابخانهای جهت آشنایی با تحقیقات پیشین درزمینه بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی در سایر کشورها شناسایی و دستهبندی عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی از طریق استخراج از منابع پیشین و بازنگری و تغییرات کارشناسان صنعت ساخت کشور طراحی و توزیع پرسشنامه در میان کارشناسان و خبرگان صنعت ساخت کشور در شرکتهای پیمانکار و انبوهساز عمرانی مشهد جهت تعیین میزان اهمیت هر یک از عوامل غربالگری اولیه عوامل تعیینشده جهت شناسایی عوامل بحرانی انجام مقایسات زوجی بین عوامل اصلی بر اساس نظر خبرگان تعیین وزن و اولویتبندی عوامل با استفاده از AHP مقایسه با بعضی از کشورهای خاورمیانه و درحالتوسعه و نتیجهگیری جامعه آماری تحقیق حاضر را متخصصان و خبرگان باتجربه صنعت ساخت در شرکتهای پیمانکار عمرانی مشهد تشکیل میدهند.
روش گردآوری دادهها در این تحقیق شامل روش کتابخانهای و میدانی بوده است. ابزار مورد استفاده در روش میدانی این تحقیق شامل مصاحبه و پرسشنامه بوده است. در ابتدا با روش کتابخانهای، مقالات فارسی و لاتین، پایاننامهها و اسناد و مدارک مرتبط با تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و به موازات آن م شورتهایی با ا ساتید و متخ ص صانی در خ صوص عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی انجام شد. نهایتاً معیارهای استخراج شده به منظور انجام غربالگریهای اولیه در قالب پرسشنامه درآمدند. همچنین در مرحله رتبهبندی عوامل با فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP دادههای مورد نیاز با نظرات خبرگان و صاحبنظران صنعت ساخت کشور از طریق پرسشنامههایی جمعآوری خواهد شد.
عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی
در این بخش از تحقیق فاکتورهای مؤثر بر بهرهوری نیروی کار در پروژههای عمرانی معرفی و دستهبندی میشوند. این فاکتورها با مطالعه کارهای تحقیقاتی مرتبط با بهرهوری پروژههای عمرانی تعیینشدهاند. این عوامل بر اساس مرور ادبیات پیشین و نظرات کارشناسان داخلی در 5 گروه دستهبندی شدهاند که در ادامه ذکر و در پیوست قرار داده شده است.
