بخشی از مقاله
کهن الگوها ، عناصر سازنده ناخودآگاه و مخزن دائمی همه تجاربی است که طی قرون مختلف تکرار شده است . کارل گوستاو یونگ نظریه استفاده از کهن الگوها را به منظور روشنتر کردن اجزای شخصیت رواج داد. خانم پیرسون معتقد است هر انسانی برای یافتن خویشتن خود و دگرگونی جهان درونی اش به سفر هزارلا و مارپیچ گونه ای می پردازد و در این سفر توسط راهنمایان درونی یا کهن الگوهایی هدایت می شود تا به گنج نهان درونش دست یابد. دوازده کهن الگو، قهرمان درون را هدایت می کنند که هر کدام درسی دارد و در نهایت به یکپارچگی و هماهنگی بخشهای مختلف روان قهرمان منجر می شوند. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نظریه پیرسون به واکاوی کهن الگوهای دوازده گانه در داستان نصوح بپردازد. با بررسی این داستان مشخص شد در ابتدا کهن الگوی سایه لوده نصوح فعال بوده ، سپس جستجوگر ، جنگجو، ساحر او بیدار میگردد و پس از بروز شرایطی ،کهن الگوهای ، فرزانه، یتیم ،معصوم ،آفریننده، ویرانگر، حاکم و عاشق فعال می شوند.
کهن الگو ها عناصر سازنده ناخودآگاه هستند و گاهی از آن ها به عنوان تصویر های اسطوره ای و الگوهای جمعی نیز یاد می شود. یک کهن الگو شیوه برداشت یا ایده ای شمول است. که بخش عمده ای ازعواطف و احساسات انسانی را در بردارد. کهن الگوها در واقع مخزن دایمی همه تجاربی است که طی قرون متمادی توسط نسل های مختلف تکرار شده است. کهن الگوها از هزاران سال پیش در داستان ها و افسانه های قومی نقش داشته اند. کهن الگوها هم در افسانه های اساطیری و هم در داستان های معاصر، عناصری مهم به شمار می آیند. داستانهای حماسی ، الگویی برای شیوه ی زندگی به ما ارائه می دهند . اکتشاف دلاورانه به معنای پاسخ مثبت به خود و در نتیجه سر زنده تر و مؤثرتر شدن در جهان است . سفر قهرمان ابتدا به قصد یافتن گنج خویشتن حقیقی و سپس بازگشت به خانه و تقدیم هدیه ی جان در جهت کمک به دگرگونی قلمروی پادشاهی و در این فرایند ، زندگی او شکل می گیرد . این سفر اکتشافی ، سراسر خطر و دشواری است ، اما در عوض پادشاهیِ، بزرگ در پی دارد : توان موفق بودن در جهان ، شناخت اسرارِجانِ انسان فرصتِ، یافتن و ابراز هدایای بی همتای ما در جهان و زندگی کردن در اجتماعِ پر مهر انسانهای دیگر. تناقضی که در زندگی مدرن است ، اینست که در حالی که به شیوه هایی زندگی می کنیم که تاکنون زندگی نشده است و در نتیجه هر روز جهان خود را از نو می آفرینیم ، اغلب ، کارهای ما تهی و بی ریشه به نظر می رسند . برای فرا گذشتن از این حالت ، نیاز به آن داریم که همزمان در گذشته و ابدیت ریشه بدوانیم به همین علت اسطوره ی قهرمان درجهانِ معاصر بسیار مهم است .
اسطوره ی قهرمان ، اسطوره ای جاودانی است که ما را بهمردمِ همه ی زمانها و مکانها وصل میکند . اسطوره ی قهرمان درباره پرش دلاورانه از لبه ی شناخته ها برای رو دررویی با ناشناخته هاست .لازم به ذکر است که قلمرو های ما بازتابوضعیتِجانِ جمعی ماست نه فقطخودِ ما یا رهبران ما . دگرگونی قلمرو به همه ی ما بستگی دارد . درک این نکته به ما کمک می کند تا از حالت رقابتی بیرون بیاییم و به توانمند کردن خود و دیگران علاقمند شویم قهرمان به منظور یافتن گنج یا جام مقدس راهی سفر می شود مشکلات یا به زبان افسانه ها اژدها هایی سر راهش قرار می گیرند و او به شیوه های گوناگون آنها را از میان بر میدارد. به این ترتیب قهرمان طی سفرها درسهایش را می آموزد و چناچه به شایستگی کافی برسد گنج را می یابد. سپس کار او این است که به شیوه مناسب گنج یا هدیه بی همتایش را به جهان عرضه کند تا نه تنها زندگی خودش بلکه کل جهان را تر و تازه و دگرگون سازد. ما در سفر توسط راهنمایان درونی یا کهن الگوها هدایت می شویم که هر یک از آنها نماد نوعی از بودن است. این کهن الگوها عبارتند از معصوم، یتیم، جنگجو، حامی، جوینده، ویرانگر، عاشق، آفریننده، حکمران، ساحر، فرزانه و لوده . هر کدام از این کهن الگو ها درسی دارد که به ما بیاموزد. هر یک از آنها مرحله سفر را ادراره می کنن. راهنمایان درونی کهن الگوهایی هستند که از روز ازل همراه ما بوده اند. در این پژوهش سفر قهرمانی نصوح را در دفتر پنجم داستان مثنوی معنوی را بر اساس کهن الگوهای دوازده گانه خانم کارل پیرسون مورد بررسی قرار می دهیم در این داستان که نصوح که سالها در پی شهوات درونی خود به شغل دلاکی در حمام زنان می پرداخت. در اثر وقایعی به سفر قهرمانی خود فرا خوانده می شود و پس از طی سفر به این نتیجه می رسد که از اصل خود به دور بوده و معنای واقعی زندگی را درک ننموده است.
پیشینه پژوهش
کهن الگوهای دوازده گانه ی درونی از جمله چالشهایی است که ذهن هر انسان علاقمند به بیداری درون را درگیر خود میکند زیرا با فعال شدن هر یک از آنها و آموختن درسی که در مسیر سفر روان به قهرمان می دهند ، او را به مرحله ی درک حقیقت و نشاط و رهایی و یکپارچگی اجزای پراکنده ی روان می رسانند . پس از تحقیقات فراوان مشخص شد که تاکنون تحقیقی در مورد کهن الگوهای دوازده گانه داستان نصوح در دفتر پنجم داستان مثنوی معنوی صورت نگرفته است . از جمله تحقیقات انجام شده مرتبط عبارتند از: نمادهای کهن الگویی در مثنوی - میر قادری ، عاطفه - 1392 نماد و کهن الگوهای نمادین در مثنوی - صالحی ، سهیلا 1389 - بررسی سفر قهرمانی شخصیت در بوف کور با تکیه بر کهن الگوهای بیداری قهرمان درون گرجی ، مصطفی . کوپا ، فاطمه - 1392تحلیل روانشناختی - مدرنیستی رمان "بی و تن " بر مبنای نظریه بیداری قهرمان درون - قاسم زاده ، سید علی . سرباز ، فاطمه - 1392 تحلیل کهن الگویی داستان پادشاه و کنیزک - زمان احمدی ، محمد رضا - 1389
چهارچوب نظری تحقیق نقد کهن الگویی »یونگ«
نقد روانشناسانه، یکی از مباحث جدید است که در ادبیات شرق نیز مورد توجه قرار گرفته است، نقدی است که بر پایه روانشناسی جدید، از فروید به بعد شکل گرفته است و ارتباط بین ادبیات و روان شناسی و نقد ادبی را بیان می کند. »کارول یونگ از همکاران و شاگردان فروید بود، پس از مدتی به سبب پافشاری فروید و برخی از عقایدش، از جمله تأثیر غریزه جنسی بر رفتار آدمی، از او جدا شد و مکتبی بنیان گذاشت که به طرح
