بخشی از مقاله
چکیده
امروزه رقابت در گستره جهانی صورت میگیرد و در چنین فضایی، کشورها و سازمانهایی قادر به بهرهبرداری از فرصتهای بازار جهانی خواهند بود که توانایی خلق و توسعه مزیت رقابتی را داشتهباشند. هوشمندی رقابتی به عنوان یک ابزار مدیریت راهبردی و یکی از سریعترین زمینههای رشد کسب وکار دنیا، یکی از تکنیکهای مهم در ایجاد مزیت رقابتی است . در این راستا چابک بودن سازمان میتواند نقش بسزایی در افزایش هوشمندی رقابتی سازمان داشتهباشد. از سویی یکی از اولویتهای اصلی سیستم چابک توجه زیاد به اطلاعات است. میزان تبادل اطلاعات در سازمان های چابک زیاد و نیازمند مراقبت جدی از اطلاعات کلیدی است بنابراین، سازمانهای چابک نیازمند فنآوریهایاطلاعاتی انعطافپذیر برای تطبیق با شرایط ناپایدار هستند از اینرو فنآوری اطلاعات یکی از مهمترین توانمندسازهای دستیابی به چابکی است.
از اینرو در این مقاله هدف بررسی عوامل توانمندساز فنآوریاطلاعات و چابکی و اثر این دو بروی هوشمندی رقابتی میباشد. بدین منظور، مبانی نظری فنآوریاطلاعات، چابکی و هوشمندی رقابتی بصورت عمیق بررسی شدهاست. براساس نتایج این تحقیق سازمانها با استفاده از فناوریاطلاعات و توانمندسازهای آن میتوانند سریعتر و بهتر به سازمانهای چابک تبدیل شوند و خود را با محیط متغییر پیرامونی سازگار سازند و در این راستا چابکبودن سازمان از طریق ایجاد سرعت و انعطافپذیری بیشتر برای تأمین بهتر نیاز مشتریان باعث برتری بر رقبا و در نتیجه هوشمندی رقابتی میشود. بنابراین سازمانها با استفاده از فناوریاطلاعات میتوانند به هوشمندی رقابتی دستیابند ودر صحنه رقابت باقی بمانند.
واژههای کلیدی: فناوری اطلاعات؛ چابکی1؛ هوشمندی رقابتی
.1 مقدمه
در دهه گذشته غالب شرکتها راهبرد بازسازی و مهندسی مجدد را در پاسخ به چالشها و تغییرات محیطی انتخاب میکردند گرچه این رویکردها همواره موفق و ثمربخش نبودند اما امروزه بسیاری از سازمانها و شرکتها با رقابت فزاینده پایدار و نامطمئنی مواجه هستند که بواسطه نوآوریهای فناورانه، تغییر محیطهای بازار و نیازهای در حال تغییر مشتریان شدت یافته است . این وضعیت بحرانی موجب اصلاحات عمدهای در چشمانداز راهبردهای سازمان، اولویتهای کسبوکار و بازبینی الگوهای سنتی و حتی الگوهای نسبتا معاصر شده است . بنابراین در عصر حاضر دستیابی به موفقیت و بقاء سازمان مشکل مشکلتر میشود این واقعیت هم ناشی از ظهور عصر تجاری جدید است که تغییر یکی از خصوصیات اصلی ان است .
در جهان امروز به شدت بر قابلیت سازگاری با تغییرات در محیط تجاری تأکید میشود در این صورت چابکی به عنوان یک پارادایم جدید است که در مفهوم یک گام به جلو و ایجاد معانی جدید برای عملکرد بهتر و موفقیت در تجارت است . مطالعات نشان میدهد سازمانهای دولتی چابک نرخ فزایندهای در اجرای اقدامات تحولی نسبت به همتایان خود بدست میآورند دولتهایی که در زمینه سرعت و انعطافپذیری بیشتر و پاسخگویی فراوان سرمایهگذاری میکنند به احتمال قوی به اهدافشان خواهندرسید. بنابراین این مؤسسات برای رسیدگی به تغییر، عدم اطمینان و عدم قابلیت پیشبینی در محیط کاری خود به شماری از عوامل توانمندساز متمایزکننده نیازمند هستند. سازمانهای امروزی برای بقا باید به امور داخلی خود سامان دهند و پتانسیلهای که مستلزم توان رقابتی است را در خود ایجاد نمایند و با ایجاد ارتباط سازمانیافته پویا و توانمند با سایر اعضا مرتبط باعث افزایش مزیت رقابتی سازمان شوند.
در مقالات متعددی سعی شده است تا توانمندیهای لازم برای چابکی معرفی و در نتیجه توانمندیهای مختلف شناسایی شوند. یکی از توانمندسازهای چابکی فناوری اطلاعات است که به معنای درجه کمال سیستم اطلاعاتی، شبکه ارتباطی و استفاده کارکنان و فرایندها از سیستمها و شبکههای اطلاعات است. قابلیتهای فناوریاطلاعات از چابکی سازمان پشتیبانی کرده و نقش اساسی در درک و واکنش نسبت به محیط دارند.
اساس و بنیان سازمان چابک یکپارچه سازی نظام فناوری اطلاعات، کارکنان، فرایندهای تجاری و تجهیزات، درون تشکیلاتی هماهنگ و انعطافپذیر جهت پاسخگویی سریع به اتفاقات و تغییرات محیط است. در کل سازمان چابک می تواند منجر به هزینه های تولید کمتر، سهم بازار فزاینده، ارضای نیازهای مشتریان، تسهیل معرفی سریع محصولات جدید و حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده شود و قابلیت رقابت سازمان را ارتقاء دهد.
از سویی در این محیط به شدت رقابتی، روابط پیچیدهای شکل میگیرد که اطلاعات در آن به عنوان یک منبع اصلی محسوب میشود اما دریافت اطلاعات از محیط بیرونی کسبوکار، زمانی بر موقعیت رقابتی شرکتها اثرگذار است که آنها از یک سیستم جامع و مدون به نام هوشمندی رقابتی2 بهره جویند؛ چرا که 90 درصد اطلاعاتی را که یک شرکت برای تصمیمهای حیاتی خود نیازمند است میتواند از راه هوشمندی رقابتی کسب کند.
بنابراین بدلیل افزایش حجم اطلاعات در سازمانها و لزوم استفاده از آن در تصمیمهای سازمانی طی دو دهه اخیر باعث ظهور پدیدهای به نام هوش رقابتی شده است.هوشمندیرقابتی به عنوان یک ابزار مدیریت راهبردی و یکی از سریعترین زمینههای رشد کسبوکار دنیا به شمار میرود . همچنین هوشمندی رقابتی به عنوان عاملی برای حفظ سازمان از خطرهای اتی و تشخیص فرصتهای نهفته عمل مینماید.در این راستا چابک بودن سازمان میتواند نقش بسزایی در افزایش هوشمندی رقابتی سازمان داشتهباشد.
بنابراین در این پژوهش بدنبال بررسی عوامل توانمندساز فناوری اطلاعات و چابکی و اثر این دو بروی هوشمندی رقابتی میباشیم.
. 2 مبانی نظری پژوهش چابکی
تاکنون، تعاریف زیادی برای چابکی پیشنهاد شدهاست اما هیچ یک، مخالف یکدیگر نیست و همدیگر را نقض نمیکند. این تعاریف، عموما، فکر، سرعت و شناخت تغییرات محیطی را به منظور واکنش مناسب به آنها نشان میدهد چابکی به معنای توانایی هر سازمان جهت حسگری، ادراک و پیشبینی تغییرات در محیط کاری است چنین سازمانی باید بتواند تغییرات محیطی رو تشخیص دهد و به آنها به عنوان عوامل رشد و شکوفایی بنگرد. آنها مفاهیم مرتبط با چابکی را، فناوریهای پیشرفته سختافزاری و نرمافزاری، شبکههای درون سازمانی - اینترانتها - ، توانمندسازی کارکنان و تیمهای کاری موافق، متقارن و همزمان مطرح کردهاند. آنها در جایی دیگر چابکی را توانایی فایق آمدن بر مسائل غیرمنتظره جهت مقابله با تهدیدات بیسابقه محیط کاری و کسب مزیت و سود ناشی از تحولات به عنوان عوامل رشد و شکوفایی، تعریف میکنند چابکی در واقع برای مهندسی سازمانهای رقابتی پارادایم جدیدی است. نیاز به این پارادایم جدید مبتنی بر افزایش میزان تغییر در محیط است که مؤسسات را وا دارد به پاسخ پیشکنشی به تغییرات میکند.
چابکی سازمانی چندین قابلیت اساسی را در نظر میگیرد که به عنوان مبنای حفظ و توسعه چابکی به شمار میروند و عبارتند از:
1. پاسخگویی که به توانایی تشخیص تغییرات، و واکنش سریع و بهرهجویی از آنها اشاره دارد؛
2. شایستگی که بر توانایی کسب اهداف و مقاصد سازمان دلالت میکند ؛
3. انعطافپذیری و قابلیت سازگاری که عبارت است از توانایی برای جریان دادن به فرآیندهای مختلف و کسب اهداف مختلف، با استفاده از امکانات و تسهیلات یکسان؛
4. سرعت که عبارت است از توانایی انجام فعالیتها در کمترین زمان ممکن
اگر سازمانی به دنبال چابکی است، باید این تواناییها و قابلیتها را مدنظر داشتهباشد. بدون شک، کسب چابکی به قابلیت پاسخگویی نسبت به راهبردها، فناوریها، کارکنان، فرآیندها و تسهیلاتکاری نیز نیازمند است. هرچند در اینجا منظر،توجّه صِرف بر این قابلیتها و چشمپوشی از سایر گزینهها نیست و ممکن است مؤلفههای دیگری نیز همچون کارتیمی، مشارکت، کیفیت و هزینه هم برای سازمان یا شرکت جزء قابلیت های کلیدی چابکی محسوب شوند.
در جدول شماره - 1 - برخی از مهمترین تعاریف ارائه شده از چابکی اورده شده است.
