بخشی از مقاله
چکیده
در عصر کنونی سازمانهایی راه تعالی را سریعتر طی خواهند نمود که با محور قرار دادن دانش و مدیریت صحیح آن، بستر مناسبی جهت شناسایی نیازها و داراییهای دانشی سازمان ایجاد نمایند. البته با توجه به محدود بودن منابع سازمانی و عدم قطعیت در اجرای هر استراتژی، مدیران باید بر روی حوزه هایی از مدیریت دانش سرمایه گذاری کنند که بیشترین اثر بخشی را بر تعالی سازمانی دارند.در این پژوهش به منظور ارتباط بخشیدن مابین مدیریت دانش و تعالی سازمانی، از ابزار سیستمهای دینامیکی استفاده شده تا تأثیر مدیریت دانش بر تعالی سازمان مورد مطالعه قرار گیرد. در این مقاله استراتژی های مدیریت دانش در دو بعد خلق و نشر دانش تعریف شد و بر اساس هر بعد، توانمندسازهای دانشی تعیین و تاثیراتشان بر روی فعالیت های مدیریت دانش تعریف گردید. در ادامه تاثیر فعالیت های مدیریت دانش بر روی شاخصهای نتایج دانشی و در نهایت بر روی دستاوردهای مالی و غیرمالی سازمان نشان داده شد. این اثرات به صورت متقابل و با استفاده از حلقه های علی و معلولی و نمودار سطح و جریان، بررسی گردید و در آخر با شبیه سازی مدل و اجرای سناریوهای مختلف، راهکارهای مناسب برای انتخاب بهترین استراتژی مدیریت دانش پیشنهاد گردید.
کلمات کلیدی مدیریت دانش1 ، تعالی سازمانی 2 ، سیستمهای دینامیکی3
1 مقدمه
در هزاره سوم سازمانهای باید با بکارگیری توانمندسازهای کارا و اثر بخش، برقراری تعادل بین توانمند سازها و نتایج و بهبود مستمر عملکرد سازمانی خود در کلیه زمینه ها، گام در مسیر بی پایان تعالی بر داشته و به تدریج به یک سازمان متعالی مبدل شوند. دانش، یکی از این توانمندسازهاست . مهمترین متغیر رشد همه جانبه سازمانها و بنگاههای اقتصادی عصر حاضر، دانش است.[6] دانش به یکی از مهم ترین منابع راهبردی مورد نیاز سازمان ها تبدیل شده و تولید دانش برای کسب مزیت رقابتی و موفقیت سازمانها ضروری شده است.[7]
در عمل ، بسیاری از شرکتها ادعا کرده اند به کمک فرایند مدیریت دانش کارا و اثرگذار، مدیریت دانش بر روی عملکرد سازمان موثر بوده است .از اینرو، مدیریت دانش بدون شک، یکی از مهمترین مقدمات برای عملکرد یا نوآوری سازمان است.[8] با بررسی ادبیا ت موضوع، مطالعاتی در رابطه با مدیریت دانش و عملکرد سازمانی، بررسی عوامل موثر بر موفقیت مدیریت دانش در فرایند مدیریت دانش و عوامل شکل دهنده هر یک از فرایندهای مدیریت دانش انجام شده است .
در پژوهشی به بررسی رابطه بین مدیریت دانش وبهبود عملکرد سازمانی شرکت های لجستیک در زمینه مدیریت فناوری اطلاعات در کشور آمریکا می پردازند.نتایج این تحقیق حاکی از ان است که بین مدیریت دانش و بهبود عملکرد سازمانی رابطه قوی و مثبتی وجود دارد.همچنین کارکنان نقش اصلی در فرایندهای مدیریت دانش و بهبود عملکرد سازمان بازی می کنند و فرایندهای قوی مدیریت دانش در این سازمانها و در گیر کردن کارکنان با این فرایندها، باعث افزایش کارایی، اثر بخشی، تمایز و بهبود عملکرد سازمانی در مقایسه با سایر سازمانها می شود.[9 ]
به بررسی میزان اهمیت و رتبه بندی عوامل موفقیت مدیریت دانش در چرخه مدیریت دانش - تولید دانش به اشترا ک گذاری دانش و به کارگیری دانش - می پردازند. آنها پس از دریافت نظرات 30 نفر از خبرگان و محققان مدیریت دانش در دانشگاه ها از طریق پرسشنامه ، با استفاده از آزمونهای تی و فریدمن، اهمیت و اولویت عوامل مذکور را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.
نتایج این پژوهش حاکی از آن است که عوامل مشوق های انگیزشی مناسب، حمایت مدیریت ارشد، یادگیری مداوم و فضای آزاد سازمانی بیشترین فراوانی را در هر سه فرایند مدیریت دانش دارند.[3] پژوهشهایی هم از متدولوژی پویایی های سیستم در بحث مدیریت دانش بهره برده اند. بر اساس مدل سایبرنتیک سازمانها و با بکارگیری ابزار سیستمهای دینامیکی، مدلی دینامیکی جهت اندازه گیری اثر بخشی فرآیندهای مدیریت دانش در سازمانهای دانش محور ارائه می نمایند .
در این مدل، مدیریت دانش در سطوح استراتژیک، هدایتی-نظارتی و عملیاتی به صورت منطقی در نظر گرفته شده است و امکان بررسی اثربخشی سیاستهای متفاوت مدیریت دانش در سازمانها نظیر توسعه زیرساخت فناوری اطلاعات، پشتیبانی کمیته های تخصصی و آموزش پرسنل فراهم گردیده است.[4] نادری و دامنگیر4 مدلی به منظور تشریح پویایی های خلق و انتقال دانش درون یک صنعت را معرفی می نمایند .
در این مدل، تاثیر اتخاذ استراتژی های مختلف دانشی یک سازمان بر موفقیت آن در موقعیت های دانشی مختلف ارائه شده است .تحقیق مذکور بیشتر مبتنی بر دانش موجود در صنعت و کسب آن توسط سازمان بوده و فرآیندهای خلق دانش در داخل سازمان مورد بررسی قرار نگرفته اند.[10]
یانگ بو و شنگ هوآ5 فرآیند انتقال دانش و تاثیر آن را بر انباشت دانش سازمان بر اساس نظریه کنترل و سیستم ها تحلیل نموده و ساختار انتقال دانش در سازمان را با استفاده از رویکرد پویایی سیستمی تبیین می کنند.آنها در مطالعه خود سعی کرده اند یک روش اثر بخش برای مکانیزم های بین سازمانی برای انتقال دانش را ارائه دهند.[11] اما تحقیقات اندکی در مورد کاربرد رویکرد پویایی سیستمی در تعالی سازمانی صورت گرفته است.
با استفاده از ابزار سیستمهای دینامیکی، مدلی دینامیکی از مدل تعالی سازمانی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت6 معرفی می نمایند. در مدل مذکور روابط دینامیکی ما بین قسمت توانمندسازها و نتایج مدل تعالی سازمانی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت را تشریح شده و سه سناریو با محوریت برند سازمان، وفاداری مشتریان و وفاداری کارکنان مور د بررسی قرار می گیرند.[5]
علی رغم مطالعات مذکور، با مرور منابع مرتبط مشاهده میشود که نحوه تاثیرگذاری مدیریت دانش بر تعالی سازمانی به خوبی شفاف نشده است .بر این اساس در این تحقیق، با بهرهگیری از تلفیقی از عوامل موثر بر موفقیت مدیریت دانش در چرخه مدیریت دانش - تولید دانش، به اشترا ک گذاری دانش و به کارگیری دانش - ، عوامل شکل دهنده و تاثیر گذار بر هر یک از فرایندهای تولید دانش، به اشترا ک گذاری دانش و به کارگیری دانش وهمچنین معیارها و ویژگیهای یک سازمان متعالی ، مدلی از این تعامل به تصویر کشیده شده است.
در این مقاله در بخش دوم مبانی نظری شرح داده میشود، در بخش سوم فرآیند مدلسازی شامل: متغیرهای اصلی، مدلسازی دیاگرام علت و معلولی و مدلسازی نمودار سطح و جریان انجام میشود، در بخش چهارم شبیه-سازی مدل ارائه خواهد شد، در بخش پنجم آزمون های کارائی مدل دینامیکی تعریف شده و در بخش ششم سناریوسازی های مربوطه انجام گردیده است.
2 مبانی نظری
- 1-2 مدیریت دانش
ما به آرامی در حال تغییر از عصر اطلاعات به عصر دانش هستیم جاییکه دانش به عنوان مهمترین جنبه زندگی بشر شناخته می شود. در محیط رقابتی کنونی افراد و سازمانها کم کم دانش را به عنوان مهمترین سرمایه با ارزش بر میشمرند. دانش ابزار قدرتمندی است که می تواند جهان را متحول سازد و علت عمده نوآوریها، دانش
