بخشی از مقاله
چکیده
بررسی صورتهای مختلف گفته پردازی در متون پل والری، نویسنده و شاعر فرانسوی قرن 20 و ید االله رویایی شاعر معاصر فارسی زبان این امر را روشن می سازد که از یک سو با خصوصیت ویژه گفتمانهای این دو شاعر مواجه می شویم که بیشتر با کنشگر "من" بیان شده و از سویی دیگر با ویژگیهای ادراکی و احساسی در گفته پردازی که بر خواننده تحمیل می گردد. پیکره مورد مطالعه اشعار نارسیس والری و اشعار دفتر شعری "من، گذشته، امضا" از یداالله رویایی می باشد.
تحلیل استراژیهای مختلف بینش و ادراک در آثار این دو، با روشنگری نظریه های نشانه- معنا شناسی، فرضیه ای را مطرح می کند که ما آن را "تنش چند صدایی در گفته پردازی" می نامیم و وابسته به نظریه اتصالات و انفصالات در گفتمان می باشد. هدف از این مقاله آن است که نشان دهیم تمام گتمان تحت کنترل "من" می باشد.
"من" شاعر در هر دو دچار تکثر است و رقابت بین صورتهای مختلف گفته پردازی وجود دارد که در جستجوی یک موضوع ارزشی که همان " هویت " است، می باشند. "خود" در حال تغییر و تحول و شدن است و برای رسیدن به "هویت " صورتهای مختلف گفته پردازی با هم در گیر می شوند و تنش در گفتمان به وجود می آید. البته این امر در گفتمان والری پیچیده تر از گفتمان یداالله رویایی می باشد.
مقدمه
مسئله من در آثار پل والری و یداالله رویایی مسئله پیچیده ای است، به عبارت دیگر "من" آن سوژه اصلی است که تولید معنا می کند و مرکز اصلی دنیای بسته گفتمان این دو شاعر می باشد. این تفکر مبتنی بر "من" ، در مجموعه دفتر اندیشه های والری و در اشعارش ظاهر می گردد، که در آنها ضمیر "من" به صورت ضمیر مفعولی تاکیدی به طرق گوناگون به کار گرفته می شود، گاهی با ام بزرگ Moi و گاهی به توان یک moi1، توان دو moi2 و دیگر اعداد، گاهی "من ناب" Moi pur و اشکال دیگر.
بنابراین ابهامی در تعاریف ارائه شده از ضمیر "من" توسط والری همواره وجود دارد، زیرا نشانه هایی که برای "من" به کار گرفته شده گاهی تعریف ثابتی ندارد و گاهی تعاریف نامفهوم و متنوع است. به همین علت برای تحلیل "من" با معضل مواجه می گردیم. لازم به ذکر است که با به کار گیری این ضمیر مفعولی، نویسنده از ضمیر فاعلی Je هم غافل نیست.
برای مثال در دفتر اندیشه هایش می نویسد: » در رویا غرق شدم. چه کسی؟ من. دیدم؟ چه کسی نظاره گر بود؟ من « در این گفتمان، "من" فاعلی و "من" مفعولی چه کسی هستند و چه نقشی در اندیشه والری ایفا می نمایند و چرا با تاکید این دو را از هم جدا می کند؟ والری برای توضیح این دو ضمیر، به علوم دیگر و فلسفه متوسل میشود تا شاید بتواند توضیح دقیقی برای این دو بیابد. در دفتر اندیشه هایش سعی دارد که معناها و نشانه های مختلفی از آن ارائه دهد. بدین ترتیب باید اذعان داشت همه چیز در آثار والری حول محور "من" می گردد که مدام و بی وقفه تغییر می کند. هنگامی که می نویسد
"من می اندیشم" - Je pense - ادامه می دهد: "من تغییر می کنم و میخواهم ثابت گردم".
ید االله رویایی نیز در اثر خود "من گذشته امضا" با این مسئله مواجه است. :" پس آنچه برای من امضا افشا می کند، علائمی از من است که در لحظه امضا از من سر می روند ونه خود من، محصول آشنایی من با چیزی است که در بالاست، ولی در پایین مرا آشنا با چیزی غیر منتظر میکند که در من بوده است و علامتی از من بوده است. معرفتی تازه به چیزی در من، و مثل من در هم.
تحلیل ضمیر "من" و اتصالات و انفصالات گفتمانی در گفتمان هردو شاعر به روش نشانه شناسی مکتب پاریس انجام می گیرد. هدف از ارائه این مقاله آن است که نشان دهیم این ارجاع به "من" که برای انسان ضروری به نظر میرسد، تمام ذهن این دو نویسنده را درگیر کرده و سعی دارند این میل به خودجویی را در خود ارضا نمایند، به همین دلیل گفتمان دارای تنش می گردد.
این مقاله از دو قسمت تشکیل شده است. در ابتدا سعی بر آن داریم تا مسئله اتصالات و انفصالات گفتمانی را در نمونه ای از اشعار بررسی نماییم، که در واقع نقش "من" در گفته پردازی شاعران مشخص می گردد و اینکه چگونه نویسنده از یک بینش بیرونی با انفصال در گقتمان به یک بینش درونی و یا اتصال گفتمانی میرسد، پس از آن به مسئله "من و تکثر من" پرداخته می پردازیم.
پیشینه تحقیق
تا کنون در مورد اشعار رویایی از منظر نشانه شناسی تحلیلی صورت نگرفته است. ولی مقالاتی دز مورد اشعار رویایی نگاشنه شده است. بهبهانی، سیمین » وقتی که بیراهه برای گام آرام است
در مورد تحلیل نشانه شناسی اشعار پل والری می توان به چند مقاله ای که مولف در این زمینه نگاشته است اشاره کرد. »تصویر نارسیس در آثار پل والری«، نشریه علمی پژوهشی قلم، انجمن ایرانی زبان و ادبیات فرانسه، سال دوم، شماره 3 ، 1386، 25-49، به زبان فرانسه. »گفته پردازی و بازگشت من نویسنده در تجربه و دریافت متنی پل والری«، نشریه علمی پژوهشی قلم، سال پنجم، شماره 10، زمستان 1388، ص 5-29، به زبان فرانسه. »تحلیل نشانه شناسی من و دیگری در گفتمان پل والری، "دیگری در خویش"«، دو فصلنامه علمی -پژوهشی ادبیات معاصر جهان، دوره 20، شماره 2، پاییز و زمستان 1394، ص .181-198 اینک به تحلیل جایگاه "من" در اثر هر دو نویسنده می پردازیم.
نقش ضمیر "من" و اتصالات و انفصالات گفتمانی
در ابتدا باید اذعان داشت که گفته پردازی عمل به کارگیری زبان در موقعیت و بیان گفته ها می باشد. در واقع می توان گفت هر گفته ای مستلزم امر گفته پردازی است و هر گفتمانی همواره یک فاعل دارد که به طور ضمنی نقش گفته پرداز و گفته یاب را همزمان ایفا می کند. در مورد گفته پردازی در آثار این دو شاعر باید گفت که تمام گفتمان تحت کنترل "من" می باشد. من فاعل در هر دو موقعیت انفصال و اتصال گفتمانی شرکت دارد
