بخشی از مقاله
چکیده
مسکن محل سکون و بـه آرامـش رسـیدن انسـان اسـت و رعایـت عوامـل انسـانی-محیطـی، نقـش مهمـی در رضـایت منـدی و آسـایش افــراد در زندگیشــان ایفــا خواهــدنمــود. احــداث یــک خانــه پدیــدهای فرهنگــی محســوب شــده و شــکل و ســازمان فضایی آن به شدت تحت تـأثیر فرهنگـی اسـت کـه بـه آن تعلـق دارد. ایـن پـژوهش بـا هـدف تـدارک محـیطهـا و فضـاهای کارآمــدتر و ســالمتــر بــه بررســی خلــوت مطلــوب درمســکن بــه عنــوان یکــی از عوامــل انســانی- محیطــی مــوثر در طراحــی مجتمعهای مسـکونی مـیپـردازد و در پـی پاسـخ بـه ایـن پرسـش اسـت کـه: آیـا توجـه بـه خلـوت بصـری و عرصـه بنـدی عمــومی و خصوصــی مســکن، در فرهنــگهــای مختلــف رعایــت مــیشــود؟ در ایــن راســتا ضــوابط تــدوین شــده جهــت ســاختوســاز پایــدار در کشــورهای دیگــر مــورد بررســی قــرار مــیگیــرد. در ایــن مطالعــه بــا اســتفاده از روش توصــیفی-تحلیلــی، پــس از مــروری بــر مفهــوم خلــوت و شــناخت مبــانی مربــوط بــه آن، ضــوابط ســاخت وســاز در چنــد کشــور از قــارههــای مختلــف بررســی مــیشــود. معرفــی معمــاری منــاطق مختلــف نشــان مــیدهــد کــه اهمیــت خلــوت و اشــراف در فرهنــگهــای گونــاگون بــه حــدی اســت کــه در تــدوین ضــوابط معمــاری-شهرســازی پایــدار، ایــن مــورد از مباحــث اساســی میباشد.
واژه های کلیدی: عوامل انسانی-محیطی، خلوت، اشراف، فرهنگ، طراحی مسکن.
-1× مقدمه
مسکن نهادی است که در راستای یک رشته مقاصـد پیچیـده بـهوجـود آمـدهاسـتو صـرفاً یـک سـاختار نمـیباشـد. از آنجـاکـه ساختن یـک مسـکن، پدیـدهای فرهنگـی اسـت، شـکل مسـکن و سـازمان و نظـم فضـایی آن، شـدیداً متـأثر از محـیط فرهنگـی کــه مســکن بــه آن تعلــق دارد اســت. بــه همــین علــت در عصــر مــا قبــل تــاریخ، مســکن چیــزی بــیش از ســرپناه اولیــه انســان گردید و تقریباً از آغاز »عملکرد« مسـکن بـه مراتـب چیـزی بیشـتر از یـک مفهـوم مـادی یـا کـاربردی و مصـرفی بـوده اسـت و همــواره پایــه گــذاری، ســاختن و اقامــت کــردن در آن را تشــریفاتی مــذهبی همراهــی مــیکــردهاســت. اگــر قــدرت و تــوان یــک پناهگاه، نقش انفعالی خانه باشد، هـدف فعـال مسـکن ایجـاد محیطـی اسـت کـه بـه بهتـرین شـکل بـا شـیوه زنـدگی یـک قـوم هماهنــگ و منطبــق باشــد. بــه عبــارت دیگــر هــدف و نقــش مســکن ایجــاد یــک واحــد اجتمــاعی فضــا مــیباشــد
(راپاپورت.(82:1392
همان گونـه کـه راپـاپورت بیـان مـی کند؛خانـه تجلـی جهـان بینـی هـا اسـت. مردمـانی بـا نظـام ارزشـی و جهـانبینـی متفـاوت، خانههای متفاوتی دارند.
به نظر مـی رسـد مفهـوم خلـوت زاییـده شـرایط زیسـت محیطـی و فرهنگـی کشـورهـای غربـی یـا لااقـل کشـورهایی باشـد کـه جمعیت آنها نسبت به سطح واحدهای مسکونی کم است.
در کشور هایی چـون ایـران ،کـه تـا چنـد دهـه پـیش جمعیـت کمتـری داشـت و انسـان هـا مـیتوانسـتند فضـاهـا و قطعـههـای زمین بزرگتری را به سکونت خود اختصاص دهند ،نیاز به خلوت محسوس نبودهاست.
رویکــردهــای جدیــد برنامــهریــزی و طراحــی مســکن متکــی برالگــوهــای جــامع بــین رشــتهای اســت.این رویکــردهــا کــه در دهــههــای اخیــر در کشــورهــای مختلــف جهــان مــورد توجــه بــودهانــد، بــه همــاهنگی جنبــههــای انســانی و محیطــی طراحــی اهمیــت بیشــتری دادهانــد.از ســوی دیگــر مشــکلات زنــدگی در شــهرهای بــزرگ، اســتفاده از مجموعــههــای متــراکمتــر و بــا برنامــهریــزی و طراحــی هماهنــگ را اجتنــابناپــذیر ســاخته اســت. توجــه بــه عوامــل انســانی مــوثر در برنامــهریــزی و طراحــی مــیتوانــد زنــدگی در مجموعــههــای مســکونی را ارتقــا بخشــد. منظــور از عوامــل انســانی مجموعــهای از معیــارهــای اجتمــاعی و روانشــناختی اســت کــه در ادراک و دریافــت مجموعــههــای مســکونی و در نتیجــه در برنامــهریــزی و طراحــی آنهــا مــوثر هستند(عینیفر .(112:1379
مطالعـه رابطــه انســان و محـیط نشــان مــیدهـد کــه احســاس خلـوت بیشــتر بــا کنتـرل انســان بــر محـیط زنــدگی خصوصــی و احســاس اختیــار در برخوردهــای متقابــل اجتمــاعی بدســت مــیآیــد. ایجــاد تعــادل میــان خلــوت و تعامــل اجتمــاعی هــم بــه وســیله مفــاهیم کالبــدی و هــم مفــاهیم فرهنگــی- اجتمــاعی کــه زمینــههــای روانــی لازم را ایجــاد مــینماینــد میســر اســت (عینیفر .(112:1379
در کشور هایی چـون ایـران ،کـه تـا چنـد دهـه پـیش جمعیـت کمتـری داشـت و انسـان هـا مـی توانسـتند فضـا هـا و قطعـه هـای زمین بزرگ تری را به سکونت خود اختصـاص دهنـد ،نیـاز بـه خلـوت محسـوس نبـوده اسـت. امـا امـروزه بـدلیل رشـد جمعیـت، توســعه برنامــه ریــزی نشــده شــهر و تقلیــل مســاحت خانــههــا و همچنــین عــدم وجــود ضــوابط مناســب طراحــی در مقابــل نیــاز انسان به مقوله خلوت، آنرا دچار مشکلات عدیدهای کرده است.
یکــی از روش هــای تــأمین خلــوت، از طریــق کنتــرل مزاحمــتهــای صــوتی و بصــری مــیباشــد کــه ایــن تحقیــق بــا تأکیــد بــر خلوت بصری و اشراف صورت گرفته است.
-1-1 ضرورت تحقیق
داشـتن مسـکن مناسـب ماننـد سـایر نیازهـای بشـری از حقـوق اولیـه انسـانهاسـت. فقـدان مسـکن و یـا کیفیـت نامناسـب آن عامــل مــؤثری در پیــدایش پدیــدههــایی چــون اضــطراب, افســردگی و اخــتلالات رفتــاری بــه شــمار مــیرود و ســبب کــاهش مقاومت روانی و جسمی فرد در مواجهه با مشکلات میگردد.
آلــتمن خــاطر نشــان کــرده اســت کــه نظــام تنظــیم خلــوت نظــامی پویاســت کــه در طــول زمــان دســتخوش تغییــر وتحــول می شود. این تغییر حاصل تـلاش بـرای رسـیدن بـه سـطح مطلـوب خلـوت اسـت کـه در ایـن حالـت اگـر سـازوکارهای رسـیدن به خلوت کارایی لازم را نداشتهباشـد هزینـه هـایی جسـمی، فیزیولـوژیکی و روانـی بـرای فـرد در پـی خواهـدداشـت کـه آنهـا را بیماری و تنش و نگرانی نیز مینامیم(آلتمن .(60:1382
به طور خلاصه انسان با ایجـاد شـرایط مناسـب بـرای تنهـا شـدن و خلـوت کـردن، از محـرک هـا و رویـداد هـا فاصـله مـی گیـرد. انسان در این صورت مـی توانـد بـه »خـود ارزیـابی« بپـردازد. قرارگـاههـای خلـوت انسـان را از قـرارگـرفتن در مـلأ عـام محفـوظ می دارد و به وی، به ویژه از نظـر تبـادل اطلاعـات دربـاره خـود، اختیـار مـی دهـد. اگـر ایـن نیـاز نیـز ماننـد دیگـر نیـازهـا ارضـا نشود، انسان احساس تنش و تعارض میکند(مرتضوی .(89:1380
افـزایش تـراکم اداری و انسـانی، خلـوت و تعامـل اجتمـاعی سـاکنین را دچـار مشـکل مـیکنـد و باعـث جـدایی، دوری و بیگانگی در محیط انسانی میشـود. در اثـر تقلیـل فاصـله بـین واحـدهـای مسـکونی، فضـای بازخصوصـی محـدودتر، اسـتفاده از دیوارهـای مشـترک بـین واحـدها، افـزایش ارتفـاع سـاختمان، افـزایش شـلوغی و آلـودگی صـوتی و اشـراف بـه فضـاهای خصوصی مسکن مشکلات به وجـود مـی آیـد. بـا افـزایش تـراکم مسـکونی فضـای بـاز خصوصـی هـر واحـد تقلیـل مـییابـد و همجـواری کالبـدی فشـردهتـری بوجـودمـیآیـد. بنـابراین حـریم و قلمـرو اهمیـت زیـادی پیـدا مـیکنـد. تعریـف قلمـرو بـه افزایش شناسه، خلوت و امنیت کمک میکند و تقابلهای اجتماعی و مشکلات همسایگی را کم میکند.
توجــه بــه عوامــل انســانی مــوثر در برنامــهریــزی و طراحــی مــیتوانــد زنــدگی در مجموعــههــای مســکونی را ارتقــا بخشــد ایــن پژوهش با هـدف تـدارک محـیط هـا و فضـاهای کارآمـدتر و سـالم تـر بـه بررسـی خلـوت مطلـوب در مسـکن بـه عنـوان یکـی از عوامــل انســانی - محیطــی مــوثر در طراحــی مجتمــعهــای مســکونی فرهنــگهــای مختلــف مــیپــردازد و در پــی پاســخ بــه ایــن پرســش اســت کــه: آیــا توجــه بــه خلــوت بصــری و عرصــه بنــدی عمــومی و خصوصــی درمســکن، در فرهنــگهــای گونــاگون رعایت می شود؟
-2 مرور سوابق تحقیقی
بیش از پنج یا شش دهه از عمـر روانشناسـی محـیط نمـی گـذرد. در ایـن مـدت پژوهشـگران بـه نتـایج زیـادی دربـاره طراحـی محــیط و تــأثیر آن بــر رفتــار انسـان دســت یافتــهانــد. از جملــه آلــتمن کــه درکتــاب » محــیط و رفتــار اجتمــاعی« بــه توضــیح مفاهیم چهارگانه؛ خلوت، فضای شخصـی، رفتـار مربـوط بـه قلمـرو و ازدحـام و نیـز توجـه آن هـا بـه نیازهـا، تمـایلات و فرهنـگ افــراد مــیپــردازد. همچنــین او در ایــن کتــاب بــرای تحلیــل مفهــوم خلــوت بــه بررســی شــیوه هــای اقــوام و ملــل گونــاگون در تنظیم ارتباطات اجتمـاعی خـود مـی پـردازد. بـدیهی اسـت کـه فرهنـگهـای گونـاگون برداشـتهـای متفـاوتی از مقولـه خلـوت دارند و در برخی از شیوهـای زنـدگی نیـز ظـاهراً از ایـن مقولـه خبـری نیسـت، امـا مشـاهده دقیـق تـر نشـان مـی دهـد کـه در تمام فرهنگ های بشری سـازوکارهای رفتـاری خاصـی بـرای تعامـل اجتمـاعی افـراد وجـود دارد. آنچـه در بـین ایـن فرهنـگ هـا متفاوت است شیوه نظارت بر تعامل اجتماعی است.
در مــورد نقــش محــیط فیزیکــی در تــأمین خلــوت تحقیقــاتی در حیطــه زنــدگی خــانوادگی انجــام شــدهاســت. هیــل((1969 نشان داده اسـت کـه وجـود پنجـره و پـرده اتـاق خـواب بـرای جلـوگیری از ورود سـرو صـدا و نگـاه دیگـران بسـیار مفیـد اسـت. مک گینلی (1959) با نگاهی به تـاریخ اشـاره مـیکنـد کـه خلـوت همـواره از دارایـیهـای ارزشـمند انسـان بـه شـمار مـیرفتـه اســت و در بســیاری از تمــدن هــای باســتان هــم مثــل دنیــای امــروز نشــان تشــخص و بزرگــی بــودهســتا.مثلاً مصــریان بــرای ممانعــت از تعــدی دیگــران اطــراف بــاغهــای خــود درخــت مــو مــیکاشــتند، یونانیــان اطــراف خانــههــای خــود ایــوان درســت می کردند و انگلیسی های متمـول خانـه هـای ییلاقـی خـود را در میـان دیوارهـای سـنگی و پـارک هـا محصـور مـی کردنـد(آلتمن .(45:1382
شــرمایف و الکســاندر (1963) در همــین زمینــه پــژوهش هــایی انجــام داده و پیشــنهاد کــرده انــد خانــه بایــد مــرزی محکــم و استوار میان فرد ودنیـای بیـرون او ایجـاد کنـد و طراحـی داخلـی آن طـوری باشـد کـه هـم رابطـه متعـادل اعضـای خـانواده بـا طبیعت بیرون میسر باشد و هم تعامل افراد در داخل خانه تأمین شود(آلتمن .(46:1382
آلتمن خاطر نشان کرده است کـه نظـام تنظـیم خلـوت نظـامی پویاسـت کـه در طـول زمـان دسـتخوش تغییـر وتحـول میشـود. نمونه های ذکر شـده مربـوط بـه معمـاری بـومی و دوران باسـتان بـوده حـال ایـن کـه در ایـن پـژوهش سـعی بـر آن اسـت کـه چگونگی رعایت خلوت و جایگاه آن در معماری معاصر مورد بررسی قرار گیرد.
-3 روش تحقیق
در ایــن مطالعــه بــا اســتفاده از روش توصــیفی-تحلیلــی، پــس از مــروری بــر مفهــوم خلــوت و شــناخت مبــانی مربــوط بــه آن، ضـوابط ســاخت وسـاز و مصــادیق معمــاری بـه منظــور دسـتیابی بــه معیارهــا و ارزش هـای شــکل دهنـدهی مفهــوم ســکونت در فرهنگهای مختلف مـورد بررسـی قـرار گرفتـهانـد. بـه دلیـل خـودداری از اطنـاب کـلام، بررسـی ضـوابط و نمونـه هـا در چنـد کشــور از قــارههــای مختلــف صــورت گرفتــه اســت. روش گــردآوری اطلاعــات از طریــق مطالعــات کتابخانــهای و اســنادی میباشد.
-4 مفهوم خلوت
خلوت فرایند تنظیم مرز میـان افـراد اسـت و چگـونگی تعامـل فـرد را بـا دیگـران مشـخص مـی کنـد. ایـن فراینـد تـا حـدی بـه خاصــیت تراوایــی غشــای ســلولی شــباهت دارد. فــرد یــا گــروه گــاه بــر دادههــای خــارجی راه مــیگشــاید وآنهــا را دریافــت میکند و گاهی نیز راه بر محیط بیرون میبندد و هرگونه تماسی را با آن قطع میکند(آلتمن .(13:1382
خلــوت در هــر لحظــه از زمــان حالــت بهینــهای دارد. بــه عبــارت دیگــر، درجــهای بهینــه از دســترس بــودن مطلــوب فــرد بــا دیگـران وجــود دارد. انحــراف از آن بــه تعامــل بیشــتر یـا کمتــر از حــد فــرد بــا دیگــران مـیانجامــد و حــالتی نــا مطلــوب ایجــاد میکند(آلتمن .(14:1382
مطالعه رابطه بین انسان و محیط نشان مـی دهـد کـه احسـاس خلـوت بیشـتر بـا کنتـرل انسـان بـر محـیط زنـدگی خصوصـی و احساس اختیار در برخورد هـای متقابـل اجتمـاعی بـه دسـت مـی آیـد. در طراحـی مسـکن، خلـوت وتعامـل اجتمـاعی دو مفهـوم متقابل هستند، تأکیـد بـیش از انـدازه بـر خلـوت مـی توانـد موجـب انـزوا و تعامـل خـارج از کنتـرل مـی توانـد موجـب از دسـت رفتن خلـوت زنـدگی خصوصـی شـود. افـزایش تـراکم، خلـوت وتعامـل اجتمـاعی بـین سـاکنین یـک مجموعـه و مجموعـه هـای اطــراف را دچــار مشــکل مــیکنــد. ایــن نگرانــی هــا در اثــر تقلیــل فاصــله بــین واحــدهای مســکونی، فضــاهای بــاز خصوصــی محــدودتر، اســتفاده از دیوارهــای مشــترک بــین واحــدهای مســکونی، افــزایش ارتفــاع ســاختمان، افــزایش شــلوغی و آلــودگی صوتی و اشراف به وجود مـی آیـد. فـراهم آوردن مفهـوم خلـوت بـه عنـوان داشـتن کنتـرل و اختیـار بـه جـای انـزوا، در طراحـی مسکن نیاز به راه حلهای قابل انعطاف دارد که در شرایط عادی مشکل به دست میآید(عینیفر .(112:1379
در مقیــاس مجموعــههــا، روش بــه وجــود آوردن کنتــرل بــر خلــوت زنــدگی فــراهم آوردن سلســله مراتبــی تعریــف شــده از فضــاهای بــاز»عمــومی«، »نیمــه خصوصــی« و »خصوصــی« اســت کــه مــانع ایجــاد مزاحمــت از ســوی غیــر ســاکنین باشــد و فضای واسـطه مـا بـین واحـدهای مسـکونی و فضـاهای مشـترک دسترسـی را تـأمین کنـد. هرچـه امکـان کنتـرل بیشـتر بـرای ایجــاد قلمــرو خصوصــی بــه ســاکنین داده شــود، احتمــال دســت یــافتن بــه خلــوتی بهینــه بیشــتر مــیشــود (عینــیفــر .(113:1379
-1-4 عوامل محیطی موثر بر خلوت
از دیدگاه راپـاپورت عوامـل محیطـی مـوثر بـر خلـوت شـامل شخصـیت، جهـان بینـی هـا، بایـد ونبایـدها، فرهنـگ و ارزشهـای فـردی اســت. فــرد بــا قــرار گــرفتن در دو محــیط مختلــف، ایــدئولوژیهــای متفــاوتی بــه دســت مــیدهــد. در ایــن پــژوهش بــه بررسی این عوامل خواهیم پرداخت و شکلگیری آنها را در محیطهای متفاوت بررسی میکنیم.
فرهنگ؛ عبارت است از مجموعـه اندیشـه هـا، نهادهـا و فعالیـت هـایی کـه بـرای یـک ملـت یـا قـوم بـه شـکل یـا عنـوان قـدرتی قراردادی در آمدهاست.
اخلاق؛ مفهوم سازمان یافته از من خویشتن.
جهانبینی؛ عبارت است از روش ویژهای که بر اساس آن شیوه، یک قوم به جهان مینگرد. خصوصیت ملی؛ نوع شخصیت یک قوم، یعنی نوع انسانی که در این اجتماع ظاهر میگردد.
در نتیجــه برخــورداری از جهــانبینــی واحــد و داشــتن تصــوری واحــد و نیــز برخــورداری از سیســتمهــای ارزشــی مخصــوص بــه خود هسـتند کـه فرآینـد شـیوه سـاخت بـومی را از یـک سـو و همچنـین وجـود روابـط هماهنـگ و دارای هـارمونی را از سـوی دیگر میان بناها ممکن میسازد؛ موضوعی که هدف کمپوزیسیون شهری میباشد( راپاپورت.(84:1392
علاوه بر مفهوم عمـومی خلـوت کـه تـا حـدودی در تمـام فرهنـگ هـا وجـود دارد، مفـاهیم فقهـی محرمیـت نیـز در فرهنـگ مـا محدودیت هایی را به موارد قبلی اضـافه مـی کنـد. ایـن محـدودیت هـا از مقیـاس همجـواری مجموعـههـا و واحـدها تـا تقسـیمات داخلــی واحــدهای مســکونی قابــل توجــه اســت. اشــراف و آلــودگی صــوتی کــه نکــات مهــم مــورد نظــر ایــن احکــام هســتند تــا حدودی در فرهنگ هـای دیگـر نیـز از محـدودیت هـای طراحـی مـی باشـند. در بسـیاری از ضـوابط تـدوین شـده طراحـی، مـوارد فوق از مباحث اساسی هستند (عینیفر.(113:1379
-2-4 مفهوم خلوت در فرهنگهای مختلف
بدیهی اسـت کـه فرهنـگ هـای گونـاگون برداشـت هـای متفـاوتی از مقولـه خلـوت دارنـد و در برخـی از شـیوههـای زنـدگی نیـز ظــاهراً از ایــن مقولــه خبــری نیســت، امــا مشــاهده دقیــقتــر نشــان مــیدهــد کــه در تمــام فرهنــگهــای بشــری ســازو کارهــای رفتاری خاصی برای تعامل اجتمـاعی افـراد وجـود دارد. آنچـه در بـین ایـن فرهنـگ هـا متفـاوت اسـت شـیوه نظـارت بـر تعامـل
اجتماعی است(آلتمن .(15:1382
نیــاز بــه خلــوت در فرهنــگهــای مختلــف متفــاوت اســت و بــین افــراد در یــک فرهنــگ خــاص نیــز بســته بــه حــالات روحــی و وضعیت اجتماعی، تفاوتهایی وجود دارد.
شــکل خانــه تنهــا نتیجــه نیروهــای فیزیکــی یــا هــر عامــل ســببی واحــد دیگــری نبــوده اســت؛ بلکــه شــکل خانــه حاصــل مجموعهای از عوامل اجتماعی- فرهنگی در وسیعترین شکل آن میباشد.
خصوصیات ویـژه یـک فرهنـگ یعنـی روش مـورد قبـول آن فرهنـگ، کـه بـر اسـاس آن بـه انجـام امـور پرداختـه مـیشـود و از آنچــه کــه از نظــر اجتمــاعی پذیرفتــه شــده نیســت، پرهیــز مـیگــردد و همچنــین آرمــانهــای ضــمنی، بایــد مــورد توجــه قــرار گیرند؛ زیرا این عوامل بر شکل خانه و مجتمعهـا تـأثیر مـیگذارنـد. ایـن توجـه یـا دقـت نظـر شـامل تفـاوتهـای بسـیار ظریـف
و وجوه کاملاً مشهود یا کاملاً کاربردی آن فرهنگ نیز میگردد( راپاپورت.(83:1392
در یک اقلـیم معـین بـ ا امکـان دسترسـی و تهیـه بعضـی مصـالح سـاختمانی وجـود تنگناهـا و موانـع و برخـورداری از درجـه ای از قابلیت فنی، آنچه که سرانجام شکل خانـه را تعیـین مـیکنـد و بـه فضـا و روابـط آن شـکل مـیدهـد، بینشـی اسـت کـه یـک قــوم از زنــدگی آرمــانی دارد. پــس محــیط مــورد نظــر (محیطــی کــه در جســتجوی آن هســتیم) ترجمــان نیروهــای اجتمــاعی-فرهنگــی متعــددی مــیباشــند؛ نیروهــایی کــه شــامل اعتقــادات مــذهبی، ســاختار خــانواده و قــوم، نظــام اجتمــاعی، شــیوه معیشت و روابط اجتماعی میان افراد میباشد( راپاپورت.(83:1392
-5 چگــونگی تــدوین ضــوابط طراحــی بــر اســاس تحقیقــات اجتمــاعی- کالبــدی درکشــورهای مختلف
-1-5 نیوزیلند1
نیوزیلند یا زلاندِ نـو کشـوری در جنـوب غربـی اقیـانوس آرام اسـت. نیوزیلنـد فاصـله زیـادی بـا دیگـر خشـکی هـای کـره زمـین دارد، بــه طــوریکــه اســترالیا نزدیــکتــرین همســایه ایــن ســرزمین در دو هــزار کیلــومتری آن قــرار دارد. بیشــتر جمعیــت نیوزیلند را مهاجران اروپایی (بهویژه بریتانیایی و ایرلندی) تشکیل میدهند.
مســیحیت مهــمتــرین دیــن نیوزیلنــد اســت. درصــدی از مــردم خــود را بــدون اعتقــاد بــه مــذهب معرفــی کــردهانــد. بودیســم، هندوئیســم، اســلام، بهــائی و مــذاهب دیگــر هــم، جمعیــت نیوزیلنــد را تشــکیل مــیدهنــد. در نیوزیلنــد دیــن از حکومــت جــدا بوده و طبق قانون، دین و مذهب آزاد بـوده و هـر کـس مـی توانـد آئـین هـای ویـژه دینـی خـود را آزادانـه بـه جـا بیـاورد. ریشـه فرهنــگ نیوزیلنــد را بایــد در فرهنــگ انگلیســی جســتجو کــرد. در کــل نیوزیلنــد بــه واســطه مهــاجرت گســترده، کشوریســت چند فرهنگی که گروههای مختلف قومی و مذهبی در برگزاری آداب و رسوم خود آزاد میباشند.
-1-1-5ضوابط طراحی مسکن در نیوزلند2
ضوابط معماری به شرح ذیل میباشد:
تأمین خلوت کافی برای هر خانه بسیار مهـم اسـت. ایـن بـرای مسـکن هـای پـر تـراکم اهمیـت ویـژه ای مـی یابـد ماننـد تـراس ها و در این شرایط توجه بیشتری میطلبد.
در ایــن ضــوابط راهکارهــای مربــوط بــه خلــوت دیــداری و شــنیداری در نظــر گرفتــه شــدهاســت کــه در اینجــا بــه توضــیحات مربوط به خلوت بصری اکتفا میشود.
-1باید مطابق با شرایط توسعه، خلوت بصری کافی در بین واحدهای مسکونی در نظر گرفتهشود.
-2پنجــرههــا نبایــد مســتقیماً روبــروی اتــاقهــای مســکونی و یــا فضــای بــاز خصوصــی در مســکنهــای مجــاور باشــد (شــکل شماره.(1
شکل(:(1فضای بیرونی خصوصی مناسب که توسط واحدهای همسایه اشراف ندارد و رابطه مناسب با فضای درونی دارد، مأخذ:www.hnzc.co.nz
-3بالکنها باید طوری طراحی شود که به فضای باز خصوصی مجاور و یا پنجره های مسکونی دید نداشته باشد. -4دید از خیابان به طور مستقیم از پنجرههای مسکونی ممکن نباشد]از بیرون داخل خانه دیده نشود.[
( design-guide-architecture.p17 )
1 -New Zealand 2 NewZeland
ضوابط طراحی سایت به شرح ذیل میباشد:
خلــوت در محــیط بــومی اساســی اســت. پــلانهــای محلــی شــامل نیازهــای خاصــی بــرای فضــای خصوصــی بیــرون و خلــوت شنیداری بین همسایگان می باشد.
-1 این فضا باید در ابعاد مناسـب باشـد و بایـد بـرای مبلمـان فضـای بیـرون کـافی باشـد و محیطـی بـرای بـازی بچـه هـا فـراهم کند.
-2 این فضا نباید بـه طـور مسـتقیم توسـط همسـایگان دیـد داشـته باشـد. بـرای اضـافه کـردن بـه خلـوت و ایجـاد یـک فضـای خصوصی میتواند از پوشش گیاهی استفاده شود(شکل شماره.( design-guide-site.p.23) (2
شکل(:(2 ابعاد مناسب فضای بیرونی خصوصی جهت استفاده ازگیاه و نور خورشید در صبح، مأخذ:. www.hnzc.co.nz
-A محدوده عمومی -B کنترل شخصی ولی با دید عمومی یا فضای نیمه خصوصی مشترک
-C مسکن خصوصی -D فضای خارجی خصوصی
در فضای مسکونی یک طبقـه، B نشـان دهنـده باغچـه جلـویی، فضـای D نشـان دهنـده حیـاط پشـتی مـیباشـد در حـالیکـه در فضــایی بــا تــراکم متوســط، فضــای B ممکــن اســت نشــان دهنــده مســیر مشــترک عمــومی و فضــای D حیــاط خصوصــی باشد.
در ارتباط با اشراف پنجره ها به ملک همسایه موارد زیر درنظر گرفته میشود: -1پنجرهها از یک احدو مسکونی نباید مستقیماً روبروی پنجره همسایه باشد. -2پنجرهها نباید مستقیماً به فضای باز خصوصی همسایه اشراف داشته باشد.
-3مطلوب است که بـرای افـزایش امنیـت، پنجـره هـا جـایی قـرار گیرنـد کـه بـه خیابـان و نزدیـک ملـک همسـایه دیـد داشـته باشــد. در زمــانیکــه فضــای بیرونــی خصوصــی در جلــوی ملــک قــرار داشــته باشــد مطلــوب نیســت(شــکل شــمارهdesign-(3
.(guide-Site.p.24)
شکل(:(3اشراف مستقیم همسایهها به حیاط کوچک پشتی تاریک، مأخذ:. www.hnzc.co.nz
Guidelines for Planning Authorities on Sustainable Residential.p.58)
-2-5 ایرلند1
ایرلند در جزیـره ایرلنـد، در شـمال غـرب قـاره اروپـا واقـع شـده اسـت. موقعیـت جزیـره ایرلنـد در غـرب اروپـا بـه طـور عـام بـه عامـــل تعیـــین کننـــدهای بـــرای جامعـــه ایرلنـــدی و بـــه طـــور خـــاص بـــرای فرهنـــگ ایرلنـــدی مبـــدل شـــده اســـت. جزیره ایرلند در غرب انگلستان واقع شده است. مردم ایرلند دارای دین مسیحیت میباشند.
-1-2-5 ضوابط توسعه پایدار مسکونی در مناطق شهری در ایر لند
-1-1-2-5 خلوت و امنیت
خلــوت یــک عنصــر اساســی در در فضــاهای مســکونی مطبــوع اســت و بــه حــس امنیــت کــه توســط مــردم در خانــههایشــان احساس میشود کمک میکند.
زمانی که واحـدهای مسـکونی همکـف کـه باغچـه ای در جلـو ندارنـد یـا فضـای کمـی دارنـد، تـأمین یـک فضـای قابـل دفـاع در پشت عرصه عمومی اهمیـت دارد. بـرای مثـال بـرای ایجـاد چنـین فضـایی بایـد پوشـش گیـاهی و طراحـی پنجـرههـای همکـف به دقت مورد توجه قـرار گیـرد. بـه طـور مشـابه در پشـت مسـکونیهـا بایـد جـدایی کـافی (بـهطـور سـنتی حـدود22 متـر بـین مسکن های دو طبقه) بین پنجره های متقابـل طبقـه اول باشـد. هرچنـد ایـن قـوانین بایـد انعطـاف داشـته باشـند، مکـانیـابی بـا دقت و طرا حـی بـا جزئیـات پنجـرههـای متقابـل مـی توانـد از اشـراف جلـوگیری کنـد حتـی بـا فاصـله پشـت بـه پشـت کمتـر. پنجرههای هال و پاگردها به درجه مساوی از خلوت که گفته شد نیاز ندارند و همین طور بالکنها و پذیراییها.
)
-2-1-2-5استانداردهای طراحی پایدار برای آپارتمانهای جدید (ایرلند(2007
فضای باز کافی بـههمـراه خلـوت مطلـوب بـرای هـر آپارتمـان، در مطبوعیـت نیـازهـای اسـتفاده کننـدگان مـوثر اسـت. بـهویـژه قابلاستفاده بودن فضای بیرونی برای خانوادهها در ارجحیت است.
فضــاهای بــاز خصوصــی مــی توانــد در فــرم باغچــههــای پشــتی یــا پاســیوها بــرای طبقــات همکــف ایجـاد بشــود یــا بــه صــورت بالکنهایی در طبقات بالا. ایجاد فضای باز نیمه خصوصی گردهمایی در محوطه اهمیت دارد.
فضای باز خصوصی در همکف به بعضی فرمهای احاطه کننده برای تأمین امنیت و خلوت نیاز دارد.
بـالکنهـا (یـا باغچـههـای زمسـتانی بـا صـفحات شیشـهای، جـدا شـده از محـیط زنـدگی) نیـاز اسـت کـه عـرض حـداقل بــرای اســتفاده و دیــد و منظــر مطلــوب داشــته باشــند و قابلیــت جــادادن صــندلیهــا و یــک میــز کوچــک را داشــته باشــند. حــداقل عرض 1/5 متـر توصـیه مـی شـود بـه طـور کـل بـرای تمـام طـول دیـوار خـارجی پـذیرایی، در حـالی کـه بـالکن هـای عمیـق تـر ممکن است در مکانهای مشخص مطلوب باشد که این باید با سایهاندازی روی پذیرایی تنظیم شود.
(Sustainable Urban Housing Design Standards for New Apartments.p.11)
-3-5اُتاوا2
اُتــاوا پایتخــت کشــور کانــادا و چهــارمین شــهر بــزرگ ایــن کشــور اســت. ایــن شــهر در آمریکــای شــمالی و تحــت تــأثیر فرهنگهای انگلیسی و فرانسوی میباشد.
-Ireland -Ottawa
1
2
Urban Design guidelines for high rise
-1-3-5 ضوابط شهرسازی برای مسکن بلندمرتبه در اتاوا
فضــاهای مشــترک بــرای مســکونی و متصــرفات مــیتوانــد یــک طبقــه بــالاتر از ســطح (روی بــام یــا ســازه پارکینــگ و ساختمانها) یا زیر طبقه در حیاط، واقع شوند یا ترکیبی از هر سه باشند.
باید اطمینان حاصل شـود کـه فضـای مشـترک انـدازه کـافی و مناسـب بـرای گردهمـایی دارد و بـه طـور مسـتقیم در دسـترس است و از ناحیه عمومی قابل دیدن است و با راحتی و امنیت مطابقت دارد(شکل شماره.(4
(Urban Design guidelines for high rise housing in Ottawa.Guideline 40.p.23)
شکل(:(4 ایجاد فرصت مناسب جهت قرارگیری درخت، نور در حیاط، مأخذ:www.ottawa.ca/en
فضـای بیرونـی مـورد نیـاز بـرای سـاکنین واحـدهای مسـکونی بـه هـر دو عنـوان فضـایی خصوصـی و اجتمـاعی، طراحـی شــود. معماری ساختمان و فضای بیرونـی خصوصـی قابـل اسـتفاده ماننـد بـالکن هـا همـراه باشـد و اطمینـان حاصـل شـود کـه فضـای کــافی بــا ابعــاد مناســب فضــای خصوصــی، یــک فضــای قابــل اســتفاده ایجــاد مــیکنــد. شــکل و ابعــاد ارزشهــای کلیــدی
مطبوعیت استفاده است(.( Urban Design guidelines for high rise housing in Ottawa.Guideline 41.p.24
فاصــله کــافی بــین بــرجهــا ایجــاد شــود بــرای دریافــت نورکــافی و انــرژی خورشــید و رعایــت خلــوت و دیــدها بــرای مــردم در ســاختمان و همچنــین مــردم در خیابــان. تفکیــک بــرجهــا روی یــک ســایت یــا در ارتبــاط یــا ســایت مجــاور مــی توانــد توســط فاصله تفکیک و شطرنجی قرارگرفتن برج ها یـا چـرخش آن هـا حاصـل شـود(شـکل شـماره.(5 ایـن فاصـله بـه طـور مشـابه بـرای
جلــوگیری از ممــاس شــدن پایــه یــا کرســی بــرج هــا نیــز بایــد لحــاظ شــود.
(housing in Ottawa.Guideline 20.p.12)
شکل(:(5 فاصله مناسب برجها مأخذ:www.ottawa.ca/en
فاصله کـافی توسـط شـطرنجی کـردن بـرج هـا ایجـاد شـده اسـت. فاصـله تفکیـک بـین بـرج هـای مجـاور کـه مشـابه فاصـله در خیابان است (حـدوداً 20-23 متـر)، یـک فاصـله راحـت و قابـل قبـول، زمـانی کـه فضـاهای اولیـه زنـدگی، پنجـرههـای بـزرگ و بالکنها روبهروی یکدیگر هستند.
چرخش برج های بلنـد مرتبـه و بـالکن هـا در هنگـامیکـه در بافـت توسـعه، دو سـاختمان مقابـل یکـدیگر قـرار مـیگیرنـد بـرای پیشــگیری از نزدیــک شــدن بــالکنهــا(شــکل شــمارهUrban Design guidelines for high rise housing in .(6
(Ottawa.Guideline 22.p.13)
شکل(:(6 چرخش بالکنها جهت کاهش دید مستقیم به واحدهای برج مجاور، مأخذ:www.ottawa.ca/en
-6 بررسی مصادیق معماری
پــس از بررســی ضــوابط مربــوط بــه ایجــاد خلــوت در مســکن چهــار کشــور واقــع در قــارههــای مختلــف، بــه بررســی و تحلیــل نمونـههـای اجـرا شـده، در کشــورهای مختلـف کـه در سـالهـا ی متفــاوت نیـ ز سـاخته شـده انـد، پرداختــه مـیشـود. بـه دلیــل خودداری از اطاله کلام، در بررسی نمونه هـا از توضـیح مـواردی چـون فرهنـگ و دیـن صـرف نظـر شـده اسـت و تنهـا بـه نحـوه ایجاد خلوت پرداخته شده است. تفکیک عرصه بندی در پلانها توسط 3 رنگ نمایش داده شدهاست.
