بخشی از مقاله
چکیده:
در سالهای اخیر پژوهش در خصوص هویت و متغیرهای دخیل در آن، به شدت مورد توجه محققان و جامعه علمی قرار گرفته است. برایناساس، محقق حاضر سعی کرده است با استفاده از رویکرد رایانشی، زیرحوزهها و اولویتهای تحقیقاتی مرتبط با حوزه هویت را شناسائی و گزارش نماید. عناوین مقالات موجود در وبگاه مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری به عنوان مخزن اصلی استخراج دادههای مورد نیاز پژوهش، مورد استفاده قرار گرفته است. این عناوین پس از انجام پیشپردازشهای زبانشناختی، با استفاده از نرم افزار تحلیل متن Text Analyzerتحلیل شد و تحلیل دادهها که در چارچوبی رایانشی به انجام رسید حاکی از آن است که عمده مقالات به قشر جوان مربوط بوده و کار بر روی قشر سنی کودکان ناچیز بوده است؛ بیشتر مقالات به زنان و دختران مربوط بوده و عناوین مزبور به پسران کمشمار بوده است؛ بیشتر حجم مقالات به موضوع کلان هویت ملی/ ایرانی پرداختهاند و عمده مقالات به موضوع هویت از جنبههای اجتماعی، فرهنگی، دینی و مذهبی و نیز فضایمجازی پرداخته اند. اطلاعات ارائه شده در این مقاله میتواند ضمن ارائه نمائی کلی از مطالعاتی که تاکنون صورت پذیرفته، علاقهمندان به پژوهش در حوزه هویت را با مجموعهای از زمینههای بالقوه تحقیقاتی آشنا سازد.
کلیدواژهها: زبانشناسی رایانشی، نگاشت علم، هویت و زبان، تحلیل بسامدی، هویت اسلامی/ ایرانی.
-1 مقدمه
در مورد هویت تاکنون کارهای زیادی چه در خارج و چه در داخل کشور به انجام رسیده است. حال سؤالی که ممکن است مطرح شود، آن است که در این صورت نگارش مقاله حاضر را چگونه میتوان توجیه نمود. حقیقت آن است که همانطور که در پیشینه پژوهش نشان داده شده است، اگرچه در این حوزه کارهای زیادی انجام شده، هنوز حوزههایی وجود دارند که به آنها توجه چندانی نشده است. یکی از این حوزهها به نگاشت علم - Science - Mapping معروف است که در آن به جای پرداختن به یک موضوع یا زیرموضوع خاص، مجموع کارهای انجامشده در یک حوزه گردآوری شده و با نگاهی رایانشی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. بررسی محقق نشان داد که در حوزه هویت از این منظر پژوهش چندانی به انجام نرسیده است. ازاینرو، محقق حاضر، مصمم شد با استفاده از پایگاه مقالات تماممتن فارسی مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری - www.ricest.ac.ir - با درونداد کلیدواژه »هویت« تمامی عناوین مقالات ذخیرهشده در این پایگاه اطلاعاتی را از سال 1372 تا 1395 بازیابی و با نگاهی رایانشی تحلیل نماید. در حقیقت، همین زاویه دیدی و مختصات ذکرشده وجه افتراق مقاله حاضر با تمامی کارهایی است که محققان دیگر تاکنون در این حوزه به انجام رساندهاند.
-2 پرسشهای پژوهش
با توجه به مقدمه مختصر بالا، پرسشهای زیر در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفت: پرسش :1 توزیع مقالات مورد بررسی از نظر پرداختن به گروه های سنی مختلف چگونه بوده است؟
پرسش :2 توزیع مقالات مورد بررسی از نظر پرداختن به گروه های جنسیتی مختلف چگونه بوده است؟
پرسش :3 توزیع مقالات مورد بررسی از نظر پرداختن به حوزه های محلی، قومی، استانی، ملی و بینالمللی چگونه بوده است؟ پرسش :4 توزیع مقالات مورد بررسی از نظر حوزههای موضوعی مختلف چگونه بوده است؟
-3 پیشینه پژوهش
هویت، موضوعی است که در سالهای اخیر به شدت مورد توجه محققان کشور قرار گرفته است. البته، کم و کیف این مطالعات بسیار متنوع است و حوزههای مختلفی را شامل میگردد. برخی از مطالعات تاریخیاند و به تاریخ این حوزه و یا ارتباط این حوزه با تاریخ میپردازند مانند آنچه عزیزی - 1395 - انجام داده است. برخی دیگر مانند صدیقی - 1380 - و آذرنگ - 1380 - به ارتباط این مفهوم با حوزه وسیع فرهنگ و زیربخشهای آن توجه نشان دادهاند. همچنین بودهاند محققان و پژوهشگرانی که هویت را در حوزههای شهرسازی و معماری بررسی نمودهاند که ازآنجمله میتوان به آثار محققانی چون بالامیر - 1382 - ، آزاد - 1385 - و طوفان - 1386 - اشاره نمود.
در آثاری نیز پرداختن به موضوع هویت، موضوعی فوری و فوتی تلقی گردیده تا آنجا که نویسندگان آن آثار برای بحث خود از لفظ بحران و مفهوم بحرانهویت استفاده کردهاند که در این خصوص میتوان به کارهای افرادی چون سبحانیجو - 1383 - ، نوایی - 1383 - و آزاد - 1385 - اشاره نمود. گروه دیگری از محققان هویت را به ابعاد مختلف محلی، بومی، ملی، منطقهای و حتی جهانی تقسیم نموده و به بررسی ابعاد و ویژگیهای هر یک پرداختهاند. به عنوان نمونهای از این کارها می توان به مردانی گیوی - 1381 - ، حسینی - 1383 - ، کمالی اردکانی - 1383 - ،امینیان - 1386 - و عسکری متین - 1394 - اشاره نمود. با توجه به جایگاه خاص وسایل ارتباط جمعی در دنیای امروزی بودهاند محققانی که به این حوزه توجه کردهاند. این محققان غالباً ارتباط هویت با رسانههای امروزی از جمله تلوزیون، مطبوعات، اینترنت، شبکههای اجتماعی و مانند آن را بررسی نمودهاند که موضوعات رایج امروزی به شمار میروند.
از جمله افرادی که در این خصوص قلم فرسائی نمودهاند میتوان به حسنی - 1380 - ، خانیکی - 1381 - ، عباسی قادری - 1386 - و همتی و اصلانی - 1394 - اشاره نمود. دسته دیگری از محققان نیز گروه سنی خاصی را مورد توجه قرار دادهاند. برای مثال، زارع - 1382 - به مسئله هویت در جوانان پرداخته؛ کیاکجوری - 1381 - و رشیدپور - 1381 - هویت را در میان نوجوانان بررسی نمودهاند؛ نوری قاسم آبادی - 1381 - هویت را در میان دانشآموزان بررسی کرده و احمدی - 1378 - دانشجویان را مورد بررسی قرار داده است. برخی نیز مانند اعزازی - 1379 - مسئله هویت را در ارتباط با مبحث جنسیت بررسی کردهاند. کار در حوزه هویت و مسائل دینی نیز ادامه داشته است و افرادی چون اسلامی ندوشن - 1377 - و جمشیدی - 1384 - از جمله افرادی بودهاند که بر روی این حوزه کار کردهاند.
برخی از مقالات نیز به مسئله هویت و قومیتها پرداختهاند که از آن جمله میتوان به اثر حاجیانی - 1389 - و ایمان و روحانی - 1392 - اشاره نمود. در کنار کارهای فوق و دهها حوزه مرتبط دیگر، گروهی نیز بودهاند که به ارتباط هویت و زبان توجه داشتهاند. از جمله محققانی که در این خصوص فعالیت نمودهاند میتوان به مرتضویان - 1374 - ، فرمند - 1385 - ، شمس و شمسائی - 1392 - و حسینی - 1395 - اشاره نمود. پژوهش حاضر نسبت به کارهای ذکرشده، چند ویژگی متمایز و برجسته دارد:
نخست آنکه مقاله حاضر با روش تحقیقی برگرفته از زبانشناسی رایانشی و نیز حوزه نگاشت علم، نوشته شده است.
دوم آنکه در مقاله حاضر دامنه بررسی مقالات بسیارگسترده 3072 - عنوان - بوده ضمن آنکه مقالات یک دوره زمانی گسترده 1372 - تا - 1395 را پوشش میدهد.
سوم آنکه برای تحلیل دادهها از نرمافزار Text Analyzerاستفاده به عمل آمده. بنابراین، میتوان چنین گفت که احتمالاً براساس بررسیهای مؤلف، مقاله حاضر در نوع خود مقالهای نو محسوب می گردد.
