بخشی از مقاله
چکیده
تنوع زیستی به گوناگونی اشکال حیات بر روی کره زمین - در سه سطح اکوسیستم، گونه و ژن - و بر هم کنش این عوامل اطلاق می شود. هدف از این تحقیق بررسی عوامل تهدید تنوع زیستی در منطقه حفاظت شده سولک در شهرستان بهمیی در استان کهکیلویه و بویراحمد می باشد. عدم وجود طرح هادی و شبکه گازرسانی و آلودگی ناشی از پسماندهای خانگی و زباله ها و قطع درختان جنگلی به منظور تأمین سوخت ، چرای غیر اصولی ، شکار جانوران وحشی، بهره برداری بیش از حد از گیاهان دارویی و خوراکی وحشی، قطع درختان به منظور تولید هیزم و زغال، کشاورزی سنتی و غیر اصولی در زمینهای شیب دار و تبدیل مراتع و جنگلها به زمین کشاورزی از عوامل تهدید تنوع زیستی در این منطقه است.
گاز رسانی به روستا، توسعه دامداری متمرکز و صنعتی، توسعه کشاورزی متمرکز گلخانه ای، تعیین جایگاه دفن بهداشتی زباله و فاضلاب و آموزش اهالی، اجرای طرح طوبی کشاورزی، احداث حوضچه های پرورش ماهیان، اجرای طرح های حفاظتی در جهت کاهش تخریب و فرسایش خاک ها، توسعه گردشگری، آموزش و ترویج، گسترش صنعت زنبور داری و گسترش صنایع دستی در بهبود تنوع زیستی منطقه مؤثر می باشند.
-1 سرآغاز
قرن 21 در حالی آغاز شده است که جهان تغییرات بسیاری را تجربه میکند. در طول 100 سال اخیر، جمعیت جهان چهار برابر شده است، تکنولوژی ها کارآمدتر و به نوعی مخرب تر شده اند و تاثیر انسان بر محیط در قالب تغییرات آب و هوا، تخریب منابع، آلودگی ها و پسماندها و حتی تخریب لایه ازن کاملاً محسوس است. ارتباط پویای بین گیاهان، حیوانات، میکروارگانیسم ها و محیط، اکوسیستم های متنوع زیستی را شکل داده است تا مشابه واحدهای عملیاتی، نیازهای اولیه حیات را تامین و به علاوه به عنوان سپری در برابر بلایای طبیعی و بیماری ها عمل نمایند و شالوده اساسی حیات و بقای انسان را استحکام بخشند.
حفاظت از عرصههای طبیعی ضمن تضمین بهرهوری پایدار از منابع زنده برای تأمین نیازهای مادی و معنوی جوامع بشری از بعد اخلاقی دارای پیامی است » ما زمین را از نیاکان خود به ارث نبردهایم، بلکه امانتی است متعلق به فرزندانمان که میبایست به نحو مطلوب آنرا حفظ کنیم .« حفاظت محیط زیست شامل نگهداری و توسعه منبع برای نسل حاضر و نسلهای آینده است. فلسفه حفاظت از محیط زیست چنین تعریف میشود: حفاظت محیط زیست برای انسان از محیط زیست به منظور پایداری و نگهداری بالاترین تنوع ممکن زندگی با کیفیت مناسب به عمل میآید تا ادامه رفاه انسان حاضر و نسلهای آینده با انجام توسعه پایدار و درخور محیطزیست به همراه محفوظ نگهداشتن تنوع ژنتیکی و اکولوژیکی و با حفظ ارزشهای فرهنگی محیطزیست تأمین گردد - مجنونیان 1363، داسمان 194، مخدوم . - 1368 معاهدهی تنوع زیستی - Conservation Biological Divsrsity - - CBD - توسط 190 کشور امضاء شده است.
هدف این معاهده دست یافتن به یک کاهش معنی دار از نابودی تنوع زیستی در سطح ملی و بین المللی است - . - Secretariat of the Convention on Biological Diversity, 2005 یکی از موارد این معاهده در مورد مناطق حفاظت شده میباشد که به عنوان کلیدی ترین ابزار حفظ تنوع زیستی محسوب میشود- - Naughton .Treves, Holland, & Brandon, 2005 - منطقه حفاظت شده به محدودهای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، دشت، آب و کوهستان اطلاق میشود که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و احیای رستنیها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاص بوده و تحت حفاظت قرار میگیرد.
. - WCMC - UNEP - حداقل یک پنجم وسعت هر منطقهی حفاظت شدهای محدودهی امن تعیین میگردد که دارای ضوابط خاصی میباشد و ورود بدون مجوز به این محدودهها ممنوع می-باشد. حفظ حوزهی آبخیزها، حفاظت خاک و جلوگیری از وقوع سیل، حفظ تنوع ژنتیکی، نگهداری زیستگاههای حیات وحش، حفظ رویشگاههی گیاهی بویژه گونههای گیاهی و جانوری بومی کمیاب یا در معرض خطر انقراض، حفظ تنوع زیستی محیط های آبی و خشکی، حفظ میراثهای طبیعی، تأمین شرایط لازم برای بهرهبرداری پایدار جوامع محلی،آموزش، پژوهش، توریسم و تفرج بخشی از فواید مناطق حفاظت شده به شمار میروند.
ولی این اهداف به دست نخواهن آمد جز با حفاظت صحیح و پایدار. تجربه ثابت کرده است که قوانین وضع شده به تنهایی قادر به ضمانت حفظ ارزشهای تنوع زیستی در این مناطق نمیباشند. - Liu et al., 2001; WWF, 2004; Nellemann, et al, 2007; WWF, 2007 - و آنچه که مسلم است جوامع بومی و فعالیتهای آنها جزء جداناپذیر مناطق حفاظت شده میباشند. Fortwangler در سال 2003 میگوید که کلیدی ترین چالش پیش روی مدیران این است که با وجود انسانهای درگیر، چگونه به حفاظت مطلوب از تنوع منابع دست بیابند.
همچنین مطالعات 2 - Brenchin et al, 2003 - نشان میدهد که حفظ تنوع زیستی و ارزشها در مناطق حفاظت شده جز با تخفیف در فقر جوامع بومی و آموزش آنها، ممکن نیست. از سویی مدیریت کارا در منطقه باید منطبق بر اصول علمی و کارا باشد. مدیریت ناکارامد در این مناطق میتواند به همان اندازه ویرانگر باشد که بلایای طبیعی. سولک در سلسله جبال زاگرس یکی از مناطق حفاظت شدهی کشور است که یکی از غنیترین و کمنظیرترین منابع زیستی را دارا میباشد.
با وجود تنوع زیستی بالا در منطقه، بیومس گیاهان و جانوران در سطح مطلوبی قرار ندارد. لذا شناخت عوامل دخیل در این مشکل برای حفظ تنوع و ارزشها در این منطقه ضرورت دارد. هدف از این مطالعه شناخت عوامل تهدید طبیعی و غیرطبیعی در منطقه حفاظت شدهی سولک و ارائهی راهبردهای مدیریتی جهت تخفیف عوامل تهدید و بهبود منطقه میباشد که به صورت زیر قابل ترسیم میباشد.
-1 معرفی منطقه و منابع زیستی گیاهی و جانوری منطقه
-2 شناسایی تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی در منطقه
ارائهی راهبردهایی در زمینه کاهش عوامل تهدید و بهبود منطقه
-2 مواد و روشها
1-2 محدوده مورد مطالعه:
منطقه حفاظت شده سولک در بخش پاتاوه از توابع شهرستان سولک در موقعیت منطقه حفاظت شده تنگ سولک واقع در شهرستان بهمئی در بخش گرمسیری استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب غربی کشور، با مساحت 2428 هکتار، به استنادآگهی رسمی مصوبه شماره 206 مورخ 1380/7/25 شورایعالی به استناد بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست با حدود و مشخصات زیر منطقه حفاظت شده جنگلی تعیین و اعلام گردید - شکل : - 1
شمالأ: از دهانه تنگ ماغر به سمت شمال شرقی در امتداد جاده آسفالته بعد از عبور از خولی به سمت شرق در امتداد همان جاده تا دهانه تنگ منی
شرقأ : از دهانه تنگ منی به سمت جنوب در امتداد خط رأس دوکوهک و تنگ گهر الی تنگ کمین.
جنوبأ : از تنگ کمین به سمت غرب بعد از عبور از کوله گاه و مله ریگی الی کمر سیوه.
غربأ : از کمر سیوه به سمت شمال الی گلوگاه سولک از این نقطه به سمت شمال به دامنه کوه مشته الی جاده آسفالته و در امتداد همین جاده تا دهانه تنگ ماغر - سازمان محیط زیست،. - 1386
نزدیک ترین محل به این منطقه، شهر لیکک - مرکز شهرستان بهمئی - است که حدود 15 کیلومتر با تنگسولک فاصله دارد. اهالی منطقه از ایل بهمئی می باشند. منطقه حفاظت شده تنگ سولک دارای طول جغرافیایی 50 درجه و 11 دقیقه تا 50 درجه و 17 دقیقه و عرض جغرافیایی 30 درجه و 35 دقیقه تا 30 درجه و 37 دقیقه است. این منطقه در نقشه 1/50000 سازمان جغرافیایی کشور، به نام سروک نامگذاری شده است. این نامگذاری - سولک، سروک - بهدلیل وجود درختهای زربینی است که سرتاسر تنگه را پوشانده است و افراد محلی آن را "سول" مینامند. این جنگل دارای مساحتی حدود 1000 هکتار است.
