بخشی از مقاله
چکیده
بدون تردید در جوامع روستایی، زنان روستایی نقش ویژه و تعیینکنندهای در توسعه پایدار برعهده دارند. اما عدهای بر این باورند که توجه خاص به زنان در دستیابی به توسعه پایدار روستایی، ضروری نیست و تلاش در زمینه فقرزدایی میتواند کافی باشد، اما تجربیات محققان نشان میدهد که علاوه بر توجه نسبت به فقرزدایی، پرداختن به توسعه زنان، از ضروریات دستیابی به توسعه پایدار میباشد و طبق بیانیه سازمان ملل تا زمانیکه زنان خارج از گردونهی توسعه قرار داشته باشند، توسعه همچنان ناتوان و ابتدایی خواهد ماند. لذا زنان روستایی بایستی بتوانند با دسترس بودن خدمات مشاورهای مناسب به صورتی توانمند ضمن ابراز مطالبات فزآیندهی خود به اهداف انسانی دست یابند و فرصتهای یکسان برخوردار شوند.
بر این اساس لازم است فرصتها و تهدیدها، نقاط ضعف و قوتی که در راه توانمندسازی زنان روستایی وجود دارد بدرستی شناخته شوند و زمینه مدیریت آنها، فراهم گردد. پژوهش حاضر، با روش ارزیابی سریع روستایی RRA و براساس مدل SWOT بر روی زنان روستایی شهرستان کرمانشاه، با هدف تحلیل سازههای تأثیرگذار بر توانمندسازی زنان روستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار انجام گردید. مطابق با نتایج پژوهش به منظور کسب فرصتهای مناسب از طریق تقویت نقاط قوت و غلبه بر نقاط ضعف، همچنین تقویت نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف به منظور از بین بردن تهدیدات راهبردهایی ارائه گردیده است.
مقدمه
توسعه پایدار روستایی، فرآیندی پایدار و چند بعدی تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی به منظور افزایش و ارتقا رفاه و سعادت بلندمدت جوامع روستایی تعریف شده است - موسلی، . - 2002 عدهای بر این باورند که بین فقر و ناپایداری توسعه، رابطه وجود داشته و فقرزدایی جزیی از توسعه پایدار است، اما معتقدند توجه خاص به زنان ضروری نیست و تلاش برای فقرزدایی می-تواند برای دستیابی به توسعه پایدار کافی باشد، ولی تجربیات نشان میدهند که علاوه بر فقرزدایی، پرداختن به توسعه زنان، از ضروریات دستیابی به توسعه پایدار میباشد .
- آزادی و کرمی، . - 1376 مطابق با بیانیه سازمان ملل تا زمانی که زنان در خارج از گردونهی توسعه قرار داشته باشند، توسعه همچنان ناتوان و ابتدایی خواهد ماند - سازمان ملل، . - 1995 بدون شک در جوامع روستایی، نقش زنان روستایی در تحقق اهداف توسعه روستایی انکار ناپذیر است - بویمایل و سامپا، - 2005 بنابراین لازم است در راستای دستیابی به توسعه پایدار روستایی امکانات لازم برای زنان روستایی فراهم گردد تا بتوانند ضمن ابراز مطالبات فزآیندهی خود به اهداف انسانی خویش دست یافته و از مواهب زندگی زمینی و فرصتهای یکسان برخوردار شوند.
افزون بر این، مشارکت مقرون به توفیق هر زن، به عنوان عامل مستقل و قانونی در فعالیتهای اجتماعی، به شناسایی و تحقق عملی حق او در عرصه برابری اجتماعی منجر خواهد شد - چمبرز، . - 1376 در تئوری توسعه پایدار روستایی، نیز بر افزایش مشارکت و ایجاد فرصتهای برابر به خصوص برای زنان روستایی بسیار تأکید شده است. به اعتقاد سارادف توسعه پایدار روستایی، فرآیند کمک به مردم روستایی به ویژه زنان، از طریق فعال کردن آنها، برقراری عدالت و رفتار با آنها برخلاف همه بی عدالتیهای گذشته است . - سارادف، . - 2005
اما با وجود توجه ویژه سازمانهای بینالمللی به نقش زنان در فرآیند توسعه و نامگذاری سال 1975 بهعنوان سال جهانی زنان و دهه 1976-1985 بهعنوان دههی زنان؛ بدلایلی همچون فرصتهای شغلی کمتر و کار در بخشهای غیر رسمی و بدون دستمزد، عدم آموزش و مهارتهای لازم و اختصاص اکثر برنامههای آموزشی - ترویجی به مردان و فراموش شدن زنان در این میان، عملاً فرصت مشارکت اجتماعی از زنان روستایی گرفته میشود - شادی طلب، 1374؛ کول و باچایان، . - 2007 بیشتر زنان روستایی در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به عنوان عناصر حاشیهای و غیرفعال برشمرده میشوند.
این در حالی است که زنان روستایی مزدی در مقابل کارشان دریافت نمیکنند. آنان به تدریج از فعالیتهای توسعهای همچون سوادآموزی، آموزش مهارتهای نوین، توزیع عادلانه درآمد و ارتباط با بازار کار محروم میشوند و در نتیجه بهعلت عدم دریافت دستمزد، حقیر به شمار میآیند که این امر میتواند پیامدهای منفی و مخرب پیشبینی نشدنی برای کل ساختار جامعه داشته باشد - مرکز مشارکت زنان، . - 2000 تحقیقات تانسل در رابطه با اشتغال زنان روستایی در ترکیه نشان میدهد که در سطوح پایین درآمد که کشاورزی فعالیت اصلی اقتصادی محسوب میشود، مشارکت زنان در فعالیتهای کشاورزیمعمولاً بدون دریافت مزد و در کنار خانواده است؛ اما وی معتقد است که در طول فرآیند توسعه اقتصادی در روستاها با فراهم شدن بسترهای مناسب به منظور ایجاد مشاغل جدید و رفع موانع اشتغال زنان روستایی مانند افزایش مهارت و تخصص در زمینههای لازم، افزایش تولید بیشتر از نیاز خانواده به منظور عرضه به بازار، فراهم شدن اشتغال در محیط زندگی به منظور همزمانی رسیدگی به امور خانواده؛ پیامدهای مؤثری بر توسعه پایدار روستایی دارد - تانسل، . - 2002 از سوی دیگر فرهنگ دنیاگریزی، این عقیده را در بین مردان ایجاد کرده است که از ورود زنان به عرصههای اقتصادی و اجتماعی جلوگیری کنند و زنان را هم به این باور رسانده که در حصار تنگ و محدود زندگی شان محبوس شوند و به آنچه هستند و هر آنچه دارند، قانع باشند. - لهساییزاده، . - 2000
بنابراین متخصصان توسعهی روستایی باید از اشتباهات گذشته در رابطه با عدم مشارکت و عاملیت زنان در توسعه روستایی پند گرفته و موفقیت برنامههای توسعه را فقط به اتکا به نفس مردان دنبال نکنند - ازکیا و ایمانی، - 1387 و برنامهریزیها را با این اعتقاد که زنان باید همگام و همپای مردان در فرآیندهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی توسعه روستایی سهیم باشند و به طور کامل در بهبود وضع زندگی ساکنان مناطق روستایی ایفای نقش نمایند؛ انجام دهند - سازمان ملل، . - 1979 زنان دارای نیازهایی تسهیل اطلاعات و نوآوری ها برای توانمندسازی کشاورزان خانوادگی، هستند که از تقسیم کار و بر اساس جنسیت ناشی میگردد؛
از نیازهای عملی زنان تدارک برنامههای آموزشی غیر رسمی به منظور توسعه تخصصهای لازم آنهاست و از نیازهای استراتژیک آنها میتوان به احساس امنیت اقتصادی بیشتر و برخورداری از فرصتهای برابر و افزایش توآنمندی در جهت بهبود شرایط خود و خانواده اشاره نمود - ازکیا و ایمانی، . - 1387 لذا مسائل مربوط به توآنمندیهای زنان، نقش آنها در توسعه، ایجاد اشتغال، اهمیت مشارکت آنها در عرصههای مختلف اقتصادی، اجتماعی، از موضوعات مهم میباشد و یکی از گامهای اساسی در جهت توآنمندسازی زنان روستایی و توسعه پایدار روستایی فراهم کردن نیازهای آموزشی آنهاست - آمارلیس، . - 1989 سیوایوجاناتان معتقد است از عوامل مهم توانمندسازی؛
از اینرو پژوهش حاضر با توجه به ضرورت توجه ویژه به توآنمندسازی زنان روستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار روستایی، که همواره قربانی تبعیض آشکار در برنامههای عمرانی هستند به تحلیل سازههای تأثیرگذار بر توانمندسازی زنان روستایی به منظور مشخص شدن فرصتها و تهدیدها به عنوان عوامل بیرونی و نقاط ضعف و قوت به عنوان عوامل درونی انجام گردیده است که با تحلیل و بررسی آنها راهبردهایی در جهت مقابله با چالشهای پیشرو ارائه گردد.
