بخشی از مقاله

چکیده

امروزه با مطرح شدن مقوله پایداری در تمامی موضوعات مربوط به انسانها، پایداری در بخش کشاورزی نیز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان، سیاستگزاران و کشاورزان قرار گرفته است و راهکارهای مختلفی برای حصول به اهداف کشاورزی پایدار و مواجهه با چالشهای پیش روی آن بیان شده است، همچنین رشد روزافزون جمعیت، موجب نیاز بیشتر بشر به مواد غذایی گردیده که این عامل موجب گسترش تولیدات کشاورزی و تأثیرات سوء بر خاک و منابع پایه شده است. استفاده از کود و سموم دفع آفات علاوه بر آلوده سازی خاک و منابع آب های سطحی و زیرزمینی، باعث فرسایش ژنتیکی و انقراض گونه های جانوری و گیاهی نیز می شود.

این فرایندها، تعادل های زیست محیطی و بومی را به تدریج بر هم می زند و پیامدهای خطرناکی را در پی دارد. بر این اساس، توسعه پایدار به منظور مدیریت و حفاظت از منابع پایه و معرفی و بکارگیری پیشرفت های فنی و ساختار تشکیلاتی مناسب در این زمینه، اقداماتی را توصیه میکند . در واقع نظام توسعه پایدار کشاورزی، یک نظام تولیدی است که بر شیوه های مدرن کشاورزی تکیه دارد و با استفاده از این شیوه ها و مدنظر قرار دادن مسائل زیست محیطی، به اقتصادی بودن و بازده تولید نیز توجه کافی می شود. اهمیت بخش کشاورزی در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی در کشورمان و نقش حساس منابع پایه و طبیعی در این بخش، برای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی، ملاحظاتی را پیش روی ما قرار می دهد.

واژگان کلیدی :توسعه پایدار، کشاورزی پایدار، ترویج، محیط زیست

مقدمه

کشاورزی پایدار، سیستمی است که ضمن مدیریت صحیح و استفاده از منابع برای تأمین نیازهای غذایی بشر، کیفیت محیط زیست و ذخایر منابع طبیعی را افزایش می دهد . همچنین این سیستم از نظر اقتصادی پویا بوده و مو اد غذایی حاصل از آن، اثر سوء بر زندگی بشر ندارد و در حفظ و مراقبت از منابع برای نسل های آینده نیز کوشش شده است - صداقتی، 1371 - از نظر سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد - فائو - ، توسعه پایدار کشاورزی، الگویی از توسعه است که از زمین، آب و منابع ژنتیکی گیاهی و جانوری حفاظت کند، از لحاظ زیست محیطی بدون تخریب، از نظر فنی مناسب و بجا، از نظر اقتصادی معقول و معتبر و از نظر اجتماعی مقبول باشد .از جمله مهمترین معیارهای توسعه پایدار کشاورزی عبارت است از:

-تأمین نیازهای غذایی اساسی نسل حاضر و آینده از نظرکمّی و کیفی و در عین حال تأمین تولیدات کشاورزی؛ -ایجاد مشاغل دائمی، درآمد کافی و شرایط مناسب زندگی و کار برای کسانی که در فرآیند تولیدات کشاورزی اشتغال دارند؛

-حفظ و ارتقای ظرفیت تولیدی منابع طبیعی پایه و منابع تجدیدشونده بدون ایجاد اختلال در عملکرد چرخه های اساسی بوم شناختی و تعادل های طبیعی؛ -کاهش آسیب پذیری بخش کشاورزی نسبت به عوامل طبیعی، اقتصادی و اجتماعی و دیگر تهدیدها و تقویت خوداتکایی این بخش - مجنونیان، . - 1376کمیته توسعه پایدار سازمان ملل با دسته بندی شاخص های توسعه پایدار به گروه های اجتماعی، اقتصادی و حفاظت از محیط زیست، به توضیح شاخص ها در داخل هر گروه پرداخته است که با توجه به شاخص های ذکر شده توسط این کمیته، شاخص های مربوط به توسعه کشاورزی پایدار را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد - ابراهیمی، : - 1382

الف :ابعاد اجتماعی

-1 مقابله با فقر
-2 جمعیت و توسعه پایدار

-3 پرورش، آموزش و حساسیت بخشی

-4 حفاظت و حمایت از سلامت مردم

-5 اشکال پایدار سکونت گاه های انسانی

-6 انتقال تکنولوژی سازگار با محیط زیست

ب :ابعاد اقتصادی

-1 حفاظت و بهره برداری از آب های شیرین

-2 بهره برداری پایدار از منابع خاک

-3 مقابله علیه بیابان زایی و خشکسالی

-4 توسعه پایدار مناطق کوهستانی

-5 کشاورزی پایدار و توسعه فضاهای روستایی

-6 حفظ تنوع ژنتیکی

-7رفتار سازگار با محیط زیست در استفاده از بیوتکنولوژی

-8 نحوه عمل درباره مسئله زباله ها و فاضلاب ها

-9 استفاده صحیح از مواد شیمیایی و سمی

به طور کلی تلاش های مربوط به کشاورزی و توسعه روستایی پایدار، حول سه محور اساسی قرار دارد :امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و درآمد در مناطق روستایی به منظور ریشه کن نمودن فقر و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست - برنامه توسعه سازمان ملل متحد ، - 1994

توسعه پایدار در ایران

پس از اجلاس جهانی زمین ، محیط زیست و توسعه در ریودوژانیرو در سال 1992 میلادی، اقدامات در این زمینه در کشور ما وارد عرصه جدیدی گردید و شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان مرجع اصلی پیگیری موضوع، فعالیت هایی را آغاز نمود . اولین اقدام عملی در این ارتباط، تشکیل کمیته ملی توسعه پایدار با حضور نمایندگان دستگاه های اجرایی ذیربط بود - روزنامه اطلاعات، - 1375 این کمیته در شهریور 1372 به منظور سیاستگذاری و هماهنگی برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور با اهداف حفاظت از محیط زیست و دستاوردهای اجلاس زمین - ریو ، - 1992 توسط شورای عالی حفاظت محیط زیست تشکیل گردید .از جمله اهداف آن عبارت اند از:

-1 بررسی پیش نویس راهبرد توسعه پایدار و محیط زیست و ارائه پیشنهاد به شورایعالی؛

-2 ایجاد و گسترش بانک اطلاعات و مرکز اسناد در خصوص برنامه های دستور کار 21 و کنوانسیون مربوطه؛

-3 ارائه پیشنهاد به منظور تعیین سیاست واحد و هماهنگ به شورایعالی در خصوص مسائل مربوط به کنوانسیون ها در مجامع بین المللی؛

-4 برنامه ریزی پروژه های مشترک اجرایی - تحقیقاتی در زمینه کنوانسیون های مرتبط با کمیته ملی و با کشورهای منطقه؛

-5 بررسی و اظهار نظر در خصوص اموری که از طرف شورایعالی حفاظت محیط زیست ارجاع می شود - طراوتی، . - 1377

تأسیس دفاتر محیط زیست در دستگاه های اجرایی: سازمان حفاظت محیط زیست در راستای گسترش و تعمیم موضوع توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست در سال 1377 لایحه تأسیس دفاتر محیط زیست در دستگاه های اجرایی دارای بیشتر از 5000 نفر پرسنل و تحت نظارت مستقیم بالاترین مقام دستگاه مربوطه را به دولت پیشنهاد نمود . این لایحه در همان سال تصویب و برای اجرا به سازمان مدیریت و برنامه ریزی ابلاغ گردید . دفتر فوق الذکر در غالب وزارتخانه ها، سازمان ها و شرکت های مستقل ایجاد شد. مسئولین این دفتر به عنوان نماینده تام الاختیار دستگاه ذیربط به عضویت کمیته ملی توسعه پایدار در آمده و طی جلسات متوالی، سیاست ها و استراتژی های کلان توسعه پایدار کشور را برنامه ریزی می نمایند.

طرح دولت سبز:با توجه به اهمیت مسائل زیست محیطی و لزوم همکاری تمام ارگان ها جهت دستیابی به محیطی سالم، سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، تبصره 20 قا نون بودجه سال 1382 کل کشور را به محیط زیست و منابع طبیعی و بند پ این تبصره را به مدیریت سبز در بخش دولتی - دولت سبز - به عنوان سرمشقی برای دیگر بخش های کشور اختصاص داد. اعتبارات برنامه نظام محیط زیست و مدیریت سبز در دستگاه های در سطوح ملی و استانی صرف اجرای فعالیت های ذیل می گردد:

-صرفه جویی انرژی -صرفه جویی آب -صرفه جویی کاغذ -حمل و نقل بهینه

-کاهش و بازیافت پسامندها اقدامات و فعالیت های عملی در وزارت جهاد کشاورزی:تأسیس دفتر محیط زیست و توسعه پایدار: این دفتر در سال 1377 و در قانونبرنامه 5سال دوم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ایجاد گردید .این دفتر یک بخش مستقل تخصصی و ستادی است که تحت نظر مستقیم وزیر می باشد. عملکرد دفتر محیط زیست و توسعه پایدار در قبل از ادغام وزارتخانه های کشاورزی و جهادسازندگیصرفاً برگزاری جلسات توجیهی ابت دایی، حضور در برخی کنفرانس های داخلی و خارجی و همچنین یکسری برنامه ریزی های کوتاه مدت محدود گردیده بود . ساختار سازمانی دفتر در این مدت شامل 2 گروه موسوم به محیط زیست و توسعه پایدار با 17 نفر پرسنل بود - دفتر محیط زیست و توسعه پایدار کشاورزی، - 1383 پس از تصو یب قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، دفتر محیط زیست و توسعه پایدار بطور مجدد و بر اساس دستور وزیر در سال 1381 تأسیس گردید و فعالیت دوباره خود را منطبق با شرایط جدید پس از ادغام آغاز کرد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید