بخشی از مقاله
چکیده
معماری سنتی شهرهای تاریخی ایران حاوی درس های آموزنده ای در زمینه های مرتبط با معماری بوم آورد است .یکی از نکات قابل تأمل در این زمینه شگردهای به کار رفته در طراحی خانه های شهرهای کویری است که با مطالعه و تعمق درآنها پی خواهیم برد که معماری این مناطق به گونه شگفت انگیزی با اصول پایداری همگراست، چون علی رغم شرایط محیطی سخت این مناطق امکان زندگی امن ،راحت و پایدار را برای هزاران سال فراهم کرده است .که در این راه نه تنها تخریب و ضایعه ای بر محیط تحمیل نکرده بلکه با طبیعت همسو بوده و درصدد بهره گیر ی از انرژی های طبیعی وتجدید پذیر بوده است . ولی مساکن امروزی برگرفته از الگو های غربی، و بدون رعایت مسائل منطقه ای و اقلیمی طراحی می شوندکه نتیجه آن تبدیل خانه ها به خوابگاه و نداشتن آسایش و راحتی است .
در این پژوهش سعی شده با توجه به روش توصیفی تحلیلی ابتدا به بررسی و تحلیل فضاهای خانه های سنتی منطقه کویری ایران پرداخته شود و عوامل پایداری آنها مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت به شناخت از این خانه ها رسیده است . در این میان با تحلیل خانه بروجردی ها، راهکارهای مورد استفاده در این بنا را برای رسیدن به آسایش و راحتی مورد ارزیابی قرار داده است .
-1 مقدمه
انسان بخشی از طبیعت است. بنابراین اگر به اندازه کافی از قانونمندی محیط و طبیعت آگاه باشد و زندگی خود را با جریان دائمی طبیعت همسوسازد، ضمن راحتی، آسایش و صرفه های مالی و اقتصادی، محیطی مطبوع، متنوع و دلپذیر در تمام فصول سال ایجاد می کند.اگر ما خواستار زندگی همساز با محیط خود هستیم، باید آنچه که نیاکان ما در پس سال ها تجربه با طراحی اقلیمی، به دست آورده اند، انتخاب کنیم؛ در غیر این صورت، بخش عظیمی از کیفیات پایدار بدست آمده از تجارب بشری را از دست خواهیم داد.
نظریه توسعه پایدار و در پی آن معماری پایدار از بحث برانگیزترین موضوعات معماری معاصر است. اینکه هر ساختمانی باید بتواند با محیط طبیعی که در آن واقع شده است رابطه برقرار کند جای بحث ندارد.آنچه امروزه مهم است چگونگی این رابطه است .از طرفی می توان هدف اصلی توسعه پایدار را تامین نیازهای اساسی، بهبود ارتقا سطح زندگی ،اداره بهتر زیست بوم ها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر ذکرکرد. لیکن موضوع این است که با تغییراتی که بشردر محیط و بستر طبیعی خود پدید آورده است به چنان مرحله بحرانی از تاریخ خود رسیده است که ادامه حیات سالم در کره زمین مستلزم تجدید نظر در فرضیات و عملکردهای بشر در رابطه با طبیعت می باشد .
با نگاهی به خانه های سنتی منطقه کویری ایران در می یابیم که استفاده از انرژی های تجدید پذیر مانند آفتاب ، باد و...ازدیرباز مورد توجه انسان ها بوده است. نحوه قرارگیری مساکن ، فضاهای پر و خالی،استقرار پلان ،حجم و عناصر اصلی ، مصالح مورد استفاده و همه وهمه در ارتباط با اقلیم تعریف و تنظیم می شدند . پلان ساختمان در زمستان از حرارت تابشی آفتاب حداکثر بهره را می برده و در عوض هدایت حرارت را به حداقل می رسانده است. همچنین در تابستان ضمن ایجاد تأخیر در هدایت حرارتی از تهویه مناسب بهره می گرفته است
در ایران با وجود پیشرفت های علمی و تکنولوژی به طراحی محیطی و اقلیمی توجه چندانی مبذول نمی گردد و مساکن امروزی بر گرفته از الگوهای غربی و بدون رعایت مسائل منطقه ای و اقلیمی طراحی می شوند که نتیجه آن تبدیل خانه ها به خوابگاه و نداشتن آسایش و راحتی است .
در حالیکه بایستی طراحی معماری ساختمان، حتی الامکان همساز با اقلیم باشد به نحوی که از شرایط مطلوب طبیعی حداکثر استفاده به عمل آید. برای این کار نیاز است تا بدانیم نقش عوامل پایداری در خانه های سنتی چیست ؟ تا با فهم آن و ارزش های استخراج شده از این نوع معماری توانسته به معماری دست پیدا کرد که همچون گذشته پاسخگوی نیازهای انسانی باشد.
-2 پایداری
-1-2 مفهوم پایداری
فعل "Sustain" از سال 1221 میلادی در زبان انگلیسی بکار گرفته شد و از ریشه لاتین" Sub "و" " tenere به معنی نگهداشتن و یا نگهداری کردن گرفته شده است. معانی و اشکال دیگری از واژه" "Sustain طی دوران های مختلف وجود داشته است
دهخدا پایداری را به معنای با دوام و ماندنی آورده است.ٌ در فرهنگ سخن و فرهنگ فارسی معین نیز پایداری به مفهوم پایدار بودن و مقاومت است که از مصدر "پایش" به معنای پایداری کردن و از خود استقامت نشان دادن آمده است. برای صفت پایداری همچنین معانی دیگری نیز بیان شده است : دارای ثبات، همیشگی و مقاومت کننده. بنابراین واژه پایداری که به عنوان معادل " Sustainability" انتخاب شده است فاقد معانی امروزی آن است و بر حفظ و ثبات تکیه دارد. معنای واژه پایداری که در این بحث نیز مد نظر است عبارت است از: " انچه که میتواند درآینده تداوم یابد
-2-2معماری پایدار
معماری پایدار به آنگونه معماری گفته می شود که ملاحظات زیست محیطی و سازگاری با اقلیم را مد نظر داشته باشیم.
