بخشی از مقاله
چکیده :
با توجه به گسترش روز افزون حاشیه نشینی و تبدیل آن به محله ها و آبادی های ناهمگون و ساختار جمعیتی نامتناسب ، حساسیت های قومی از یک طرف و عدم وجود جایگاه مناسب اجتماعی ساکنین حاشیه نشین و نادیده گرفتن حاشیه نشینان در مشارکت های اجتماعی و در نهایت بی هویتی و احساس محرومیت نسبی حاشیه نشینان ، این بخش عظیم اجتماعی را به یکی از نگرانی های امنیتی نظام ، تبدیل کرده است . شهرستان بهارستان به دلیل عدم بهره مندی از موقعیت و امکانات مناسب ، در گذشته یک بار موجب به وجود آمدن چالش امنیتی و انتظامی شده است .
این پژوهش با روش توصیفی و با هدف کاربردی انجام شده است . و علاوه بر استفاده از روش توصیفی ، از روش اسنادی - کتابخانه ای - نیز جهت گردآوری اطلاعاتی در مورد وضعیت گذشته وحال بهارستان بهره گرفته شده است . یافته ها نشان می دهد منطقه بهارستان آمیخته ای از مهاجران اقصی نقاط کشور بوده و از یک بافت ناهمگون تشیل شده است .جمعیت این شهر بیشتر دارای مشاغل کارگری و خدماتی هستند. ضمن اینکه سطح سواد در این منطقه پایین و میانگین سنی جمعیت جوان است .همچنین بهارستان در حال گذار بوده و به تدریج نسل اول مهاجرین جای خود را به نسل دوم حاشیه نشینان می دهد . و با توجه به تحلیل گر بودن این نسل بایستی مطالبات آنان بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد . نتیجه اینکه زمینه نا امنی اجتماعی و ایجاد ناآرامی در چنین جوامعی بالاست .
لذا با در نظر گرفتن رویکرد حل مسئله مبتنی بر توانمند سازی جوامع حاشیه نشین ، جلب مشارکت ساکنین منطقه در جهت توسعه محلی و مشارکت های اجتماعی ، تقویت بنیان های اقتصادی و اجتماعی خانواده ها ، به رسمیت شناختن حق سکونت آنها ، واگذاری امکانات حد اقلی و فراهم کردن امکان بازگشت داوطلبین به موطن اصلی از پیشنهادات کاربردی این پژوهش است .
مقدمه :
امنیت از مهم ترین نیازهای بشری ودارای سطوح وابعاد قابل تاملی می باشد که درواقع امنیت به واسطه ساخت ونوع رویکرد به حوزه اجتماع انواع گوناگونی دارد. ولی در هر صورت با آرامش و آسایش افراد ونداشتن بیم وهراس از تهدیدهای موجود واحتمالی در جامعه معنا پیدا می کند.امنیت در سطح عمومی آن،پدیده ای خارج ازمرزهای ملی یا جوامع نیست. بلکه عمدتا"عوامل تولید امنیت را در رویکرد ایجابی، باید دردرون جوامع ودر ساز وکارنظام های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جستجو کرد. بنابراین هرعاملی که امنیت اقتصادی،بهداشتی، زیست محیطی، سیاسی وغذایی شهروندان را تهدید کند می تواند زمینه ساز مشکلات ومسایل باشدوامنیت ملی را در معرض مخاطره قرار دهد. از این رو تولید امنیت از طریق بهبود عملکرد سازمان های خدمات رسان وحفظ حقوق شهروندان وتوجه وتامین نیازهای اساسی آن ها تنها راه مقابله با تهدیدهای خارجی ویا حتی پیشگیری از این تهدیدهاست.
در رویکردایجابی امنیت، مقوله های اجتماعی وفرهنگی وپایین بودن سطح احساس امنیت می تواند ثبات سیاسی واقتصادی هر نظامی را با چالش مواجه کند.
عدم برخورداری سطح وسیعی از مردم از متوسط امنیت ورفاه در جامعه، فقدان عدالت اجتماعی، عدم دسترسی به فرصت های اجتماعی برابر، فقدان آینده روشن، عدم دسترسی به امکانات بهداشتی ودرمانی، تغذیه مناسب، تعلیم وتربیت استاندارد ومناسب برای همه،حمل ونقل ارزان قیمت وامن، فقدان مسکن استاندارد برای همه وبسیاری از موارد دیگر به عنوان یکی از آسیب های مهم در حوزه امنیت بوده ومی تواند موجب گسترش آسیب های اجتماعی شود.
کشورهای در حال توسعه به دلیل این که در مرحله گذار از جامعه سنتی به جامعه مدرن دائما" در حال تغییر وتحول هستند، لذا در این دوره انتقال، بین وضعیت وامکانات موجود با نیازهای فزاینده ودر حال تحول یک ناهمخوانی به وجود می آیدو این ناهمخوانی جامعه را دچار بی نظمی های اجتماعی وچالش های عمومی می کندوفرایند توسعه وپیشرفت جوامع در حال توسعه را کند می کند.
ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه، با مسائل وچالش های دوران انتقال روبروست. مسائل ومشکلاتی که در نتیجه تضاد وتقابل زندگی به روش گذشته وسنتی با نیازهای ناشی از زندگی جدید ومدرن پیش می آید. عدم تعادل بین زندگی گذشته ونیازهای حال و آینده باعث بروز بی نظمی وچالش هایی مانند بیکاری، فقر، افزایش بی رویه جمعیت، مهاجرت روستائیان به شهرها، فرار مغزها، آسیب های اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد، خودکشی، فرار دختران وخشونت جوانان شده است.
بنا بر گزارش های موجود بیش از سه میلیون خانواده در کشور زیر خط فقر به سر می برند وبا توجه به متوسط جمعیت هر خانوار ایرانی، می توان حدس زد که حدود12 میلیون نفر زیر خط فقر هستند. اکنون بیش از3 میلیون نفر بیکاردر کشور وجود دارد. همچنین در دهه هشتاد15 میلیون نفر از روستا به شهر مهاجرت نمودند. در حالی که ظرفیت کنونی شهرها جوابگوی جمعیت فعلی آن نیست. بنابراین جمعیت مهاجر به حاشیه شهرها رانده شده وحاشیه نشینی به طور گسترده ای در شهرهای بزرگ وکلان شهرها رشد یافته است. که این امر زمینه مساعدی برای آسیب های اجتماعی فراهم خواهد ساخت.
اینک کلیه مسائل، مشکلات وآسیب هایی که بر شمرده شددر یک نظام اجتماعی علاوه بر اینکه دارای پیچیدگی خاص خود هستنددارای رابطه متقابل نیزهستندو برهم اثرمی گذارند. به عنوان مثال افزایش جمعیت، باعث مهاجرت ومهاجرت نیز موجب مشکلات عدیده ای مانند بیکاری، فقرونابرابری اجتماعی می شود وبا افزایش مهاجرت با توجه به این که شهرها ظرفیت پذیرش جمعیت بیشتر را ندارندوبه دلیل گرانی مسکن، خدمات وکالاها ودرآمد پائین تر، مهاجرین روبه حاشیه نشینی می آورند. که در همین راستا آسیب های اجتماعی نیز بیشتر می شود.لذا این عناصر علاوه بر این که بریکدیگر تاثیر وتاثر دارندوهریک باعث تشدید دیگری می شود، سازماندهی اجتماع را با اختلال روبرو می کند.
به نظر می رسدکه مسئله حاشیه نشینی، امروزه یکی از مهمترین تهدید های اجتماعی موجود است. وجود مشابهات ویژه ای از جمله بیکاری گسترده، اختلافات طبقاتی فاحش بین مناطق حاشیه نشین ومناطق شهری، می تواند به تهدید علیه نظام اجتماعی درکشورمان تبدیل شود. مناطق حاشیه نشین اغلب از خدمات شهری به صورت مطلوب بهره مند نیستند. وبا فقرفرهنگی، عدم مسکن مناسب، تراکم جمعیتی زیاد، تعدد اقوام وطوایف و... مواجه هستند. که این امر می تواند موجب به وجود آمدن کنش های جمعی اعتراض آمیز باشد - که ازجمله آنها می توان به اغتشاش شهرستان اسلامشهر در فروردین ماه 1374 اشاره کرد - .
شهرستان بهارستان نیز که یکی از شهرهای حاشیه نشین استان تهران می باشدمانندسایرمناطق حاشیه نشین کم وبیش با مسائل، مشکلات وآسیب های اجتماعی که عنوان شدمواجه است. ضمنا" از آنجا که امنیت شهرهای بزرگ، به خصوص پایتخت ها وضرورت حفظ آن یکی از مهمترین دغدغه های هر دولتی است. بنابراین با توجه به پیوستگی امنیت شهر تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران با امنیت ملی وپایداری نظام برنامه ریزی برای تامین امنیت واز طرفی پیوستگی امنیت شهر تهران به مناطق حاشیه نشین از جمله شهرستان بهارستان، مطالعه عوامل تهدید کننده امنیت این شهرستان ضروری به نظر می رسد.
از سوی دیگر همان طور که درابتدا ذکر شد بروز هرنوع ناامنی شهری، وقایع سیاسی واجتماعی، ظهورآسیب های اجتماعی ورفتارهای خشونت آمیزدر جامعه آنی نیست ومتاثر ازمحرومیت ها، مشکلات ومسائلی است که ریشه در گذشته ودر برخی موارد عملکرد سازمانهای خدمات رسان دارد.و این عوامل زمینه سازبروز ناهنجاریهای اجتماعی می گردد. لذا به نظر می رسدمسئله حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ، از مهم ترین عواملی است که می تواند امنیت عمومی را مختل ودست اندرکاران برقراری نظم وامنیت را با مشکل جدی مواجه کند.
