مقاله تحلیل فاکتور های موثر بر زنجیره تامین سبز ( مورد مطالعه : شرکت کاشی اطلس )

بخشی از مقاله

چکیده

در سده های اخیر توسعه صنعتی جای خود را به توسعه پایدار داده است. در این میان مدیران صنایع به دنبال روش هایی هستند که ضمن حمایت از محیط زیست، عملکرد سازمان خود را افزایش دهند. یکی از ابزارهای این رویکرد، زنجیره تامین سبز ا ست. با توجه به آلودگی های زیست محیطی کارخانجات کاشی، لزوم توجه به بحث زنجیره تامین سبز در این صنعت احساس می شود. لذا در پژوهش حاضر به شناسایی و تحلیل فاکتور های زنجیره تامین سبز در شرکت کاشی اطلس استان یزد می پردازیم.

تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش توصیفی از نوع پیمایش است. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان شرکت کاشی اطلس و ابزار گرداوری داده پرسش نامه می باشد. یافته های تحقیق حاکی از این است که شاخص های زنجیره تامین سبز در قالب شش عامل مدیریت محیطی داخلی، خرید سبز، تولید سبز، بازفراوری، طراحی محیطی، بازاریابی سبز قابل تبیین هستند و این شش عامل می توانند 86 درصد از تغییر پذیری زنجیره تامین سبز را توضیح دهند.

مقدمه

فعالیت های اقتصادی اعم از فعالیت های صنعتی، کشاورزی و خدماتی همگی از یک سو به نوعی از منابع طبیعی استفاده می کنند و به آنها وابستگی دارند و از سوی دیگر ماهیت فرایند آنها به گونه ای است که بالقوه محیط زیست را آلوده می کند. بنابراین چنانچه به پیامد ها و مسائل زیست محیطی انجام این گونه فعالیت ها توجه نشود، باید هزینه های کلانی برای رفع خسارت و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع صرف شود. افزایش هزینه های ناشی از آسیب های زیست محیطی، افزایش دانش و آگاهی و نگرانی شرکت ها در مورد اثرات سوء فعالیتهای اقتصادی برروی منابع طبیعی و به تبع آن بدتر شدن کیفیت زندگی، این شرکت ها را بر آن داشته است که در استراتژی های رشد و توسعه اقتصادی خود بازنگری داشته باشند

افزایش نگرانی ها در مورد هشدار های محیطی، تولید کننده ها را مجبور به تلاش برای کاربرد استراتژی هایی در زمینه مدیریت محیطی می نماید. دیدگاه هایی نظیر مدیریت زنجیره تامین سبز، بهره وری سبز، تولید پاکتر و سیستم های مدیریت محیطی برای فعالیت های مدیریت سبز به کار گرفته شده اند .

در این میان، از آنجا که اثرات نا مطلوب محیطی در همه مراحل چرخه عمر محصول اتفاق می افتد و مدیریت برنامه ها و عملیات محیطی به داخل مرز های سازمان محدود نمی شود، دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یک دیدگاه جامع که همه جریانات از تامین کنندگان به تولید کنندگان و نهایتا به مصرف کنندگان را در بر می گیرد، مورد توجه زیادی قرار گرفته است .

هم افزایی رعایت ملاحظات زیست محیطی و مدیریت زنجیره تامین فرصتی فراهم می کند تا زنجیره تأمین به سازمانها کمک کند که بهره وری، کیفیت و عملکرد محیطی خود را از طریق جریان پیوسته اطلاعات ارتقا دهند. رعایت ملاحظات زیست محیطی در ترکیب با مدیریت زنجیره تامین یک موقعیت برنده- برنده برای سازمانها ایجاد می کند و به آنها در ایجاد یک مزیت قوی در بازار جهانی - از طریق کاهش هزینه و بهبود در رقابت - کمک می کند لذا با توجه به اهمیت موضوع مسئله اصلی این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر زنجیره تامین سبز در شرکت کاشی اطلس می باشد می باشد.

 ادبیات تحقیق

مدیریت زنجیره تأمین سبز توسط انجمن پژوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1996 معرفی شد که در واقع مدل مدیریت نوینی برای حفاظت از محیط زیست است .مدیریت زنجیره تأمین سبز از منظر چرخه عمر محصول شامل تمامی مراحل از مواد اولیه، طراحی و ساخت محصول، فروش محصول و حمل و نقل، استفاده از محصول و بازیافت محصولات می باشد .با استفاده از مدیریت زنجیره تأمین و فناوری سبز، شرکت میتواند تأثیرات منفی زیست محیطی را کاهش داده و به استفاده مطلوب از منابع و انرژی دست یابد. مدیریت زنجیره تأمین سبز به دنبال تغییر مدل زنجیره خطی سنتی از تأمین کنندگان به کاربر است و سعی دارد اقتصاد بازیافت را به مدیریت زنجیره تأمین ملحق نماید .با انجام این کار، میتوانیم یک حلقه بسته با حالت زنجیره چرخه ای داشته باشیم. اگر شرکت از مدیریت زنجیره تأمین سبز استفاده نماید، علاوه بر حل مشکلات محیط زیست به پیروزی نسبی در مزیت رقابتی نیز دست مییابد .علاوه بر این، پیاده سازی مدیریت زنجیره تأمین سبز می تواند از موانع سبز در تجارت بین المللی اجتناب کند . بنابراین ما باید به سرعت به سمت پیاده سازی مدیریت زنجیره تأمین سبز برای به دست آوردن فرصت و مقابله با چالشها و پیروزی حرکت کنیم .

در واقع اساس زنجیره تأمین سبز بر یکپارچگی مدیریت محیط زیست و مدیریت زنجیره تأمین برای کنترل اثرات زیست محیطی در چرخه عمر محصول به وسیله تسهیم اطلاعات و هماهنگی و هم کاری تمام اعضای زنجیره تأمین است .مدیریت زنجیره تأمین سبز، یکپارچه کننده مدیریت زنجیره تأمین با الزامات زیست محیطی در تمام مراحل طراحی محصول، انتخاب و تأمین مواد اولیه، تولید و ساخت، فرآیند های توزیع و انتقال، تحویل به مشتری و بالاخره پس از مصرف، مدیریت بازیافت و مصرف مجدد به منظور بیشینه کردن میزان بهره وری مصرف انرژی و منابع همراه با بهبود عملکرد کل زنجیره تأمین است. در مقایسه با زنجیره تأمین سنتی، زنجیره تأمین سبز دارای مشخصات و ویژگی های زیر است

-    سبز بودن زنجیره که به معنای تأکید بر مشخصه حداقل مصرف انرژی و منابع و حداقل تولید آلاینده ها در طول زنجیره تأمین است و با روش های بهینه سازی سیستم ها و بهبود زیست محیطی عملکرد تمام اعضای زنجیره تأمین حاصل می شود.

-    حلقه ای بسته از جریان مواد وجود دارد .بر خلاف زنجیره تأمین سنتی که جریان مواد دارای حلقه بسته نیست و از مواد خام شروع و به محصول نهایی ختم می شود زنجیره تأمین سبز بخش بازیافت را که یا مربوط به تولیدکنندگان یا به شرکت های بازیافت کننده دسته سوم مربوط می شود به زنجیره اضافه نموده است .با فرآیند های بازیافت، بخشی یا تمام محصولات مجددا مورد استفاده واقع می شوند یا انرژی و منابع بازیافت می گردد که منجر به بهینه سازی مصرف انرژی و منابع، کاهش آلاینده ها و ضایعات و درنهایت کاهش هزینه های تولید می شود.

-    یکپارچگی بیشتری نسبت به زنجیره تأمین سنتی وجود دارد زیرا هدف استراتژیک کل زنجیره حفظ محیط زیست تعریف می شود و این مستلزم یکپارچگی سیستم های اطلاعاتی و همکاری تمام اعضای زنجیره تأمین و هماهنگی بیشتر فعالیت های آن در جهت تحقق این هدف است.

زنجیره تأمین سبز عبارتست از مجموعه اقدامات داخلی و خارجی بنگاه در سراسر زنجیره تأمین که به بهبود محیط زیست و جلوگیری از ایجاد آلودگی منجر می شود. به عبارت دیگر، مدیریت زنجیره تأمین سبز شامل خرید سبز، تولید سبز، توزیع سبز ،بازاریابی سبز و لجستیک معکوس است .[8] مدیریت زنجیره تأمین سبز توسعه مدیریت زنجیره تأمین است با در نظر گرفتن مجموعه ای از فعالیت های مدیریت زیست محیطی درون و برون سازمانی که برای مدیریت لجستیک مفیدند 

بر اساس مطالعات صورت گرفته ده دلیل عمده که شرکت ها باید رویکرد سبز و انطباق با مدیریت زنجیره تأمین سبز را بپذیرند عبارتند از :

·    پایداری منابع

·    کاهش هزینه ها

·    افزایش بهره وری

·    کسب مزیت رقابتی

·    انطباق با قوانین

·    کاهش ریسک

·    کسب شهرت نام تجاری

·    بازگشت سرمایه

·    دلگرمی کارکنان

·    الزامات اخلاقی

رائو معتقد است مزایای ناشی از بکارگیری زنجیره تأمین سبز عبارتند از : افزایش کارایی، بهبود بهره وری، ایجاد بازارهای جدید، کاهش هزینه، کاهش آلاینده ها، بهبود وجهه ی عمومی سازمان، افزایش تعهد و مسئولیت اجتماعی سازمان

آریف و همکاران معتقد هستند مزایای ناشی از بکارگیری زنجیره ی تأمین سبز عبارتند از :بهینه شدن مصرف انرژی، کاهش مواد پسماند، کاهش هزینه، حفظ منابع طبیعی، بهبود کیفیت زندگی، ایجاد و حفظ محیط زیست بهتر برای نسل های آینده

با توجه به مزایای نامبرده در مورد بحث زنجیره تامین سبز، در این تحقیق به شناسایی فاکتورهای زنجیره تامین سبز در شرکت کاشی اطلس می پردازیم.

متدولوژی

تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش توصیفی از نوع پیمایش است. ابزار گردآوری داده پرسشنامه رستمی فرد و همکاران[12]1 می باشد. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان شرکت کاشی اطلس می باشند که تعداد آنها 150 نفر می باشد. نمونه آماری تحقیق به روش نمونه گیری تصادفی و متناسب با کارکنان واحد های مختلف انتخاب شده است. در این تحقیق حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران و جدول مورگان، 108 تعیین شده است. تعداد 120 پرسش نامه بین جامعه آماری مورد نظر توزیع شد و نهایتا 102 پرسش نامه جمع آوری شد. البته برای تعیین کفایت نمونه نیز از آزمون کیسر و بارتلت استفاده شد.

تجزیه و تحلیل داده ها
شاخص های زنجیره تامین سبز که از پرسش نامه رستمی فرد و همکاران - 2014 - استخراج شد و مبنای تهیه پرسش نامه و تحلیل عاملی اکتشافی قرار گرفت عبارتند از:

1.    رعایت استانداردها در خرید مواد اولیه از نظر فنی و زیست محیطی

2.    استفاده از فناوریهای جدید جهت استفاده بهینه مصرف انرژی

3.    انتخاب تامین کنندگان بر اساس معیارهای محیطی

4.    ارزیابی تامین کنندگان از نظر محیطی

5.    ایجاد نظامهای اطلاع رسانی به کارمندان و کارکنان

6.    مدیریت کیفیت جامع محیطی

7.    آموزش و ارائه الگوهای مصرف صحیح انرژی

8.    داشتن گواهی ایزو 14000

9.    کنترل گواهی ایزو 14000 تامین کنندگان

.10 طراحی محصولات در جهت استفاده مجدد و بازیافت مواد

.11 وجود سیستم های مدیریت محیطی

.12 بازیافت محصول پس از اتمام عمر مفید آن

.13 ایجاد سیستم های ارزیابی و پایش محیطی

.14 طراحی برای جلوگیری از مصرف مواد خطرزا در فرایند تولید

.15 فروش تجهیزات سرمایه ای اضافی

.16 طراحی محصولات در جهت کاهش مصرف انرژی و مواد

.17 توجه به مشتری در خصوص مشکلات زیست محیطی محصولات

.18 کمک به تامین کنندگان جهت طراحی

.19 وجود تجهیزات پیشرفته برای حمل و نقل مواد با حداقل اتلاف

.20 تنظیم ضوابط و معیارهای لازم جهت کاهش مصرف انرژی

.21 ترویج فرهنگ رعایت ملاحظات زیست محیطی در شرکت

.22 همراهی با تامین کنندگان جهت اهداف محیطی

.23 توجه به صدای مشتری جهت بسته بندی سبز

.24 توجه به صدای مشتری جهت طراحی محصولات

.25 آموزش و توصیه افراد در زمینه مسائل زیست محیطی

.26 ایجاد محیطی جهت پژوهش و ارائه پیشنهادات زیست محیطی

.27 حمایت زنجیره تامین سبز توسط مدیران ارشد و میانی

.28 بازیافت پسماندها و ضایعات در داخل شرکت

.29 وجود ضوابط لازم جهت کاهش مصرف مواد اولیه

30.رعایت استانداردهای لازم در خرید ماشین آلات، تجهیزات و ابزار از نظر فنی و زیست محیطی

.31 فروش ضایعات شرکت

.32 بازیافت پسماندها و ضایعات در خارج از شرکت

.33 طولانی بودن عمر محصول

.34 آلایندگی آب، خاک و هوا در فرآیند بازفرآوری

.35 بسته بندی سبز .

36 بررسی ماشین آلات از نظر آلودگی محیط زیست و مصرف انرژی

.37 ارائه اطلاعات در مورد موضوعات زیست محیطی شرکت به مشتریان

.38 کنترل آلایندگی آب، خاک و هوا توسط محصول نهایی

.39 آلایندگی آب، خاک و هوا توسط ضایعات

.40 بررسی مراحل تولید از نظر اصولی صرفه جویی در منابع

نتیجه انجام تحلیل عاملی روی شاخص ها شامل چندین خروجی است که در ادامه به برخی از آنها پرداخته می شود. خروجی اول جدول 1 است که به ترتیب مقدار شاخص KMO، آماره آزمون بارتلت، درجه آزادی و sig آزمون را نشان می دهد و موید این مطلب است که تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل عاملی مناسب است