بخشی از مقاله
چکیده:
حفاظت از محیط زیست، جلوگیري از آلودگی و تخریب آن و همچنین مصرف بهینه منابع از مهمترین عوامل دستیابی به افزایش عملکرد و توسعه پایدار محسوب میشود. اجراي شیوههاي مدیریت زیستمحیطی مانند مدیریت زنجیره تامین سبز میتواند علاوه بر حفظ مزیت رقابتی شرکتها و افزایش عملکرد، به جلوگیري از آلودگی محیط زیست نیز کمک کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر مدیریت زنجیره تامین سبز بر عملکرد شرکت با نقش میانجی ارتباط با مشتریان در شرکت بهره برداري نفت و گاز مسجدسلیمان انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردي، از نظر نوع داده کمّی و از نظر روش گردآوري دادهها توصیفی- همبستگی میباشد. جامعه آماري پژوهش 120 مدیر در سطوح مختلف شرکت بهرهبرداري نفت و گاز مسجدسلیمان میباشد. براي جمع آوري داده ها از پرسش نامه استفاده شده که روایی محتوایی آن را خبرگان و استادان دانشگاهی تأیید کردند و روایی از طریق تحلیل عاملی تأییدي بررسی شد. براي تجزیه و تحلیل یافته از نرم افزار SPSS و معادلات ساختاري استفاده شده است. یافتههاي این پژوهش نشان داد که مدیریت زنجیره تامین سبز به طور مستقسم و غیر مستقیم بر عملکرد شرکت و ارتباط با مشتریان تاثیر مثبت و معناداري دارد و ارتباط با مشتریان بر عملکرد شرکت تاثیر مثبت و معناداري دارد.
مقدمه:
امروزه، آلودگی محیط زیست مشکل اصلی در روي زمین است که اگر به آن پرداخته نشود، میتواند به طور بالقوه منجر به نابودي بشر شود. گرم شدن زمین نیز از اثرات افزایش مقدار گازهاي گلخانهاي موجود در هوا است که اکثر مردم را با مشکل شدید، مواجه میکند. از اینرو انجام اقدام مناسب در مقیاس وسیع فنی و تغییرات اجتماعی، مالی و سیاسی ضروري به نظر میرسد. یکی از فرآیندهایی که میتواند در هر سازمانی براي مدنظر قراردادن این مهم و اعمال آن در کلیه فرآیندهاي کاري مؤثر واقع شود، مدیریت زنجیره تأمین است. مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت و هماهنگی یک شبکه پیچیدهاي از فعالیتهاي درگیر در ارائه محصول نهایی به مشتري میباشد. فراتر از این تعریف، با اضافه کردن کلمه سبز، مدیریت زنجیره تأمین سبز187، که اشاره به تدارکات سبز، تولید سبز، توزیع سبز معرفی می گردد. ایده مدیریت زنجیره تأمین سبز از بین بردن یا به حداقل رساندن ضایعات - انرژي، تولید گازهاي گلخانه-اي، شیمیایی و مواد زائد - در امتداد زنجیره تأمین است - نینلا وان188، . - 2010 فعالیتهاي اقتصادي اعم از فعالیتهاي صنعتی، کشاورزي و خدماتی از یک سو از منابع طبیعی استفاده میکنند و به آنها وابستگی دارند و از سوي دیگر، ماهیت فرآیند آنها به گونهاي است که به طور بالقوه محیط زیست را آلوده میکنند. بنابراین چنانچه به پیامدها و مسائل زیستمحیطی انجام این گونه فعالیتها توجه نشود، باید هزینههاي کلانی براي رفع خسارت و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع خود داشته باشند - تراوبریج189، . - 2003 سازمانها همواره به دنبال دستیابی به مزیت رقابتی و عملکرد بهتر از طریق خلق نوآوري و روش هاي جدید هستند. سازمانها میتوانند از طریق بهبود عملکرد زیست محیطی با رعایت قوانین و استانداردهاي زیست محیطی، افزایش دانش مشتریان در این خصوص و کاهش اثرات منفی زیست محیطی در محصولات و خدمات خود عملکرد سازمان را بهبود میدهند
- کوپلین190 و همکاران، . - 2007 سازگاري با محیط زیست و مسئولیت اجتماعی سازمان به طور فزآینده اي از مباحث مربوطه در مفاهیم اقتصادي است. در مطالعات اخیر در صنایعی که داراي حساسیت هستند و همین طور صنایعی که حساسیتی ندارند، بحث میشود که مدیریت سبز عامل موفقی از استراتژيهاي سازمانی و رقابتی است - گارزیلا و فیورنتینو191، . - 2014 در شرایطی که شرکتهاي تولیدي تحت رقابت شدید مشغول فعالیت هستند، به تولید محصولات متنوع میپردازند و گاهی اوقات به عوارض زیستمحیطی استفاده از مواد مختلف توجهی ندارند. این در حالیست که اجراي شیوههاي مدیریت زیستمحیطی مانند مدیریت زنجیره تامین سبز میتواند علاوه بر حفظ مزیت رقابتی شرکتها، به جلوگیري از آلودگی محیط زیست نیز کمک کند. فعالیتهاي مدیریت زنجیره تامین سبز ابزاري براي حفاظت از محیط زیست و بهترین منظر به عنوان یک فعالیت بینسازمانی هستند مدیریت زنجیره تامین سبز که ادغام مسائل زیست محیطی در مدیریت زنجیره تامین است. به اعضاي زنجیره تامین اجازه میدهند در طول زنجیره با هم همکاري نموده و محیطزیست را نیز، حفظ نمایند - وو و همکاران192، . - 2011 بسیاري از مطالعات نشان داده است که مدیریت زنجیره تامین سبز منجر به بهبود عملکرد محیطی و سازمانی - اسکاتل193، - 2014، کاهش ضایعات تولید - سیمپسون194، - 2012، جلوگیري از استفاده مواد مضر توسط سازمانها - کوح195، - 2012، بدست آوردن سود براي سازمان - کامار196، - 2012، افزایش سهام شرکتها - بوس و پال197،
- 2012 خواهد شد. هدف پیاده سازي مدیریت زنجیره تامین سبز در فعالیتهاي تجاري این است که به طور همزمان عملکرد اقتصادي و زیستمحیطی بهبود یابد. بهبود اقتصادي از طریق کاهش هزینه خرید مواد، کاهش مصرف انرژي و کاهش برون ریزي ضایعات، منعکس میگردد. علاوه بر منافع مستقیم مالی مانند صرفهجویی در هزینهها و افزایش سود، تولیدکنندگان ممکن است از فعالیتهاي سبز، به منافع دیگري مانند آمادگی براي تولید محصولات جدید و پایبندي به مقررات جدید، روابط بهتر با سبز بسیار بیشتر از کاهش مصرف و یا آلودگی است. در نتیجه، منافع آن شامل تمام بخشهاي سازمان میشود - نیکنژاد، . - 1390 زمانی تصور بر این بود که سازمانها و تولید کنندگان صرفاً در مقابل سهامدارن و کارکنان مسئولند و با اینکه می بایست تولیدات را با قیمت پایین و کیفیت بالاتر به دست مشتریان برسانند. کنترلهاي رسمی و غیر رسمی مشتریان از طریق ارتباطات زیر نظر گرفتن سازمانها باعث می شود تا سازمان فعالیتهاي مدیریت زنجیره تامین سبز را اجرا کنند - تی سنگ198، . - 2014 سازمانها براي اینکه بتوانند به فعالیتهاي خود ادامه دهند و به عملکرد بالایی دست یابند باید رضایت مشتریان و مصرف کنندگان را جلب کنند. سازمانهایی اجازه تولید دارند و می توانند به ادامه حیاط خود بپردازند که مشتریان راضی و وفادار داشته باشند. مصرف کنندگان امروزه بیشتر از گذشته فعالیتهاي سازمانها را زیر نظر دارند و آنها خواستار مصولات سبز - بدون اثر مخرب بر محیط زیست - هستند. اعتماد و تعهد روابط بین مشتریان و شرکتها باعث افزایش وفاداري و رضایت مشتریان خواهد شد. که در نتیجه این روابط سازمانها می توانند به عملکرد بالایی دست یابند - وو199، . - 2015 بنابراین با توجه به افزایش فشارها، قوانین دولتی و غیر دولتی و تقاضاي مصرف کنندگان براي محصولات سبز و محیط زیست سالم مدیران باید فعالیت ها مدیریت زنجیره تامین سبز را در سازمان اجرا کنند. و علاوه بر هزینه هاي جاري، ابعاد محیط زیست و هزینه هاي اجتماعی را در نظر بگیرند. صنعت نفت در کلیه بخش هاي چرخه حیات خود، از جمله بهره برداري، تولید، مصرف و پس از مصرف در تعامل مستقیم با محیط زیست دارد.
طبیعی است اگر مسائل زیست محیطی از جمله مدیریت زنجیره تامین سبز در این صنعت مورد توجه قرار نگیرد خساراتی که در دارز مدت در محیط زیست وارد می شود جبران ناپذیر خواهد بود. پیاده سازي زنجیره تامین سبز علاوه بر اینکه باعث حفظ محیط زیست خواهد شد. عملکرد سازمان را نیز از طریق کاهش ضایعات، مواد بازیافتی، کاهش در مصرف انرژي افزایش خواهد داد. با توجه به اهمیت موضوع زنجیره تامین سبز در این مقاله سعی شده تا تاثیر مدیریت زنجیره سبز را با واسطه ارتباط با مشتریان بر عملکرد شرکت در شرکت بهره برداري نفت و گاز مسجدسلیمان مورد بررسی قرار دهیم.
چارچوب نظري پژوهش
مدیریت زنجیره تامین سبز: مدیریت زنجیره تأمین سبز توسط انجمن پژوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1996 معرفی شد که در واقع مدل مدیریت نوینی براي حفاظت از محیط زیست است. زنجیره تأمین شامل آن دسته از فعالیتهایی میشود که با امر تولید در ارتباط بوده و از تهیه مواد خام تا ارائه محصول نهایی را شامل میشود. مدیریت زنجیره تأمین سبز از منظر چرخه عمر محصول شامل تمامی مراحل از مواد اولیه، طراحی و ساخت محصول، فروش محصول و حمل و نقل، استفاده از محصول و بازیافت محصولات میباشد. با استفاده از مدیریت زنجیره تأمین سبز، شرکت میتواند تأثیرات منفی زیست محیطی را کاهش داده و به استفاده مطلوب از منابع و انرژي دست یابد. مدیریت زنجیره تأمین سبز به دنبال تغییر مدل زنجیره خطی سنتی از تأمین کنندگان به کاربر است و سعی دارد اقتصاد بازیافت را به مدیریت زنجیره تأمین ملحق نماید. با انجام این کار، میتوانیم یک حلقه بسته با حالت زنجیره چرخهاي داشته باشیم. در گذشته چرخه عمر محصول شامل فرآیندها از فاز طراحی تا مصرف بوده است در حالی که رویکرد مدیریت محیط زیست، شامل فرآیندهاي تهیه مواد اولیه ، طراحی، ساخت ، استفاده و بازیافت و مصرف مجدد و تشکیل یک حلقه بسته از جریان مواد براي کاهش مصرف منابع و کاهش اثرات مخرب
