بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از این پژوهش یافتن راهکار بهبود سلامت محیط کار با مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت تولید آرد است. پیشرفت فناوری و متعاقب آن افزایش فزاینده ظرفیت تولید در واحد های تولید کننده، چالش های سلامت محیط کار را به یکی از مهم ترین مسائل موجود در حوزه مدیریت زنجیره تامین تبدیل کرده است. زیرا که در صورت عدم توجه، دامنه اثرات منفی آن طیف گسترده ای از ذینفعان از جمله کارکنان، مشتریان و اقشار مختلف جامعه را در بر می گیرد. سوال اصلی این پژوهش اینست که: ابعاد و مولفه های سلامت محیط کار چه تاثیری بر مدیریت زنجیره تامین سبز دارد؟فرضیه اصلی تحقیق: فرضیه پژوهش این است که بین سلامت محیط کار و مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت تولید آرد رابطه معنی دار و مثبتی وجود دارد. روش تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و جمع آوری داده ها به دو شکل اولیه - میدانی - و ثانویه - کتابخانه ای - انجام خواهد شد. جامعه آماری صنایع تولید آرد بوده و صنایع آرد ورامین به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. برای گردآوری داده های میدانی از ابزار پرسشنامه - محقق ساخته - استفاده شده و پایایی و روایی آن از طریق روش های آماری معتبر - ضریب آلفای کرونباخ و فرمول لاوشه - مورد آزمون قرار گرفته است. نمونه گیری به روش تصادفی ساده و با استفاده از فرمول کوکران برای جوامع محدود محاسبه گردیده است که حجم نمونه .... نفر از کارکنان، مدیران و ساکنین بومی منطقه را شامل می شود. تجزیه و تحلیل داده ها به دو شکل توصیفی و استنباطی انجام شده است، و از مدل سازی معادلات ساختاری جهت آزمون فرضیه های تحقیق استفاده شده است.
یافته ها حاکی از آنست که ابعاد مختلف سلامت محیط کار از جمله: کیفیت مواد اولیه، استانداردهای زیست محیطی، آموزش پرسنل سازمان، مدیریت مصرف نیرو، پاکیزگی محیط کار و مدیریت پسماندها بر مدیریت بهینه زنجیره تامین سبز در صنایع آرد ورامین اثر مثبت و معنادار دارند. نتایج این تحقیق می تواند مدیران صنایع کشور را در کسب دیدگاهی روشن تر نسبت به اهمیت چالش های سلامت محیط کار و اتخاذ استراتژی های مدیریت زنجیره تامین سبز یاری رساند. این پژوهش در صنایع آرد ورامین انجام شده و تعمیم نتایج آن به دیگر بخش ها و صنایع نیازمند انجام تحقیقات بیشتر است.
1 مقدمه
رشد سریع صنعت و توسعه صنعتی، محیط زیست طبیعی کشور را در معرض خطر قرار می دهد. همچنین استفاده از فناوری های نامناسب و قدیمی و نیز مدیریت ناکارآمد در صنایع موجب مصرف بی رویه منابع اولیه است. شدت آلودگی محیطی حاصل از مواد زاید در شهرها و مراکز تجمع صنایع به گونه ای است که توجه علمی و اجرایی را برای دفع صحیح، یا بازیافت اصولی پسماندهای حاصل از عملیات به خود جلب کرده است. امروزه مفهوم توسعه صنعتی جای خود را به "توسعه پایدار" داده است که در آن الویت بالایی به هشدارها و چالش های زیست محیطی هم راستا با اهدافی همچون سودآوری و بهره وری داده می شود. تضمین توسعه پایدار هر کشور منوط به حفظ و استفاده بهینه از منابع محدود و غیر قابل جایگزین می باشد. اقدامات و تصمیمات گوناگونی در این زمینه در سطح جهانی و محلی صورت گرفته که از جمله "قوانین و اصول سبز" است مانند استفاده از مواد خام سازگار با محیط زیست در مراکز تولیدی و صنعتی، کاهش استفاده از سوخت های فسیلی، بازیافت مواد تجدید پذیر، استفاده مجدد ضایعات و غیره. فشار مقررات دولتی جهت اخذ استانداردها - مانند ایزو - 14001 و ارتقای سطح آگاهی زیست محیطی در مشتریان و عموم اقشار جامعه موجب ظهور مفهوم "مدیریت زنجیره تامین سبز" شده است که در بر گیرنده مراحل چرخه عمر محصول از طراحی تا عرضه به بازار می باشد، به گونه ای که حداقل آسیب به سلامت محیط زیست وارد آید.
از طرف دیگر امروزه بیماریها و حوادث ناشی از کار به یکی از نگرانی ها اجتماعی جامعه کارگری و دست اندرکاران مسائل بهداشت ایمنی محیط کار تبدیل شده است . علاوه بر عوامل مربوط به فرهنگ عمومی ایمنی و بهداشت عدم اجرای قوانین و مقررات مربوطه و کمبود آموزش می تواند فقدان برنامه ریزی و توجه کافی به بهداشت حرفه ای و ایمنی کارگران را در اغلب واحد های صنعتی از جمله دلایل بالا بودن میزان حوادث و بیماریهای ناشی از کار بر شمرد. با توجه به اهمیت موضوع سلامت نیروی کار در تمامی کشورها نیاز به مدیریت در دستیابی به روشهای منسجم بهبود شرایط کار بیش از پیش نمایان می شود. اغلب کارفرمایان در کشورهای صنعتی و پیشرفته به فکر ایمنی و سلامت شاغلان خود هستند؛ زیرا ایمنی و سلامت محیطهای کاری اهمیت بالایی در توسعه اقتصادی و کاهش هزینههای ناشی از سختی کار دارد. اگر میخواهیم که همواره میزان تولیددرکارخانه ها افزایش یابد بایستی سلامتی نیروی کار بیشتر مورد توجه قرارگیرد . دراین میان نقش کارشناسان بهداشت حرفه ای بسیار با ارزش می باشد که با آگاه ساختن مدیران کارخانه ها می توانند زمینه فرهنگی آن را درکارخانجات فراهم سازند. وظیفه فوری کارشناسان بهداشت حرفه ای آگاه ساختن مدیران کارخانه ها به اهمیت مسائل ایمنی وبهداشت کار می باشد که این باور را درآنها ایجاد نمایند که نیروی کارسالم سبب افزایش بهره وری می گردد واگر سلامت جسمی و روانی این نیرو های کار به مخاطره افتد چه عواقب ناگواری برای مدیران کارخانه ها ایجاد می گردد. این کارشناسان با اندوخته های علمی خود می توانند کمک موثری برای ارتقای آگاهی مدیران کارخانه ها و نیز کارگران نمایند. آنگاه می توان با تکیه بر چنین فرهنگ سازمانی سلامت محور، با سهولت و سرعت بیشتری در راستای اهداف شرکت و نیز اهداف کلان اقتصادی کشور گام برداشت. با توجه به مطالب عنوان شده در خصوص جایگاه و اهمیت مدیریت زنجیره تامین سبز و سلامت محیط های کاری، این تحقیق در صدد یافتن پاسخ هایی برای این سوال است: چه ابعادی از سلامت محیط کار و هر یک با چه اهمیتی بر مدیریت بهینه زنجیره تامین سبز در صنایع آرد ورامین اثر گذار است؟
2 ادبیات و پیشینه تحقیق
1-2 مدیریت زنجیره تامین سبز
با افزایش نگرانیها در مورد محیط زیست در دهه گذشته، در کنار توسعه صنعت و در فرآیند عملیاتی مدیریت زنجیره تامین باید به آلودگیهای محیطی نیز توجه شود. همه راه حلهای این مسئله بهتر است در قالب یک رویه زنجیره تامین جامع ترکیب شود. - شو و همکاران، 1 - 2004 مدیریت زنجیره تامین فاکتور مهمی است که بطور مستقیم با بهرهوری و موقعیت رقابتی شرکت در ارتباط است. سبز کردن زنجیره تامین یک مفهوم جدید است. بر اساس این مفهوم خریدار از قدرت خرید خود برای تقاضای عملکرد محیطی بهتر از عرضه کننده بالادستی در زنجیره تامین استفاده میکند. این بدین معنی است که خریدار برای تامین کنندگانش نقش تسهیلکننده را دارد و به آنها در تبدیل شدن به یک سازمان دوستدار محیط زیست کمک میکند.[1] بهرهوری سبز، سازمانها را در بهبود عملکرد محیطیشان از طریق کاهش ضایعات، استفاده مجدد و بازیافت ضایعات یاری میرساند. به واسطه اجرای بهرهوری سبز، کیفیت و بهرهوری کالاها و خدمات افزایش مییابد. بنابراین بهرهوری سبز، سودآوری برای سازمانها در پی خواهد داشت و از طریق کاهش هزینههای تولید و عملیات، مزیت رقابتی برای سازمانها ایجاد میکند. مدیریت زنجیره تامین برای سازمانها یک وسیله برای مبادله مستمر اطلاعات و بهسازی عملکردشان در طول پیوستار جریان مواد اولیه را فراهم میکند. مدیریت زنجیره تامین به سازمانها، کمک خواهد کرد که دانش فنی بدست آورند و از دیگران در جهت بهبود کیفیت محیط زیستشان یاری جویند.[2]
2-2 تاریخچه مدیریت زنجیره تامین سبز
سابقهی مدیریت زنجیره تامین سبز، به اوایل سال 1990 بر میگردد که برای نخستین بار در دانشگاه ایالتی میشیگان مطرح شد. باظهور مدیریت محیط زیست، استراتژیهای تولید زیستسازگار و ادبیات مربوط به مدیریت زنجیره تامین سبز، رشد یافت. پیدایش زنجیره تامین سبز یکی از چشمگیرترین پیشرفتهایی بوده که در دهه گذشته رخ داده است و فرصتهایی را برای شرکتها ایجاد نموده تا زنجیره تأمین خود را بر اساس اهداف زیستمحیطی تنظیم کنند.[3] مجموعه اقدامات داخلی و خارجی هر بنگاه در سراسر زنجیره تامین که به جلوگیری از ایجاد آلودگی میانجامد و به بهبود محیط زیست کمک کند زنجیره تامین سبز گویند.[4] سبزکردن زنجیره تأمین یک فرصت عالی برای کسانی ایجاد می کند که نگران موضوعات مصرف پایدار و عملکردهای تجاری محیطی اند.[5] ایده اصلی زنجیره تامین سبز، کاهش ضایعات است. در سالهای اخیر، مدیریت زنجیره تامین سبز به رویکردی پیشگیرانه برای بهبود عملکرد زیست محیطی تبدیل شده است و نقش مهمی در مدیریت زنجیره سنتی، ایفا میکند. برخلاف مدیریت محیطزیست سنتی، مفهوم مدیریت زنجیره تامین سبز، مسئولیت کامل یک شرکت را نسبت به محصولاتش، از مرحله استخراج و تهیه مواد اولیه تا محصول نهایی و زباله بر عهده میگیرد.[3]
3-2 اهمیت مدیریت زنجیره تامین سبز
سازمان بهرهوری آسیا - APO - 1 تولید پاک - GP - 2 را به عنوان یک استراتژی برای بهبود همزمان بهرهوری و مدیریت محیطی ترویج کرده است. بنابراین تولید پاک به سازمانها در بهبود موقعیت رقابتیشان کمک میکند. سبز کردن زنجیره تامین جنبه مهمی از تولید پاک در هر سازمان است. شرکتها باید در مورد طراحی محصولات و تکنیکهای تولیدشان جهت ایجاد محصولاتی سازگارتر با محیط چه زمان تولید و چه زمان مصرف تجدید نظر کنند . [1] موفقیت بلند مدت شرکت بستگی به توانایی او در اداره و هماهنگی روابطش با تامینکنندگان و از همه مهمتر سبز کردن زنجیره تامینش دارد. از دید کلان، توجه به مسائل سبز مهم است، هم به عنوان یک مکانیسم برای افزایش توانایی در طراحی محصولات سبز و هم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بازارهایی برای محصولات سبز سازگار با محیط. سبزکردن زنجیره تامین نیازمند یکسری ورودیهای جدید است، در عوض، فرصتی برای شرکتها ایجاد میکند تا برای طراحی و تولید محصولات سبزتر سرمایهگذاری کرده و درصدد رفع نیازها برآیند. و این نه فقط شامل محصولات مصرفکننده است بلکه شامل ورودیها از تامین کنندگان هم هست و باعث دخیل شدن آنها برای ایجاد بازارهای سبز میگردد .[1] فعالیتهای مدیریت زنجیره تامین سبز ابزاری برای حفاظت از محیط زیست و بهترین منظر به عنوان یک فعالیت بینسازمانی هستند که به اعضای زنجیره تامین اجازه میدهند در طول زنجیره با هم همکاری نموده و محیطزیست را نیز، حفظ نمایند [6] برخی از پژوهشگران فعالیتهای مدیریت زنجیره تامین سبز را شامل خرید سبز، طراحی سبز، ترمیم، بازیافت و استفاده مجدد از محصولات مورد استفاده قرار گرفته و همکاری با مشتریان و تامین کنندگان سبز میدانند - ین و همکاران، .3 - 2011 هدف پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین سبز در فعالیتهای تجاری این است که به طور همزمان عملکرد اقتصادی و زیستمحیطی بهبود یابد. بهبود اقتصادی از طریق کاهش هزینه خرید مواد، کاهش مصرف انرژی و کاهش برون ریزی ضایعات، منعکس میگردد. علاوه بر منافع مستقیم مالی مانند صرفهجویی در هزینهها و افزایش سود، تولیدکنندگان ممکن است از فعالیتهای سبز، به منافع دیگری مانند آمادگی برای تولید محصولات جدید و پایبندی به مقررات جدید، روابط بهتر با مشتریان، تصویر سبز شرکت و مسئولیت اجتماعی بهتر دست یابند.[7]
