بخشی از مقاله
خلاصه
در حال حاضر توسعه آموزش عمومی و رسانههای گروهی و فراگیر شدن زبان رسمی موجبات ضعف شدید لهجه های محلی را فراهم آورده و بسیاری از این »گویشها« در آستانه نابودی کامل قرار گرفتهاند، که این امر ضرورت ثبت و تنظیم علمی لهجههای محلی را بیش از پیش به وجود آورده است و توجه بیشتر به مطالعات زبانشناسی را لازم کرده است.
با توجه به اهمیت بررسی گویشهای محلی با توجه به اینکه از یک سو اینگویشها گنجینههایی از لغات و واژههای مختلفاند و با توصیف علمی آن می توان مشکلات دستوری و آوایی زبان فارسی را حل نمود و از سوی دیگر یکی از منابع اصلی و مهم در مطالعات تاریخی محسوب می شوند، بدیهی است عدم توجه کافی به آن، به معنای از دست دادن بخش مهمی از منابع اصلی تحقیق ادبیات، تاریخ و جامعهشناسی است.
لذا این پژوهش با انتخاب یک نمونه 60 نفری با استفاده از آزمونهای زبان شناسی بر اساس نظریه واج شناسی تولیدی به بررسی فرآیندهای واجی گویش بیرجندی و تغییرات این فرآیندها در گروههای مختلف سنی و تحولات این فرآیندها پرداخته شده که بر اساس تحلیل انجام گرفته در خصوص تعیین ارتباط بین سن و میزان بکار گیری لهجه بیرجندی می توان گفت ضریب همبستگی محاسبه شده در سطح بالایی معنی دار و مثبت است. یعنی با افزایش سن میزان بکارگیری لهجه بیرجندی افزایش مییابد همچنین بر اساس شاخصهای آمار توصیفی بیشترین و کمترین بکارگیری فرآیند ها در هر یک از گروهها مشخص گردید.
در پایان با توجه به نتایج اخذ شده از مطالعه این گروهها پیشنهاداتی برای حفظ و نگهداری این لهجه بومی ارائه نموده است.
.1 مقدمه
زبان اول یا زبان مادری به زبانی گفته میشود که کودک از زمانی که قادر به سخن گفتن شد آن زبان را آموخته و به بهترین وجه صحبت میکند و والدینش با این زبان به او ابراز احساسات کرده و ارتباط برقرار می کنند و در مقابل ، زبان دوم زبانی است که فرد بعداً در طول زندگی آن را آموخته و متفاوت با زبان اولش صحبت می کند. از نظر عصب شناسی ، زبان مادری در مقایسه با زبانهایی که فرد بعداً آموخته جایگاهی متفاوت را در قشر مغز اشغال می کند در سکته های ایسمیک مغزی - لخته مسدودکننده خون - رایج ترین آسیب به ناحیه زبان دوم وارد می گردد و فرد معمولاً توانایی های زبان دوم را از دست می دهد در حالی که هنوز قادر است به زبان مادری صحبت کند
کودکی که زبان مادری خود را به درستی آموخته باشد به طور منطقی میتواند بهتر از دیگر کودکان خود را بشناسد و نیز توان زیادی برای بیان خود دارد.زبان یک جامعه ابزاری برای به هم پیوستن افراد آن جامعه می باشد و پایه ای برای ارزش های مشترک آن جامعه است. انسانی که زبان خود را درست آموخته باشد می تواند به حقایق دست یابد. فردی که زبان خود را به درستی نمی تواند صحبت کند و نتواند مفاهیم را در جای خود استفاده کند به طور منطقی ناتوانی ذهنی دارد و فضای تفکر او باریک است. هرچه قدر ما و یا جامعه به زبان مادری خود اهمیت ندهیم با مسائل زیادی در رابطه با ارتباط خود با افراد دیگر مواجه می شویم اما زمانی که زبان مادری را پایه ای اساسی برای شکل گیری شخصیت خود بدانیم این مشکلات رفع خواهد شد
با توجه به موارد مذکور می توان گفت اهمیت زبان مادری در شکل گیری هویت و شخصیت فردی کودک غیر قابل انکار است و تاثیر آن در یادگیری زبان دوم و در نتیجه تاثیر آن در کیفیت آموزشی روشن هست. بنابراین در کشور ما که مجموعه بسیار متنوعی از گویش ها و زبانهای متنوع است با توجه به سیستم آموزشی متمرکز در نتیجه دوری مجبوری کودک از زبان مادری خود, رشد ذهنی کودک با مشکل روبرو میشود و در آموختن مهارت به زبان فارسی نیز با مشکل مواجه می شود.
در کشور عزیزمان ایران ، زبان رسمی فارسی است ولی در جوامع مختلف اقوام متعددی وجود دارند که با زبان محلی و بومی با یکدیگرصحبت می کنند. یکی از گویش های محلی گویش بیرجندی است که مردم این خطه در شرق کشور با تغییراتی آن را بکار میگیرند. این گویشها که در عین شباهتهای بسیار با هم دارای اختلاف های فاحشی نیز با یکدیگر میباشند و در مواردی نیز پدید آمدن لهجههای ویژه و اصطلاحات و واژگان اختصاصی در پاره ای از این گویشها شده است که در این تحقیق با توجه به این تغییرات بخش مرکزی شهرستان بیرجند جهت اجرای پروژه مورد استفاده قرار گرفته است.
یکی از راههای پاسداری از زبان ها همین ثبت فنوتیک، بررسی ارتباط با سایر گویش ها و تغییراتی که در طول تاریخ بر آن وارد شده میباشد. لذا در این پژوهش به دنبال پاسخ این سوالات خواهیم بود:
الف- در لهجه بیرجندی کدامین فرایندهای واجی بهکار میرود؟
- بیشترین و کمترین میانگین درصد وقوع فرایندهای لهجه بیرجندی به کدام فرآیند مربوط است؟
- بین متغیر فرایندهای واجی در لهجه بیرجندی و فارسی معیار چه نوع ارتباطی وجود دارد؟
- بیشترین و کمترین میانگین درصد وقوع فرایندها در هر گروه سنی به کدام فرآیند مربوط اند؟
- بین بکارگیری فرآیند های واجی در لهجه بیرجندی نسبت به فارسی معیار و سن افراد ارتباطی وجود دارد؟
ب- با توجه به تجزیه و تحلیل دادهها، براساس نظریه واجشناسی تولیدی و مقایسه آن با واجشناسی زایشی - غیر خطی - ، کدام نظریه توجیه جامعی بر وقوع فرایندها ارائه میدهد؟
ج- بین تعدا مصوت ها در لهجه بیرجندی و فارسی معیار و بکار گیری فرآیند های واجی چه ارتباطی وجود دارد؟
.2 ضرورت و اهمیت تحقیق
پروژه شناسایی تحلیل فرایند های واجی بزرگسالان شهر بیرجند بر پایه نظریه واج شناسی تولیدی، حداقل از 2 بعد و شاید بتوان گفت از سه بعد نظری، قانونی و آماری با اهمیت می باشد:
در بعد نظری گویشها و لهجهها بخش مهمی از فرهنگ و آداب و رسوم نقاط مختلف به شمار می روند که به دلایل مختلف در حال از بین رفتن است از بین رفتن یک گویش محلی و یک زبان قومی، به تنهایی رنج آور و تأسف برانگیز است اما دردناک تر ، آن است که از میان رفتن یک زبان یا یک گویش ، مساوی است با ازبین رفتن یک تاریخ و فرهنگ شفاهی یک قوم و یک ملت، از بین رفتن داستان ها، ضرب المثل ها، خاطرات ،و توجه به این مهم ؛ توجه به لزوم حفظ و احیاء زبان ها و گویش های محلی را صد چندان می سازد.
