بخشی از مقاله
چکیده
در بازنویسی متون دینی با خط و زبان پهلویدورة میانه،به پازند که نگارش مجدد باحروف اوستایی »دین دبیره« در جهت خوانش صحیح آنها است، تفاوت تلفظ واژگان در متن پازند برجسته و آشکار میگرددتحو.لات واجی رخ داده متأثر از لهجه کاتب پازندنویس و نیز منطقه جغرافیایی نگارش متون پازند که در ناحیه گجرات هند بوده است و از سویی اثرگذاري زبانهاي میانه غربی، شیوة تلفظی واژگان را در دورة پازندنویسی تغییر داده است.نمونههاي آشکاراین تحولات واجی در متون پازند، که بارزترین آنها حذف و ابدال میباشدرا میتواندرمتن مینوي خرد به عنوان یکی از مهمترین متون اندرزي دورة میانه که داراي نسخه پازند نیز هست، ردیابی نموده و مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
بدین منظور نسخه پازند به پهلوي برگردانده شده و سپس متن پازند بر پایه پهلوي ترجمه گشته،تفاوتها در شیوة تلفظ واژگان بررسیمیگردد وگونه گویش کاتب پازندنویس بر اساس نگارش واژگان با تلفظ خاص قابل حدس است. در نتیجه توانمی به وضوح تحولات واجی رخ داده در دورة پازندنویسی را مشاهده نمود که برخی از این واژگان با تلفظ دورة پازندنویسی به فارسی امروزي نیز رسیدهاند.
-1 مقدمه
در دورة اشکانیان و در زمان بلاش اول یا در اوایل دورة ساسانی، موبدان از بیم از دست رفتن متون دینیشان و به علّت خرده گرفتن پیروان دیگر ادیان بر زرتشتیان کوشش کردند با استفادهزخطّیا مشتقّ از خط آرامی پهلوي،اوستا را به رشته تحریر درآورند،از آن جهتاینکهخطّ را براي خوانش صحیح کتاب مقدس خود کامل نمیدانستند زیرا آواهاي بلند و کوتاه و نیز برخی واجهاي اوستایی در پهلوي موجود نبود.
بنابراین خودز رويا خطّ پهلوي خطّی را اختراع کردند که مصوتهاي کوتاه و بلند را با نشانههایی از هم مشخص می - کرد و برخی صامت ها را نیز به آن افزودند و اوستا را با آن نوشتندخطّ. موجود برگرفته از اصل پهلوي،داراي 53 حرف است ولی از مطالعه نسخههاي موجود اوستا 58 حرف اوستایی به دست می آید،نام این خطّ در کتابهاي پهلوي » دین بهدبیرهمعنی« خطّ دین است اما دقیقاً معلوم نیست که در چه تاریخی این خطّ اختراع و اوستا بدان نوشته شده است،بدین طریق آنها می توانستند کلمات را با تلفظ دقیق و همراه با مصوتهاي دقیق کتابت کننداما مشکلی دیگر نیز وجود داشت،به هر روي زبان اوستایی در دورة ساسانیان زبانی مرده محسوب میشد که تنها موبدان آن را میدانستند و میآموختند و فهم آن براي عموم مردم دشوار بود.
بنابراین موبدان بر آن شدند تا توضیح و تفسیري بر اوستا بنویسند که آن را »زند« مینامیدند سپس براي برخی کلمات دشوار که در »زند« نیز قابل فهم براي عموم نبود، تفسیري نگاشته شد که آن را »پازند« نامیدند، در واقع علّت و مبدأ پازندنویسی مربوط به نامها و اصطلاحات دشوار و ناشناخته اوستایی بود که نگارش آن با خطّ مبهم پهلوي کمکی به حفظ این کلمات نمیکرد به ناچار سعی شد که این کلمات و تلفظ صحیح آن ها با خطّ اوستایی نگارش شود که تلفظ دقیق کلمه را نشان میداد،این تدبیر در واقع آغاز پازندنویسی بود که بعدها نیز الگوي پازندنویسان قرار گرفت.در گذر زمان که زبان پهلوي منسوخ شد و خواندن متون پهلوي رو به دشواري نهاد، روحانیان زرتشتی که به هندوستان مهاجرت کرده بودند برآن شدند تا برخی دعاها و متون پهلوي را به خط اوستایی برگردانند. به این طریق میتوانستند متون دینی خود را با تلفظی صحیح حفظ کنند.»
