بخشی از مقاله
چکیده:
تبدیل یک واج به آوائی که درجه گرفتگی یا دیرش آن کمتراست تضعیف نامیده میشود. تضعیف شامل هفت فرایند تشدیدزدایی، تک ضربشدگی، سایشیشدگی، ناسودهشدگی، غیردهانیشدگی، واکدارشدگی و حذف است. این فرایند هنگامی رخ میدهد که یک واج در بافت میانواکهای یا در جایگاه پایانه هجا قرار داشته باشد. انواع فرایند تضعیف در بسیاری از گویشهای زبان پارسی از شمال تا جنوب ایران رخ میدهد. هدف این مقاله تحلیل فرایند تضعیف شامل سایشیشدگی، ناسودهشدگی و تشدیدزدایی در چارچوب نظریه بهینگی است. برخی از این موارد حاصل تعامل فرایندهای تضعیف و همگونی است.
نظریه بهینگیِ محدودیت بنیاد این امکان را دارد که با همیاری آواشناسی فیزیکی و واج شناسی نقشگرا این فرایند را تبیین کند. طبق آواشناسی فیزیکی هر حرکتی که برای تولید یک پارهگفتار به کار میرود، مستلزم صرف مقدار مشخصی نیرو است هک به جِرم اندام گویایی، دقت و سرعت حرکت و... بستگی دارد.
از سوئی دیگر، بسیاری از پدیدههای زبانشناختی به دلایل نقشی و ارتباطی روی میدهند و قواعد صوری نمیتوانند آنها را تبیین کنند. طبق نظریه بهینگی عامل رخداد فرایند تضعیف یک محرک آوایی برای کاهش »کوشش تولیدی« است؛ تضعیف یعنی جایگزین کردن حرکتهای فیزیکی که به مقدار کوشش کمتری نیاز دارند. این محرک کاهش کوشش در قالب یک محدودیت صوری کمکوشی به نام LAZY که ایجاب میکند واحدهای واجی با صرف نیروی کمتری تولید شوند، صورتبندی و تعریف میشود.
.1 مقدمه
هدف این پژوهش تحلیل فرایند تضعیف1 در برخی گویشهای زبان پارسی با استفاده تعامل نظریه بهینگی با آواشناسی فیزیکی و واج شناسی نقشگرا است.
- 1 -1 فرایند تضعیف
تبدیل یک واج به آوایی که درجه گرفتگی2 یا دیرش3 آن کمتر است تضعیف نامیده میشود. این فرایند هنگامی روی میدهد که یک واج در بافت »میانواکهای« یا در جایگاه پایانه هجا قرار داشته باشد.
بر اساس کرشنر - 313 : 2006 - 4 تضعیف شامل فرایندهای زیر است:
-1 تشدیدزدایی : تلفظ یک واج مشدد به صورت غیرمشدد
-2 تک ضرب شدگی : کاهش یک همخوان انسدادی به یک همخوان تک ضرب
- 3 سایشی شدگی : کاهش یک همخوان انسدادی یا یک همخوان انسایشی به یک همخوان سایشی؛
- 4 ناسوده شدگی : تبدیل سایر همخوانها به یک همخوان ناسوده
-5 غیر دهانی شدگی : تبدیل یک همخوان دهانی به یک همخوان چاکنایی
-6 واکدار شدگی: تبدیل یک همخوان بیواک به جفت واکدار خود
-7حذف: حذف یک واج - کاملترین نوع تضعیف -
-2-1 نظریه بهینگی
جزییات نظریه بهینگی توسط پرینس و اسمولنسکی در سال 1993 در کتابی با عنوان »تعامل محدودیتها در دستور زایشی« 4 منتشرگردید. نظریه بهینگی یکی از برجستهترین دستاوردها در دستور زایشی است. هدف آن تببین زبانها تنها از طریق یک مجموعه محدودیتهای جهانی5 است؛ بنابراین، هیچ گونه قاعدهای در تحلیلهای آن به کار نمیرود. علاوه بر این، در این نظریه هیچ گونه تعاملی میان قاعدهها و محدودیتها وجود ندارد. به بیانی دیگر، نظریه بهینگی یک نظریه مختلط از قاعدهها و محدودیتها نیست
