بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ی آموزش ابتدایی در رابطه با مباحث و مسائل روز آموزش و پرورش ایران انجام گرفته است . روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه ی گرد آوری داده ها می توان آن را در زمره ی تحقیقات تحلیل محتوا از نوع کمی تلقی نمود . جامعه ی پژوهش کتاب های درسی دوره ی ابتدایی بوده است که از مجموع 39 جلد کتاب در این دوره , 15 جلد کتاب با 3 عنوان هدیه های آسمانی , بخوانیم و تعلیمات اجتماعی انتخاب و تحلیل محتوا شده اند. برای گرد آوری داده ها از سیستم مقوله بندی و تجزیه و تحلیل آن ها از آزمون آماری کای دو با بهره گیری از نرم افزار SPSS استفاده شده است . نتایج به دست آمده حاکی از این است که بیش ترین میزان توجه کتاب های درسی دوره ی ابتدایی در میان حوزه های مختلف در کتاب تعلیمات اجتماعی پایه ی پنجم و مربوط به حوزه ی سیاسی بوده است .
کم ترین میزان توجه کتاب های درسی دوره ی ابتدایی در میان حوزه های مختلف در کتاب هدیه های آسمانی پایه ی دوم و مربوط به حوزه ی پژوهش و فناوری بوده و با توجه به ساختار تصویر در کتاب های درسی دوره ی ابتدایی و ملموس و عینی بودن مطالب برای دانش آموزان کم ترین میزان توجه مربوط به کتاب بخوانیم پایه ی ششم در حوزه های مختلف شده است و بیش ترین میزان توجه با ساختار تصویر مربوط به تعلیمات اجتماعی پایه ی ششم گردیده است . در نتایج به دست آمده بین محتوای کتاب های درسی دوره ی ابتدایی و مباحث و مسائل روز آموزش و پرورش ایران تفاوت معنا داری وجود داشته است .
مقدمه
تحولات جهانی , از جمله گسترش روز افزون دامنه ی ارتباطات به یاری پیشرفت های علمی و فناورانه , سبب به هم پیوستگی و در هم تنیدگی مسائل جهانی شده است . این وضعیت جدید اقتضائات و الزاماتی را در همه ی حوزه های تاثیر گذار زندگی انسان و در ابعاد فردی و اجتماعی به دنبال داشته و آموزش و پرورش به شکل عام و حوزه ی برنامه های درسی به شکل خاص نیز از این امر بر کنار نبوده اند . در این زمینه , علاقه بند بر این است که نهاد اجتماعی آموزش و پرورش چون سایر نهاد ها در خلا عمل نمی کند و نه تنها جزئی از کل به حساب می آید , بلکه در معاملات بین المللی نیز جزئی از کل نظام جهانی به شمار می رود و بالطبع , با سایر جریان های اجتماعی در کنش متقابل است - علاقه بند , . - 83 : 1379
بررسی وضعیت موجود کتاب های درسی از این جهت مهم است که تصویر دقیقی از کم و کیف توجه به این مضامین به دست می دهد و در حکم بررسی وضعیت موجود , بینش های لازم را برای برنامه ریزان و دست اندر کاران طراحی برنامه های درسی جهت تدوین برنامه ها و پوشش دادن حیطه ها و برنامه های درسی فراهم می آورد. در این مقاله نگارنده برای بررسی این مهم , در کتب درسی دوره ی ابتدایی به تحلیل محتوای کتب درسی این دوره با توجه به مباحث و مسائل روز آموزش و پرورش ایران پرداخته است . لذا ضمن بحث درباره ی مسئله , به تعیین گزاره های تحقیق نیز مبادرت گردیده است .
روش تحقیق
این تحقیق از نظر هدف کاربردی ولی از نظر نحوه ی گرد آوری داده ها در زمره ی تحقیقات تحلیل محتوا می باشد . در این گونه تحقیقات برای بررسی محتوای آشکار پیام های موجود در یک متن می توان از این روش استفاده کرد . در روش مذکور محتوای آشکار و پیام ها به طور نظام دار و کمی توصیف می شوند. جامعه ی آماری این پژوهش مشتمل بر 39 جلد کتاب درسی که در دوره ی ابتدایی تدریس می گردد , می باشد که از این تعداد , 15 جلد در 3 عنوان هدیه های آسمانی , بخوانیم و تعلیمات اجتماعی دوره ی ابتدایی انتخاب شده است . نمونه گیری هدف مند گزینشی و در جهت سوالات و اهداف تحقیق بوده است .
روش تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده می گردد . در بخش توصیفی از جداول و نمودار ها برای توصیف فراوانی مفاهیم مطرح شده در هر کتاب , فراوانی مطرح شده ی هر مفهوم در همه ی کتاب ها استفاده شده است . در بخش استنباطی با استفاده از فرمول خی دو و نرم افزار spssداده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند . در این قسمت سوال های پژوهش مطرح شده و جداول توصیفی یافته های مربوط به هر کدام مطرح می شود .
سوال اول : میزان توجه محتوای کتاب های درسی دوره ی ابتدایی به مباحث و مسائل روز آموزش و پرورش ایران به تفکیک هر کدام از مواد درسی چقدر است ؟ تعداد 101 کلمه با 1.35 در صد از مجموع 975 کلمه و 13.11 در صد به دست آمده در کتاب هدیه های آسمانی , تعداد 285 کلمه با 3.83 در صد از مجموع 2986 کلمه و 40.15 در صد به دست آمده در کتاب بخوانیم و تعداد 1051 کلمه با 14.13 در صد از مجموع 3476 کلمه با 46.73 در صد به دست آمده در کتاب تعلیمات اجتماعی مربوط به حوزه ی سیاسی می باشد که در مجموع تعداد 1437 کلمه با 19.32 در صد از مجموع 7437 کلمه مربوط به حوزه ی سیاسی در کتاب های درسی می باشد .
