بخشی از مقاله
چکیده
این متن با عنوان تحلیل محتوای علوم تجربی اول ابتدایی است که هدف از آن بررسی کتاب مذکور از نظر فعال بودن و تناسب محتوا در جهت رسیدن به هدف اصلی آموزش و پرورش که آن پرورش انسان کامل است می باشد.روش تحقیق تحلیل محتوای ما کیفی توصیفی می باشد. برای استخراج داده های محتوای مورد نظر ما از روش ویلیام رومی به عنوان روشی با بنیاد کیفی توصیفی وهمراه با آن نیز از طبقه بندی حیطه های بلوم به عنوان روشی که در دل خود خاصیتی کیفی دارد استفاده کرده ایم.
ابزار مورد استفاده نیز به صورت کتابخانه ای انتخاب شده است.جامعه آماری ما کتاب علوم تجربی اول ابتدایی و نمونه آماری نیز 30صفحه به روش تصادفی ساده از صفحات کتاب مورد بررسی به دست آمده اند.نتایج تحلیل به روش ویلیام رومی در زمینه متن ، 1/3در زمینه سوالات 7/4و در زمینه تصاویر و اشکال 0/1است که نشان دهنده متن و سوالاتی پویا وتصاویر غیر پویاست.نتایج تحلیل از طریق طبقه بندی بلوم در زمینه متن حاکی از غلبه حیطه شناختی بر دو حیطه عاطفی و روانیBحرکتی است و تعداد 118جمله در سطح حیطه شناختی ، 25جمله در سطح حیطه عاطفی و 29 جمله در سطح روانی حرکتی است که در دو حیطه آخر نوعی تعادل مشاهده می شود.
نتایج در زمینه سوالات تعداد 42سوال در سطح حیطه شناختی ، تعداد0_Bسوال در سطح حیطه عاطفی و تعداد 2سوال در سطح روانی حرکتی را نمایان می سازد که سوالات را بیشتر در سطح شناختی می داند وضعف شدید در دو حیطه دیگر خصوص عاطفی محسوس است.در بخش تصاویر و اشکال تعداد 66شکل و تصویر در سطح شناختی ، 8شکل و تصویر در سطح عاطفی و 21شکل و تصویر در سطح روان Bحرکتی یافته شد که با توجه به محدوده سنی و علاقه مندی دانش آموزان به محتوای عینی ضعف ، حیطه عاطفی شایان توجه است.
مقدمه و بیان مسئله
- - کارایی کتاب درسی متأثر از آگاهی، شناخت و مهارت معلمان در کاربرد کتاب درسی است.بخشی از این آگاهی مربوط به محتوای علمی کتاب درسی است و بخشی دیگر با صلاحیت های به کارگیری کتاب درسی در فرآیند یاددهی یادگیری ارتباط دارد و معلم باید بتواند یا توجه به ویژگی های مخاطبان خود از کتاب درسی استفاده نماید. این صلاحیت ها را با عنوان »صلاحیت های حرفه ای معلمی« می شناسیم.برخی آگاهی ها که انتظار می رود معلم از کتاب درسی داشته باشد عبارتند از:
- محتوای علمی عناصر کتاب درسی چون: اهداف،متن درس، تمرین ها و فعالیت های یاد گیری
- روش سازمان دهی عناصر در کتاب درسی مانند:توالی، انسجام، توازن و ...
- چگونگی ارتباط عناصر با هم مانند: ارتباط اهداف با متن و یا بالعکس
- روش یا روش های تدریسی که محتوای کتاب بر اساس آن سازماندهی شده است
6_نتایج غیر قابل انتظاری که احتما از تدرس کتاب به وجود خواهد آمد.
آگاهی های فوق وقتی در عمل می تواند مورد استفاده معلم قرار گیرد که ایشان دارای مهارت های تجزیه و تحلیل کتاب درسی نیز باشد. در این صورت است که او می تواند کارایی کتاب درسی را از طریق شناخت عناصر، ارتباط عناصر با هم و مطابقت با ویژگی های مخاطبین، افزایش دهد.
- - روش تحلیل محتوا به بررسی محتوای آشکار پیامهای موجود در یک متن می پردازد.. در این روش محتوای آشکار و پیامها بهطور نظامدار و کمّی توصیف میشود. از اینرو این روش را میتوان روش تبدیل دادههای کیفی به دادههای کمّی قلمداد کرد. تحلیل محتوا روشی مناسب برای پاسخ دادن به سؤالهایی درباره محتوای یک پیام است. بهطور مشخص محقق با تحلیل پیامها میتواند به موارد زیر پاسخ دهد:
1. ویژگیهای شخصیتهای نامبرده در متن - پیام -
2. پیشینه پیام
3. اثرهای پیام بر مخاطبان
مهمترین کاربرد تحلیل محتوا توصیف ویژگیهای یک پیام است. دومین کاربرد این روش، استنباط درباره فرستندگان پیام و دلایل یا پیشآیندهای پیام است. تحلیل محتوا برای استنباط جنبههای فرهنگی پیام و تغییرات فرهنگی نیز بهکار میرود. استفاده از تحلیل محتوا بهعنوان یک تکنیک تحقیقی، از اوایل قرن حاضر شروع شد و تاکنون تحولات زیادی را شاهد بوده است.
این روش در پژوهشهای علوم رفتاری بهویژه روانشناسی و علوم تربیتی برای بررسیهای مربوط به محتوای کتابهای درسی بهکار برده میشود. گذشته از این، محققان در زمینه تاریخ نیز با کاربرد آن، میکوشند اصالت متون کهنی را که مورد استفاده قرار میدهند بررسی کنند؛ همچنان که از این روش برای کشف پیام اصلی متون کهن بهره میجویند.
- - تحلیل محتوا رافن پژوهش عینی، اصولی و احتمالا کمی در محتوا به منظور تفسیر آن را تحلیل محتوا می گویند.
تفکر بنیادی تحلیل محتوا عبارتست از قرار دادن اجزای یک متن - کلمات، جملات، پاراگراف ها و امثالهم بر حسب واحد هایی که انتخاب می شوند - در مقولاتی که از پیش تعیین شده اند البته تحلیل محتوا تنها محدود به متن و نوشته نمی شود، بلکه می تواند شامل سایر مطالب از جمله تصاویر، نقشه ها و نقاشی هاو نمودارها نیز باشد. تحلیل محتوا از نظر بارکوز : وی معتقد است که تحلیل محتوا عبارتست از تحلیل علمی، جامع، دقیق و منظم پیام های ارتباطی است. - - - توکلی گوکی، - 1394 طبق این روشمقوله ها به سه دسته تقسیم می شو. ند :
-1 مقوله های فعال : در مقوله های فعال دانش آموز با فعالیت های علمی و به طور کلی با یادگیری و آموزش درگیر است و چون مستلزم فعالیت فراگیران است به آنها مقوله های فعال گفته می شود .
-2 مقوله های غرفعال : در این دسته از مقولات دانش آموز مشغول فعالیت های علمی به معنی واقعی نمی باشد و کتاب هایی که روی این مقوله ها تأکید نمایند کتاب های غیرپژوهشی خواهند بود .
-3 مقوله های خنثی : مقوله هایی هستند که نقش مهمی در ارزشیابی و تحلیل کمی کتب و متون درسی ایفا نمی کند و بنابراین در ارزشیابی می توان از آنها صرف نظر شود . بدین ترتیب متن ، تصاویر و پرسش ها از لحاظ مقلوه فعال و غیرفعال و خنثی بودن تجزیه و تحلیل شده است . ضمناً در متن واحد »جمله« است .
ملاک تشخیص مقوله های فعال و غیرفعال و خنثی تقسیم بندی ویلیام رومی است . هدف روش تحلیل محتوای ویلیام رومی بررسی این موضوع است که آیا کتاب و یا محتوای مورد نظر ، مخاطبان را به طور فعال با آموزش و یادگیری درگیر می نماید . نمونه گیری روش ویلیام رومی نیز مانند سایر روش های دیگر پژوهش اگر جامعه آماری وسیع باشد می توان دست به نمونه گیری زد و چنانچه جامعه آماری مورد نظر وسعت چندانی نداشته باشد ، می توان از تمام جامعه به عنوان نمونه استفاده کرد .
از تقسیم مقوله های فعال بر غیرفعال ضریب درگیری به دست می آید که رنج آن 4/0 تا 5/1 است . اگر ضریب درگیری کمتر از 4/0 باشد ، کتاب غیرفعال است و در صورتی که بین این دو عدد باشد کتاب فعال است اگر بخواهیم این دو عدد را به صورت درصد بیان کنیم به این صورت است :
از 30 تا 70%. - - ویلیام رومی و روش تحلیلی او: - - ویلیام رومی یکی از صاحب نظران تعلیم و تربیت کتاب خود را بنام تکنیک های پژوهشی در آموزش علوم - - را در سال 1986 ارائه کرد. روش او چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد.
مراحل اصلی تحلیل محتوا عبارتند از: تعیین هدف، نمونه گیری، رمز گذاری و مقوله بندی طبقه بندی مقوله ها، ارزیابی عینی طبقه ها. درباره هدف روش تحلیل محتوای ویلیام رومی می توان گفت که هدف آن بررسی این موضوع است که آیا کتاب و یا محتوای مورد نظر، دانش آموزان را به طور فعال با آموزش یادگیری درگیر می نماید؟ به عبارت دیگر هدف این است که بسنجیم آیا کتاب به شیوه فعالی ارائه و تدوین و تنظیم شده است یا خیر؟
در زمینه تحلیل محتوای کتاب های درسی به ویژه در س علوم مقالات متعددی تهیه شده است؛ که از قدیمی تر های آن ارزشیابی شیوه ارائه محتوای کتاب های علوم تجربی پایه اول و دوم ابتدایی با استفاده از روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1374_75که توسط سعید صداقت در سال 75صورت گرفته است که نتایج آن نشان دهنده آن است که پرسش های کتاب های علوم تجربی اول و دوم غیر فعال است و همچنین تصاویر کتاب علوم تجربی اول غیر فعالند ولی متن و تصاویر علوم تجربی دوم به صورت فعال ارائه شده اند.
همچنین تحلیل محتوای کتاب هتی علوم تجربی پایه اول تا پنجم ابتدایی بر اساس حیطه های یادگیری بلوم - شناختی - ،کراتول - عاطفی - و هارو - روانیBحرکتی - که توسط زهرا باقری قمی در سال 91 تهیه شده است که نتایج آن کتاب های علوم تجربی اول تا پنجم را از لحاظ متن و تصویر و سؤالات تا 62بر سطوح حیطه شناختی ، تا 25بر سطوح حیطه عاطفی و تا 12درصد بر سطوح حیطه روانی حرکتی منطبق می باشند و همچنین تحلیل محتوای کتاب ریاضی 1پایه اول متوسطه بر اساس تکنیک ویلیام رومی و حیطه شناختی بلوم چاپ شده در فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش در برنامه ریزی درسی،شماره 1392 ،10چاپ شده است و این مقاله نزدیکترین مقاله به روش تحقیق مقاله ما می باشد و یافته های آن نشان می دهد که ضریب درگیری متن ، 0/53می باشد که نشان می دهد متن کتاب فعال است ؛
ضریب درگیری تصاویر کتاب را 1/2می باشد که نشان می دهد تصاویر کتاب دانش آموزان را در یادگیری در گیر می کند . در تعیین شاخص فعالیت محور بودن کتاب ، ضریب درگیری 0/75است که نشان از فعالیت محور بودن کتاب می دهد ؛ در قسمت تحلیل بر اساس حیطه شناختی بلوم یافته ها نشان می دهد که 81درصد تمرین ها ، مسائل وفعالیت های کتاب در سطح درک و فهم است . این تحلیل حکی از آن است که کتاب مذکور دارای تمرین ها ، فعالیت ها و مسائل بسیار اندکی از سطوح بالای حیطه شناختی است.
بیان مسئله :کتاب که یکی از مهمترین منابع یادگیری است و برطرف کننده نیاز های خیل عظیم دانش آموزان می باشد خود نیز نیازمند بررسی و تجزیه و تحلیل است تا برای مخاطب خود مناسب و کارا باشد به همین دلیل ما در این مطلب به دنبال تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی اول ابتدایی بر اساس رویکردی ترکیبی هستیم.
اهداف و سوالات
هدف کلی:
هدف کلی این مقاله تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه اول با روش ویلیام
رومی و طبقه بندی بلوم است.
اهداف جزیی:
- آگاهی از میزان فعال بودن متن کتاب علوم تجربی اول ابتدایی
- آگاهی از میزان فعال بودن سوالات کتاب علوم تجربی اول ابتدایی
- آگاهی از میزان فعال بودن تصاویر کتاب علوم تجربی اول ابتدایی
- درک ابعاد شناختی،عاطفی و روانیBحرکتی کتاب علوم تجربی اول ابتدایی
سوالات مقاله:
سوال اصلی این مقاله این است که محتوای کتاب علوم تجربی اول ابتدایی تاچه حد فعال است وتاچه حد به هرکدام از حیطه های شناختی،روانی حرکتی و عاطفی پرداخته شده است؟
