بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حا ضر،تحلیل محتوای بخش جغرافیای کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم ابتدایی به روش ویلیام رومی و همچنین برر سی متن و سوالات این بخش از کتاب بر اساس حیطه های شناختی بلوم می باشد..روش این پژوهش ، تحلیل محتوا بصورت کیفی از نوع توصیفی است
.جامعه آماری پژوهش بخش جغرافیای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم بوده و و برای نمونه آماری نیز 30 صفحه بطور تصادفی انتخاب گردید و مورد پژوهش قرار گرفت .ابزار اندازه گیری نیز متن ،ت صاویر و فعالیت های این بخش از کتاب می با شد ..یافته های پژوهش بیانگر آن ا ست که ضریب درگیری متن0/35 است که نشان می دهد متن بخش جغرافیا کتاب مطالعات غیر فعال می باشد.
ضریب درگیری تصاویر نیز0/21 تعیین شد که نشان می دهد تصاویر نیز بصورت غیر فعال ارائه شده اند ضریب درگیری فعالیت ها و پرسش های کتاب نیز0/26تعیین شد که نشان می دهد که فعالیت ها و پرسش ها نیز دانش آموزان را بیشتر در مقوله حفظیات و در سطح دانش سنجش می کنند و غیر فعال هستند .همچنین در برر سی متن و سوالات این بخش از کتاب م شخص گردید که سهم حیطه عاطفی با یک جمله ،%0/95 متن کتاب و حیطه روانی حرکتی با 14 جمله ، %18/09 متن کتاب را به خود اخت صاص داده اند و %80/9متن کتاب که شامل 85 جمله می با شد نیز مربوط به حیطه شناختی ا ست که نشان می دهد بیشترین توجه مطالب این بخش از کتاب به حیطه شناختی است.
مقدمه و بیان مسئله:
آموزش و پرورش به عنوان رکن اساسی جامعه ،اگر از ارزیابی مکرر پدیده های آموزشی جهت تحقق هدف های خود برخوردار نباشد نا خواسته با مسائل و مشکلات بی شماری رو به رو خواهد شد که ضررهای جبران ناپذیری برای تعلیم و تربیت جامعه دارد - جعفری ثانی و رحمتی، - 1386 یکی از فاکتورهای مهم آموزش مدرسه ای ، برنامه های درسی هستند که به انحای مختلف بر روند آموزش چه به صورت آشکار و چه پنهان تاثیر می گذارد
از عواملی که در ایجاد کردن یک کلاس درس فعال و کارآمد موثر هستند :تعداد دانش آموزان یک کلاس ، دانش تخصصی معلمان ، تسلط معلمان بر روشهای تدریس فعال ، و ارائه ی محتوا درسی به صورت فعال است
با توجه به اهمیت ویژه ای که کتاب های درسی و محتوای آنها در انتقال ارزشها هنجارها دارند به نظر می رسد که باید همواره مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند این تجزیه و تحلیل ها ونقد وبررسی ها به مولفان کتب درسی و برنامه ریزان آموزش و پرورش کمک می کند تا فعال بودن و غیر فعال بودن محتوای کتب درسی را از نظر بگذرانند و در انتخاب و اصلاح محتوای کتب درسی تصمیم مناسبی را بتوانند اتخاذ کنند..
محتوای برنامه درسی از یک طرف می تواند یادگیرنده را برای تفکر و تعقل در مسائل آماده کند - روش اکتشافی و فعال - و از سویی او را به حفظ کردن مطالب و خمودگی - روش غیر فعال - بکشاند. - قضاوی و همکاران . - 1389در حقیقت روش آموزش در دوره ی ابتدایی برای کودکان این سنین کار کردن مستقیم دانش آموزان با امور و اشیاست یعنی استغاده از روش های آموزش به صورت فعال می باشد .انتخاب محتوا به این پرسش پاسخ می دهدکه چه چیزی باید آموزش داده شود ؟
برای دستیابی به این مهم نیز باید عوامل چند بعدی که بر دستیابی به این اهداف تاثیر می گذارند، بررسی گردند و اطمینان از این تنا سب ، نیاز به برر سی و تحلیل محتوا دارد . گرچه در رابطه با کتاب های در سی تحلیل های مختلفی را می توان انجام داد اما یکی از این تحلیلها که برای برنامه ریزان درسی ، مولفین و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی بسیار مفید وضروری است ، همان تحلیل محتوایی است که از مباحث کاربردی است که پژوهشگران با استفاده از این روش، به وارسی داده های خود می پردازند و کمک می کند تا مفاهیم و ا صول،نگر شها ، باورها و کلیه ی اجزای مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد برر سی علمی قرار گیرد و با اهداف برنامه درسی ،مقایسه و ارزشیابی شوند
» هیلدا تابا2 نیز معتقد است که محتوای برنامه درسی باید با حقایق ،اجتماعی و فرهنگی همراه باشد و بتواند هدف های تربیتی را در میدان وسیع تحقق بخشد ،یادگیری آن ممکن باشد و با نیاز ها و رغبت های یادگیرندگان متناسب باشد
فرد،ان کرلینجر3 تعریف جامعی از این روش ارائه میدهد: "تحلیل محتوا روش مطالعه و تجزیه و تحلیل ارتباطها به شیوه نظام دار، عینی و کمی برای اندازهگیری متغیرهاست."
در دهه ی اخیر کتابهای در سی آب ستن تغییرات زیادی بوده ان و باید اذعان کرد که همه ی این تغییرات با هدف هرچه فعال کردن دانش آموزان در کلاس درس انجام شده ا ست و ح سا سیت تحلیل محتوا زمانی بی شتر می شود که بدانیم در اکثر موارد کتاب در سی نه تنها به عنوان تنها رسانه آموزشی است که در فرآیند یاددهی و یادگیری در اختیار معلم قرار میگیرد بلکه مطالب نوشتاری تدوین شده برای کودکان مهمترین منبع تقویت انگیزه پیشرفت آنهاست
امروزه با توجه به نظریات جدید نظریه پردازان یادگیری که بر آموزش و یادگیری فعال، تأکید فراوانی دارند، نیاز به محتوای فعال، بیشتر احساس می شود. بدون شک، آموزش و یادگیری فعال، محتوای فعال می طلبد. رویکردهای سنتی که قائل به انباشتن ذهن دانش آموز از اطلاعات بودند، امروزه دیگر جایی در نظام آموزشی ندارند و در کتاب های درسی هم نقش آنها به تدریج باید از بین برود.
- »فنتون - 1976 در کتاب مطالعات اجتماعی خود ، جهت انتخاب محتوا این درس 4 معیار را برای انتخاب محتوای مطالعات اجتماعی ارایه کرده ا ست:-1توجه به نیازها و علایق کودک: علایق کودک نیز به ویژگی های سنی ،پی شینه، و ویژگی های روحی او ب ستگی دارد -2کمک به کودکان در فهم م سائل معا صر و هم زمان خود -3معیار سوم نا شی از ر شته هایی می شود که در مطالعات اجتماعی مورد ا ستفاده قرار می گیرند -4 بر هدف های انسانگرایانه مطالعات اجتماعی تاکید دارد
کتاب های مطالعات شامل سه بخش تاریخ ، جغرافیا ، مدنی است که در اینجا هدف بررسی بخش جغرافیا است. جغرافیا دانشی است که درباره سطح زمین و پدیدههای طبیعی، آب و هوا، ر ستنیها، خاک، فراوردهها و مانند آن و پراکندگی آنها بر روی زمین و روابط آنها با ان سان گفتگو میکند.
هدف اصلی کتاب جغرافیای پایه ی پنجم این است که دانش آموزان با مطالعه موضوعات جغرافیایی وشناخت بهتر جهان اطراف خود ، زندگی بهتری را داشته باشند و موفق تر باشند و همچنین با ویژگی های انواع محیط آشنا شوند.
در مقاله ی تحلیل محتوا مطالعات اجتماعی که به روش ویلیام رومی انجام شده ، یافته ها به شرح ذیل است : این کتاب در مقوله ی متن ها قابل قبول است به صورت محدود و بیشتر به دانش و حفظیات پرداخته است و بهتر است که در متن ها تغییراتی ایجاد شود و به جای دانش که حفظی است به کاربرد که عملی است اهمیت داده شود اما در تصاویر این کتاب ضریب درگیری ،مورد قبول و مناسب است و نیاز به تغییر ندارد اما در مقوله ی پر سش ها ضریب درگیری بالاتر از ا ستاندارد واقعی می با شد که از نظر ویلیام رومی مورد قبول نی ست و باید تغییراتی در ان اعمال شود
در تحقیقی با عنوان تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی چهارم ابتدایی بر اساس تکنیک ویلیام رومی و مقایسه محتوای کتاب بر اساس هدفهای رفتاری حیطه شناختی پرداخته شده است که نتایج حاکی از آن است که کتاب علوم از لحاظ متن به روش نیمه فعال و در حد متوسط و از لحاظ تصویر به روش غیرفعال طراحی شده است
تحقیقی تحت عنوان تحلیل محتوای کتابهای علوم تجربی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی با ا ستفاده از روش ویلیام رومی و نظر سنجی از معلمان انجام داده است که نتایج نشان داده تصاویر و نمودارهای کتاب علوم پایه چهارم به دانش آموزان در درگیری فعال با متن کمک میکند و متن کتاب دانش آموزان را به تحقیق و پژوهش دعوت کرده و به شیوه فعال ارائه شده است
در مقاله حاضر برای این بخش از کتاب مطالعات اجتماعی از دو روش ویلیام رومی و حیطه های یادگیری بلوم استفاده کرده ایم.تا نقاط قوت و ضعف جغرافیای پنجم ابتدایی را مشخص کنیم.
روش ویلیام رومی از نوع تجزیه و تحلیل توصیفی است.که در آن میزان یادگیری دانش آموزان در فرایند یادگیری را ارزیابی می کنند.هرچنداین روش همه ی ابعاد را در بر نمی گیرد، اما یکی از بهترین تکنیک های موجود برای تعیین فعال سازی دانش آموزان است.که بدین منظور بخش جغرافیای کتاب مطالعات اجتماعی را با این روش تحلیل محتوا می کنیم.
حیطه های یادگیری بلوم نیز به 3سطح شناختی ، عاطفی ، و روانی - حرکتی تقسیم می شوند که کتاب را از این حیث نیز بررسی خواهیم کرد تا مشخص شود که بیشتر محتوای کتاب درسی در کدام یک از این سطوح قرار دارد.
اهداف و فرضیه ها
هدف کلی:
تحلیل محتوای بخش جغرافیای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم ابتدایی با توجه به سه حیطه ی شناختی ،عاطفی و روانی حرکتی و میزان درگیر کردن دانش آموزان با کتاب درسی
اهداف جزیی:
-1 تعیین میزان ضریب درگیری دانش آموزان با متن،اشکال و پرسش های کتاب درسی
-2 مشخص کردن متن کتاب درسی بر اساس سه حیطه شناختی ، عاطفی ، روانی حرکتی
فرضیه ها:
-1 متن و تصاویر، بخش جغرافیای کتاب مطالعات اجتماعی غیر فعال هستند.
-2 متن بخش جغرافیای کتاب تعلیمات اجتماعی بیشتر به حیطه های شناختی مربوط است.
-3 سوالات بخش جغرافیای کتاب مطالعات اجتماعی بیشتر بر حفظیات دانش آموز تاکید دارند
