بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای متن و تصاویر کتاب هدیه های آسمان پایه پنجم ابتدایی سال 1395 بر اساس تکنیک ویلیام رومی و همچنین تحلیل بخش های تمرین در کلاس، فعالیت و مسائل درس بر اساس حیطه شناختی بلوم و روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش، کتاب هدیه های آسمان پایه پنجم ابتدایی سال 1395 بود.
یافته های تحقیق نمایان ساخت که ضریب درگیری متن، 0/92 است که نشان می دهد متن کتاب هدیه های آسمان پایه پنجم ابتدایی به شیوه فعالی نوشته شده است. ضریب درگیری تصاویر نیز 0/53 تعیین شد که نشان داد تصاویر کتاب، دانش آموز را درگیر در یادگیری می کند. همچنین در بخش تحلیل شاخص فعالیت محور بودن کتاب، ضریب درگیری،0/45 تعیین شد که نشان می دهد کتاب، فعالیت محور است. در بخش تحلیل، بر اساس حیطه شناختی بلوم، مشخص شد که 30 درصد تمرین ها، فعالیت ها و مسائل کتاب در سطح درک و فهم است. این تحلیل نشان داد که در کتاب، تعداد تمرین ها فعالیت ها و مسائل در سطوح بالای حیطه شناختی، بسیار اندک است.
مقدمه
کتاب های درسی، یکی از مهمترین منابع یادگیری در نظام های آموزشی هستند و مواد اصلی برنامه درسی مدارس را تشکیل می دهند. پژوهش پیرامون تحلیل کتاب های درسی نیز تلاش ارزنده ای است. زیرا معلمان و دانش آموزان زیادی از آن بهره می برند و این مطالعات در طراحی فرصت های مناسب برای یادگیری دانش آموزان تأثیر گذار است؛ همچنین مطالعه و بررسی کتاب های درسی می تواند ارتباط بین برخی از مشکلات یادگیری دانش آموزان با برنامه درسی را آشکار نماید و کمک کند که مفاهیم برنامه درسی به شکل مناسبی در کتاب های درسی گنجانده شوند
گنجاندن اطلاعات متعدد در کتاب های درسی، رویکردحافظه پروری، یادگیری سطحی، محتوای غیرفعال، عدم توجه به کاربردی بودن مطالب کتاب های درسی و توجه بیش از حد به کسب نمره، همواره از مسائل عمده در نظام آموزش و پرورش کشور ما بوده اند. در نظام های آموزشی که هدف آنها بالا بردن نمرات دانش آموزان است، آنچه که باید به آنان آموخته شود مورد غفلت قرار می گیرد. آتکین معتقد است »اگر دانش آموزی در حفظ کردن واژه های علمی و فرمول ها موفق است، او پیشرفت می کند و در آزمون های ورودی دانشگاه ها پذیرفته می شود؛ چنین آموزشی برای ادامه تحصیل خوب است نه برای آماده شدن در زندگی واقعی.
همچنین آنها به نقل از ویلیام اشمیت بیان می کنند »آنچه ما به دانش آموزان یاد می دهیم به وسعت یک کیلومتر اما به عمق یک سانتی متر است و معلمان هم بیشتر مایلند اطلاعات را در کلاس ها تکرار کنند و کمتر به عمق یادگیری می اندیشند.
« محتوای برنامه درسی از نظر نقشی که در تحقق اهداف ایفا می کند، از اهمیت خاصی برخوردار است. از آن جا که برنامه ریزی، تدوین، تغییر و روزآمد کردن کتب درسی یکی از الزامات نظام آموزشی است، تحلیل و بررسی علمی آن اهمیت خاصی پیدا می کند. این تحلیل به دست اندرکاران و مؤلفان کتاب های درسی کمک می کند تا در هنگام تدوین، گزینش و انتخاب محتوای کتاب های درسی، دقت بیشتر نموده تا ضمن تسهیل یادگیری، زمینه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراهم آورند؛ در حقیقت، تحلیل محتوا کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزای مطرح شده در قالب درس های کتاب، مورد بررسی علمی قرار گیرند
با تحلیل محتوا، نقاط ضعف محتوا آشکارتر شده، ضرورت پیروی یا ایجاد یک برنامه استاندارد، بیشتر احساس می شود؟ کشورهای موفق در آزمون تیمز، کشورهایی بوده اند که در زمینه تدوین استانداردهای آموزشی یا چارچوب برنامه درسی، پیشگام بوده اند
از طریق تحلیل محتواست که می توان به ویژگی های یک کتاب درسی پی برد و ضعف ها را در محتوای کتاب های درسی شناسایی و معرفی نمود. از سوی دیگر، با توجه به این که نظام آموزش و پرورش ایران از نوع متمرکز است، اغلب وقت کلاس به کتاب درسی اختصاص پیدا می کند و همه آموخته های دانش آموزان بر اساس کتاب درسی سنجیده می شود؛ پس در کشور ما به لحاظ اهمیت و جایگاه کتاب درسی، تحلیل محتوا ضرورت بیشتری پیدا می کند
از آنجا که دانش به سرعت رو به افزایش است، موضوع درسی مورد استفاده در مدرسه به تندی می تواند متروک شود؛ بنابراین باید در انتخاب محتوا دقت شود و لازم است محتوا متناسب با تغییرات علم، تغییر کند ؟همچنین محتواهای مهم و با اهمیت در کتاب های درسی لحاظ شوند ”نیکلس Nicholls، ترجمه دهقان، . - 1377 حال باید بدانیم که محتوای مهم و با اهمیت به چه نوع محتوایی گفته می شود و این محتوا به چه شکل باید در برنامه درسی قرار گیرد.
شریعتمداری - 1387 - اصول انتخاب محتوا از نظر سیلور و همکاران را این گونه بیان نموده است: » محتوا باید مفاهیم اساسی یک رشته یا موضوع درسی را مجسم کند؛ روش های تحقیق اجرا شده در رشته علمی را مشخص کند؛ قدرت تخیل دانش آموزان را تحریک کند و آنها را به تفکر وادارد و در عین حال، قابل درک هم باشد.« نیاز است که محتوا به طریقی به نظم درآید که دانش آموزان بتوانند آن را یاد بگیرند؛ نظریه های یادگیری مختلفی وجود دارد که در انجام این کار به بهترین شکل ممکن به ما کمک می کنند
