بخشی از مقاله
چکیده
تکنیک ویلیام رومی، روشی مناسب برای بررسی کتاب های درسی علوم می باشـد. لـذا در پـژوهش حاضـر، کتاب علوم تجربی پایه هشتم دوره اول متوسطه سال 1393 بر اساس ایـن تکنیـک تحلیـل شـد تـا میـزان رویکرد پژوهشی(شاخص درگیری دانش آموز) بدست آید. از آنجایی که کتاب علوم تجربی دارای چهار بخش مجزا شامل شیمی، فیزیک، زیست شناسی و زمین شناسی می باشد، جهت تحلیل بهتـر و دقیـق تـر، چهـار بخش مربوط به صورت مجزا مورد تحلیل قرار گرفتد. یافته های تحقیق نشان می دهد که ضریب درگیـری متنعموماً در هر چهار بخش، پایین می باشد و زمینه ی درگیری دانش آموز ان را به میـزان کمتـر از حـد معمول فراهم می کند. در رابطه با سوالات، ضرایب درگیری بخش های زیست و زمین شناسـی بسـیار زیـاد می باشد که باعث سردرگمی دانش آموزان در پاسخ به سوالات شده و انگیزه آنها برای یـادگیری را کـاهش می دهد. در مورد تصاویر نیز، بخش های زیست و زمین دارای ضرایب درگیری پـایینی مـی باشـند. لـذا بـه مؤلفان پیشنهاد می شود تا در مواردی که ضریب درگیری کمتـر از 0/4 و یـا بـیش از 1/5 مـی باشـد، یـک تجدیدنظر کلی کرده تا دانش آموزان را درگیر در کشف مفاهیم و قواعـد نماینـد و ارائـه انتقـالی و مسـتقیم مفاهیم را به حداقل برسانند. این مورد بویژه در بخش های زیست و زمین شناسی بیشتر احساس می شود.
کلمات کلیدی: شاخص درگیری(رویکرد پژوهشی)، ویلیام رومی، تحلیل محتوا، کتاب علوم تجربی
.1 مقدمه
گنجاندن اطلاعات متعدد در کتاب های درسی، رویکرد حافظه پروری، یادگیری سطحی، محتوای غیرفعال، عدم توجه به کاربردی بودن مطالب کتاب های درسی و توجه بیش از حد به کسب نمره، همواره از مسائل عمده در نظام آموزش و پرورش کشور ما بوده اند. در نظام های آموزشی که هدف آنها بالا بردن نمرات دانش آموزان است، آنچه که باید به آنان آموخته شود مورد غفلت قرار می گیرد. آتکین معتقد اگر دانش آموزی در حفظ کردن واژه های علمی و فرمول ها موفق است، او پیشرفت می کند و در آزمون های ورودی دانشگاه ها پذیرفته می شود؛ چنین آموزشی برای ادامه تحصیل خوب است نه برای آماده شدن در زندگی واقع .[6] همچنین آنها به نقل از ویلیام اشمیت بیان می کنند آنچه ما به دانش آموزان یاد می دهیم به
1
وسعت یک کیلومتر اما به عمق یک سانتی متر است و معلمان هم بیشتر مایلند اطلاعات را در کلاس ها تکرار کنند و کمتر به عمق یادگیری می اندیشند.
محتوای برنامه درسی از نظر نقشی که در تحقق اهداف ایفا می کند، از اهمیت خاصی برخوردار است. از آن جا که برنامه ریزی، تدوین، تغییر و روزآمد کردن کتب درسی یکی از الزامات نظام آموزشی است، تحلیل و بررسی علمی آن اهمیت خاصی پیدا می کند. این تحلیل به دست اندرکاران و مؤلفان کتاب های درسی کمک می کند تا در هنگام تدوین، گزینش و انتخاب محتوای کتاب های درسی، دقت بیشتر نموده تا ضمن تسهیل یادگیری، زمینه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراهم آورند؛ در حقیقت، تحلیل محتوا کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزای مطرح شده در قالب درس های کتاب، مورد بررسی علمی قرار گیرند.[7]
از آنجا که دانش به سرعت رو به افزایش است، موضوع درسی مورد استفاده در مدرسه به تندی می تواند متروک شود؛ بنابراین باید در انتخاب محتوا دقت شود و لازم است محتوا متناسب با تغییرات علم، تغییر کند. همچنین محتواهای مهم و با اهمیت در کتاب های درسی لحاظ شوند. شریعتمداری [5] اصول انتخاب محتوا از نظر سیلور و همکاران را این گونه بیان نموده است: »محتوا باید مفاهیم اساسی یک رشته یا موضوع درسی را مجسم کند؛ روش های تحقیق اجرا شده در رشته علمی را مشخص کند؛ قدرت تخیل دانش آموزان را تحریک کند و آنها را به تفکر وادارد و در عین حال قابل درک هم باشد.«
کتاب های درسی، یکی از مهمترین منابع یادگیری در نظام های آموزشی هستند و مواد اصلی برنامه درسی مدارس را تشکیل می دهند. پژوهش پیرامون تحلیل کتاب های درسی نیز تلاش ارزنده ای است؛ زیرا معلمان و دانش آموزان زیادی از آن بهره می برند و این مطالعات در طراحی فرصت های مناسب برای یادگیری دانش آموزان تأثیر گذار است؛ همچنین مطالعه و بررسی کتاب های درسی می تواند ارتباط بین برخی از مشکلات یادگیری دانش آموزان با برنامه درسی را آشکار نماید و کمک کند که مفاهیم برنامه درسی به شکل مناسبی در کتاب های درسی گنجانده شوند .[8]
تجزیه و تحلیل کتاب های درسی به روشن شدن برنامه درسی کمک می کند و از طریق آن می توان به فعالیت های یادگیری ، یاددهی و مطالب درسی مورد نظر برای دانش آموزان پی برد، این شیوه تحلیل نحوه ارائه مطالب و یادگیری دانش آموزان را روشن می سازد، بنابراین بررسی نحوه ارائه محتوای کتا ب های درسی از طریق تجزیه و تحلیل می تواند برخی مشکلات موجود در محتوا، فعالیت های یاددهی یادگیری، ارزشیابی و تحقق اهداف آموزشی را روشن نماید .[4]
.2 اهداف پژوهش
- بررسی میزان توجه به مولفه های محتوای فعال یا غیرفعال از دیدگاه ویلیام رومی در نمونه ی انتخاب شده از کتاب علوم هشتم - تبیین وضعیت موجود و مشخص کردن مواردی که باید در محتوای درسی به آنها توجه بیشتر شود.
.3 سوالات پژوهش
- آیا محتوای و آزمایشگاه، کتاب جدید التالیف علوم تجربی پایه هشتم دوره اول متوسطه، محتوای فعال قلمداد می شود یا غیرفعال؟
- آیا بین محتوای تالیف شده و مشکلات دانش آموزان در فراگیری مفاهیم رابطه ی معنادار وجود دارد؟
2
- آیا محتوای انتخاب شده کتاب جدید التالیف علوم تجربی پایه هشتم دوره اول متوسطه، با رویکرد پژوهشی و دانش آموز محور، تألیف و تدوین شده است؟
