بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای فصول شیمی کتاب علوم تجربی جدید التالیف پایه نهم - متن، پرسشها و تصاویر - چاپ 1394 از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی بود .هدف تحلیل محتوای کتاب درسی، یک روش پژوهش منظم برای توصیف عینی و کمی محتوای کتاب درسی است.جامعه مورد مطالعه در این پژوهش فصول اول ،دوم و سوم کتاب علوم تجربی جدید التالیف پایه نهم بودکه به بحث شیمی پرداخته و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
ابزار گردآوری اطلاعات، سیاههی تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی است .واحد مطالعه درسهای مندرج در کتاب و واحد تجزیه و تحلیل، متن، پرسش ها و تصاویر کتاب است که بر اساس مقولههای فعال و غیرفعال توسط فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیری آنها مشخص شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در مبحث شیمی کتاب علوم تجربی پایه نهم سؤالات ارائهشده بهصورت فعال هستند؛ اما درمتن و تصاویر ضریب درگیری دانش آموزان کم می باشد. این موضوع و تاثیر آن در یادگیری دانش آموزان در این مقاله مورد بحث و بررسی بیشتر قرار می گیرد؟
مقدمه
از آنجا که کتاب درسی به عنوان عاملی اولیه در فرآیند یادگیری دانش آموزان، نقشی فراگیر و پیوسته دارد؛ چگونگی تالیف و تدوین محتوای آن می تواند این دغدغه را مرتفع نموده یا به عاملی بی اثر در یادگیری تبدیل شود؟ - در اینجا منظور از محتوای آموزشی یا کتاب درسی هرگونه پیام کتبی، اعم از تصویری و نوشتاری و یا ترکیبی از آنهاست که بطور مستقیم و غیرمستقیم بر ذهن، افکار، ارزش ها و مهارت های مخاطب تاثیر می گذارد“ بدیهی است در این برداشت، محتوای آموزشی دربرگیرنده ی طیف گسترده ای از مطالب و موضوعات یادگیری و به شکل های متنوع نوشتاری، تصویری و شنیداری است
به عنوان یکی از مهمترین ابعاد محتوای آموزشی، می توان به بحث مطالعه و تحلیل متون و محتوای آموزشی و بطور ویژه تر" کتاب درسی "اشاره نمود ؟هدف این مطالعات و تحلیل ها، شناخت دقیق محتوا از نظر ویژگی های ساختاری و میزان رعایت اصول علمی در طراحی و تدوین و درک اثرات مستقیم و غیر مستقیم محتوا بر ابعاد متفاوت یادگیری شناختی، عاطفی و مهارتی دانش آموزان از سوی دیگر است
اهمیت روز افزون علم شیمی درزندگی انسان از سوی دیگر، سبب شده تا آموزش مناسب و اثربخش آن در برنامه های درسی مدارس به عنوان یکی از حوزه های فعال علوم تجربی از اهمیت به سزایی برخوردار گردد. در سال های اخیر تاکید اساسی بر روش هایی بوده که یادگیرنده در آنها نقشی فعال داشته باشد. برای دستیابی به این روش ها، فراگیری اصول و روش های علمی ضروری به نظر می رسد. پرورش مهارت های یادگیری، فراگیران را در پیمودن مراحل روش علمی توانا تر می سازد.لذا در این پژوهش سعی شده است مبحث شیمی کتاب علوم پایه نهم متوسطه اول از منظر فعال بودن یا غیرفعال بودن محتوای آن مورد بررسی قرار گیرد .
روش اجرا
-1 تعریف تحلیل محتوا
فن پژوهش عینی، اصولی و احتمالا کمی در محتوا به منظور تفسیر آن را تحلیل محتوا می گویند. تفکر بنیادی تحلیل محتوا عبارتست از قرار دادن اجزای یک متن - کلمات، جملات، پاراگراف ها و امثالهم بر حسب واحد هایی که انتخاب می شوند - در مقولاتی که از پیش تعیین شده اند البته تحلیل محتوا تنها محدود به متن و نوشته نمی شود، بلکه می تواند شامل سایر مطالب از جمله تصاویر، نقشه ها و نقاشی هاو نمودارها نیز باشد. [7]
-2 چرا محتوا را تحلیل می کنیم؟
پاسخ این سوال در یک جمله می تواند چنین باشد: یافتن نسبت بین اهداف و محتوا به منظور بهبود محتوای موجود، علت اصلی تحلیل محتوا خواهد بود اما موضوع به همین جا ختم نمی شود چنانچه در تعاریف مختلف از محتوا نیز مشاهده شد. محتوا دارای عناصر متعدد و پیچیده ای است ضمن آنکه جنبه های مختلفی را نیز در بر دارد. از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر و آن جنبه هاست. مسلما در صورتی که اجزای مختلف محتوا شناخته شده و دسته بندی گردد درک آن ساده تر و انتقال آن مقدورتر خواهد بود.
مواردی از تحلیل محتوا :
- 1 تحلیل محتوا به منظور مشخص ساختن انواع مفاهیم و مطالب به کار رفته؛
- 2 تحلیل محتوا به منظور تعیین اهداف آموزشی؛
- 3 تحلیل محتوا به منظور بررسی معیارهای انتخاب محتوا؛
- 4 تحلیل محتوا به منظور تعیین نقاط ضعف و اصلاح برنامه؛
- 5 تحلیل محتوا به منظور بررسی میزان درگیر شدن یادگیرنده با محتوای کتاب؛
-3 اهداف پژوهش
- بررسی میزان توجه به مولفه های محتوای فعال یا غیرفعال از دیدگاه ویلیام رومی 1در نمونه ی انتخاب شده از کتاب علوم پایه نهم
- تبیین وضعیت موجود و مشخص کردن مواردی که باید در محتوای درسی به آنها توجه بیشتر شود
-4 فرضیههای پژوهش فرضیههای پژوهش به شرح زیر میباشد:
فرضیه اول: متن سه فصل اول کتاب علوم پایه نهم بیشتر بهصورت فعال ارائهشده است. فرضیه دوم: تصاویر سه فصل اول کتاب علوم پایه نهم بیشتر بهصورت فعال ارائهشده است. فرضیه سوم: سؤالات سه فصل اول کتاب علوم پایه نهم بیشتر بهصورت فعال ارائهشده است.
-5 جامعه ی آماری و نمونه های پژوهش جامعه ی آماری این پژوهش، فصول اول ،دوم و سوم کتاب علوم پایه نهم متوسطه اول که جدید التالیف می باشد و در سال 1394 چاپ گردیده است ؟انتخاب این کتاب به این دلیل بود که با تغییر نظام آموزشی این کتاب برای اولین بار چاپ شده و منبع آموزشی پایه نهم می باشد و به جهت پایه ای بودن مطالب و کمیت مفاهیم از اهمیت دوچندانی برخوردار است
نمونه ی مورد بررسی شامل متون، تصاویر و پرسش های منتخب از فصل های اول تا سوم کتاب علوم پایه نهم بوده که در این فصل ها مفاهیم شیمی تدریس می شود. نمونه گیری هدفمند و در جهت سؤالات تحقیق بوده است
-6 ابزار جمع آوری اطلاعات
برای استخراج فراوانی طبقات در سه بخش متون، تصاویر و پرسش ها از جدول تحلیل محتوای ویلیام رومی استفاده گردید
-7 روش های آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات
- برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش آماری توصیفی استفاده گردیده است
- از جداول برای فراوانی طبقات و مؤلفه ها در بخش های مذکور استفاده شد
