بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تحلیل محتوای کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393براساس روش ویلیام رومی انجام شد و روش تحقیق توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بود. برای جمع آوری اطلاعات از روش ویلیام رومی براساس چک لیستی که طراحی شده است ابتدا متن، تصاویر و عکسهای و همچنین سوالات و فعالیتها کتاب درسی به مقولههای فعال و غیر فعال تفکیک شدند و سپس به روش ویلیام رومی مورد تحلیل قرار گرفت. به علت محدود بودن جامعه آماری ، کل محتوای کتاب بعنوان نمونه بررسی شد . برای تحلیل اطلاعات و داده ها در هر بخش ، از جداول توصیفی فراوانی و درصد فراوانی استفاده گردید و نتایج تحقیق نشان داد که متن غیرفعال ، عکس ها و تصاویر و فعالیت ها یا پرسش ها به شیوه فعال در کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف چاپ سال 1393 ارائه شده است، همچنین ضریب درگیری متن 0/60، عکس ها و تصاویر 0/68 و فعالیت ها یا پرسش ها 1/23 و ضریب درگیری کل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی 0/68 بدست آمد.
مقدمه
تحلیل محتوا از کاربردیترین روشهای پژوهشی در علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری است. این روش برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای ارتباطات، برای تفسیر و پیبردن به نگرش درونی به کار برده میشود و در صدد است با شناخت چرایی، اهداف و سبک های ارائه پیام، نظر یا عقیدهای خاص را، که محور اصلی هر نوشته یا اثری است، با استفاده از مدلهای عملکردی ارتباطی، توصیف، و تبیین کند. که در این راستا ،خوانایی متن بیش از هر چیزی مدنظرش است.تأکید بر خوانا بودن در تحلیل محتوا به ویژه در بررسی منابع مکتوب ارتباطی اعم از کتابها، نشریات، سخنرانیها، اخبار و اسناد و مدارک کاربرد بیشتری دارد.
اگر معلمان و مربیان از سطوح مختلف هدفها در حیطهی شناختی آگاه باشند، آموزش را متناسب با سطوح مختلف آن تدارک خواهند دید و در ضمن، به فراگیرنده نیز فرصت خواهند داد که همهی مهارتهای شناختی را در خود پرورش دهد - ایمانی و همکاران، . - 1383 تعیین محتوای درسی، از مسائل بسیار مهم در نظامهای آموزشی و درسی به شمار میآید. منظور از محتوا یک درسی عبارت از دانش سازمانیافته و اندوختهشده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعیات، حقایق، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیمها، پدیدهها و مسائل مربوط به همان ماده درسی است - . - 5 اگر برنامه درسی و محتوای کتابهای مربوط، هماهنگ و همسو با اهداف کلی و جزئی نظام نباشد، نمیتوان نسبت به تحقق هدفهای مورد انتظار امیدی داشت. موفقیت یک نظام آموزشی در گرو هماهنگی اجزای متشکله با یکدیگر و همسویی آنان در جهت تحقق هدفها و تناسب آن با ویژگی-های خاص مخاطبان آموزشی است .
- 4 - از این رو نقش کتاب درسی و فراهمکردن امکانات و شرایط مناسب برای ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار دانشآموزان از طریق فرآیند یاددهی - یادگیری است. از این نظر، محتوای برنامه درسی از نظر نقشی که درتحقق اهداف ایفا میکند، از اهمیت خاص برخوردار است. . با این بیان، هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر پاسخ به این سوال اصلی است که آیا محتوای کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی به روش ویلیام رومی سال 1393 - 94 به شیوه فعالی ارائه شده است؟ آموزش یکی از مهم ترین ارکان هر نظام اجتماعی به شمار می رود. در این بین بهره مندی از سیاستها و تجارب آموزش سایر کشورها در طراحی نظام آموزشی کشور بسیار مفید و مؤثر میباشد - . - 6 تمیز بین واقعیتهای علمی و مفاهیم بنیادی از مهمترین چیزهایی است که کتاب درسی و معلمان به آن توجه داشته باشند.
در سطوح ابتدائی سعی شده است مطالب اجتماعی به صورت کمی ارائه شود زیرا در این مقطع هنوز دانش آموز قادر به تفکیک ودرک بسیاری از مطالب به صورت مجزا نیست. رشد اجتماعی مهمترین جنبه شخصیتی افراد است که هر قدر فرد سازگارتر و دارای روابط اجتماعی قوی تر باشد می تواند در بستر اجتماع از نظر شخصیتی، شغلی موفق تر باشد - . - 6 نهاد آموزش و پرورش به عنوان مؤثرترین نهاد در اجتماعی کردن افراد جامعه نقش مهمی را ایفا میکند. که عملکرد اشتباه این نهاد تاثیر مستقیم بر روی سایر نهادهای جامعه خواهد داشت. به طور خلاصه می توان گفت ضرورت انجام این تحقیق به دلایل زیر میتوان بیان کرد:
1 علاقمندی پژوهشگر به شناسایی عوامل تاثیر گذار بر یادگیری دانش آموزان -2 شناسایی راهکار هایی جهت ارتقای سطح علمی و محتوای آموزشی کتابها.
3 شناسایی راهکار های افزایش و بهبود مطالب ارائه شده جهت ارائه به آموزش وپرورش و مسئولین تالیف کتب درسی.
اهداف تحقیق
هدف کلی: بررسی تحلیل محتوای کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393براساس روش ویلیام رومی اهداف فرعی:
.1بررسی میزان ارائه متن به شیوه فعال در تهیه کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393 براساس روش ویلیام رومی .2بررسی میزان ارائه عکس ها و تصاویر به شیوه فعال در تهیه کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393
براساس روش ویلیام رومی.
.3بررسی میزان ارائه فعالیت ها یا پرسش ها به شیوه فعال در تهیه کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393 براساس روش ویلیام رومی.
.4بررسی میزان ضریب درگیری محتوای کتاب علوم پایه سوم جدید التالیف دوره ابتدایی چاپ سال 1393 براساس روش ویلیام رومی.
تئوری و پیشینه تحقیق
تحلیل محتوا از پر کاربردترین و مهمترین روش های تحقیق در علوم انسانی و اجتماعی است که از طریق آن میتوان روزنامهها، کتابها، نوارها و سخنرانی ها و... را از دید مقایسهای مورد بررسی قرارداد و نگرشها، اندیشهها، مواضع سیاسی و جهان بینی نویسندگان آنها را تفسیر کرد؛ چرا که نوشتههای چاپ شده، تغییر در ارزشها، عقاید، و رفتار افراد را منعکس میکند. از طریق این روش میتوان همبستگیهای درونی بین متغیرهای محتوایی و یا همبستگیهای بین متغیرهای مختلف و متغیرهای پژوهشی را به دست آورد. علیرغم اینکه این روش غالباً برای توصیف به کار برده میشود، میتوان آن را در آزمون فرضیه نیز استفاده کرد و در پژوهشهای کمی به عنوان مکملی برای تجزیه و تحلیل پاسخهای داده شده به سؤالات باز پاسخ یک مصاحبه یا پرسشنامه بکار برد و به تفسیر و تحلیل و استنتاج اطلاعات موجود پرداخت. در این روش، محقق در عین سهولت روش شناختی، با دشواریهایی چون تأثیر بیش از حد اندیشههای محقق و تعیین سرنوشت تحقیق بر اساس تصمیمگیریهای شخصی مواجه است. در حقیقت، می توان گفت: تحلیل محتوا، نوعی تکنیک پژوهش برای توصیف عینی منظم کمی محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر دادهها به شمار میرود.
محتوا ، اهمیت محتوا و ویژگیهای محتوا
محتوا بههر واحد اطلاعاتی اطلاق میشود که بهصورت منظم در کتابهای درسی و یا هر کتاب دیگر گنجانده شده است. که شامل متن اصلی، تصاویر، سوالات و تمرینهای مختلف در ارتباط با مطالب کتاب است - . - 1 انتخاب محتوا، به این پرسش پاسخ میدهد که چه چیزی باید آموخته شود؟ از این رو نقش کتاب درسی و فراهم کردن امکانات و شرایط مناسب برای ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار دانش آموزان از طریق فرآیند یاددهی - یادگیری است. از این نظر، محتوای برنامه درسی از نظر نقشی که در تحقق اهداف ایفا میکند، از اهمیت خاص برخوردار است. در بسیاری از نظامهای آموزشی، محتوا مهمترین جزء موقعیت تدریس تا یادگیری را تشکیل میدهد. دو رکن دیگر یعنی دانش آموز و معلم ، فعالیتهای خود را براساس محتوا شکل میدهند. این وابستگی اجزای اصلی موقعیت یادگیری یعنی معلم و یادگیرنده و سایر عناصر نظام مثل تربیت معلم و ارزشیابی، به محتوا به قدری شدید است که تصور حذف محتوا، تعطیلی نظام آموزشی را به ذهن متبادر میکند - . - 1
