بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائل مهم برای هر معمار، شناخت سلایق و ایدهآلهای افراد در طراحی معماری است. معماری و سینما مجموعه ای از هنر و فنونی هستند که عامل ایجاد هماهنگی در شکل تصاویر و ترکیب صحنه مطرح می شود، و همچنین خاصیت مکانی یا زمانی فضا، رنگ، نور، سایه روشن تاثیر متفاوتی بر بیننده میگذارد. در این مقاله برآنیم که ارتباط متقابل معماری و سینما به عنوان دو عنصر مکمل و نقش آن ها در هویت بخشی به مکان ها و فضاهای شهری بپردازیم. سپس با توجه به تغییرات سریع شهرها و خانه ها از سنت به مدرنیته و همینطور معماری با توجه به شهر و شهر در ارتباط با معماری و سینما پرداخته است. به همین ترتیب، فیلمهای انتخابی نیز بیشتر دارای جنبه اجتماعی هستند که موقعیت فرد را در رابطه با محیط زندگیش مورد بررسی قرار میدهد. بنابراین هر فیلم به صورت منفرد مورد بحث قرار گرفته و در جمعبندی پایانی نقاط مشترک فیلمها بررسی شده است. پس دستاوردها نشان از آن دارد که این مقاله با اطلاعات و تحلیل نویسندگان و بررسی فیلم ها نوشته شده است.
کلید واژه: معماری، سینما، مکان، هویت، فضای شهری
مقدمه
رابطه بین معماری و سینما - یکی هنری به قدمت انسان و دیگری جوانی صدساله - از نخستین روزهای پیدایش سینما که مقارن با زایش معماری مدرن بود، همواره برای هر دو گروه معماران و سینماگران جذاب بوده است. موجی که برای دریافت مرزهای مشترک سینما و معماری در جهان آغاز شده، گرایش هایی متنوع و توجهی ستایش بر انگیز به جزئیات را نشان می دهد. بیشتر این جریان ها دانشگاهی و با حمایت نهادهای سینمایی دولتی همراه است. هر زمان دارای مکانی - معماری - خاص است. به همین دلیل تاریخ، زمان و معماری هرگز از هم جدا نیستند. داستان از تاریخ و زمان جدا نیست و سینما بدون داستان بی معنی است. پس سینما بدون طراحی صحنه و معماری ممکن نیست! تردیدی وجود ندارد که معماران زیادی از تاثیر سینما بی خبرند و یا به گفته ی خود فرصتی برای دنبال کردن آن ندارند - این موضوع بسیار سوال بر انگیز است، چگونه کسی می تواند با یکی از مهم ترین پدیده هایی که دهه هاست معماری را تحت تاثیر قرار داده بیگانه باشد - . در سوی دیگر سینما گران زیادی وجود دارند که تصور می کنند معماران همان "خانه سازها" هستند و از درک این نکته که هر دو قطعاتی از جهان را جدا کرده و در نمایش فضایی مستقل به عنوان "اثر" به مخاطبشان می دهند، غافلند.
معماری و سینما هر دو به خلق فضا و روح زندگی می پردازد - مکان جاری در زمان - اما مصالح معماری مادی و واقعی است، مصالح سینما صوری و خیالی. اما از هر دید که بنگریم، رابطه این دو هنر را خارج از این سه منظر نخواهیم یافت: -1 مفهومی : محتوایی - در فضاسازی، اندیشه های ایدئولوژیک و .. - شکلی - ریتم، نور، سکون و .. - -2 ارجاعی: حضور معماری در سینما - طراحی صحنه و .. - حضور سینما در معماری - بناهای مدرن معاصر، دیوارهایی که در واقع مانیتور هستند و .. - -3 ابزاری: نرم افزارهای رایانه ای معماری، سینما، گرافیک و .. - دنیای چند رسانه ای و فناوری دیجیتال - تاثیر معماری بر فیلم و سینما شامل شباهت های موجود در روند تولید اثر است. موضوعاتی نظیر دکوپاژ، میزانسن و تدوین که در ساخت فیلم مطرحند موضوعاتی هستند که در روند خلق اثر معماری مابه ازای معماری دارند.
فهم این موضوعات و نکات افتراق و اشتراک آن ها و سپس تکمیل و کاربست آن ها در تولید فیلم محل دیگری است برای استفاده از معماری در سینما. به عنوان مثال اگر کسی از شما بپرسد فضاهای مختلف خانه ایرانی معاصر را نام ببرید گمان می کنید تعداد فضاهایی که می توانید بشمرید از تعداد انگشتان دو دست تجاوز می کند؟ حال مجسم کنید می خواهید فضاهای یک خانه ایرانی را در کمتر از صد سال پیش بشمرید. ببینید با چه تعداد و تنوعی مواجه می شوید این تنوع فضاها در اغلب خانه های تاریخی ایران با اندکی تغییر دیده می شود . با این وصف روشن است که معماری ایرانی در طول زمان، نسبت با گذشته تاریخی خویش دچار گسست شده و نتوانسته ریشه های خود را حفظ کند. از این رو می توان به کمک سینما و معماری به خلق صحنه ها ایی از معماری فراموش شده دوران گذشته به زمان معاصر انتقال دهد.
خانه دوست کجاست
فیلمی ایرانی از عباس کیارستمی که در سال 1365 ساخته شد. احمد احمد پور" پسرکی است در جستجوی خانه دوست، ولی در نهایت به خود دوست ومفهوم "دوستی" می رسد. او هر روز با دوست به سر می برد. در کنار دوست نشسته است. هم بازی با اوست. اما نمی داند خانه اش کجاست. به او نرسیده است.
خلاصه فیلم
دانشآموزی در یک مدرسهی روستایی، بنا به دلایلیمعمولاً مشقِ شبِ خود را در جایی غیر از دفترِ مشق خود و بر روی کاغذهایِ متفرقه مینویسد. او در روزی که داستانِ فیلم در آن روی میدهد، از طرف معلم تهدید شودمی که در صورتِ تکرارِ این اتفاق از کلاس اخراج خواهد شد. پس از تعطیل شدنِ کلاس و بازگشت به خانه، همکلاسی ودستیِبغل او - قهرمانِ اصلیِ فیلم - که در روستایِ دیگر ساکن است، متوجه میشود که دفترکلاسیِمشقهمخطاکارِ خود را به دلیلِ شباهتِ زیادِ دفترها به هم، به جایِ دفتر مشقِ خود، برداشته است. او برای جلوگیری از تنبیه شدنِ همشاگردی خود که به شدت از این موضوع ترس و واهمه دارد،
تصمیم میگیرد دفتر را به او برساند.
این فیلم در یک روستا ساخته شدهبرایِکه تفسیرِ صحیحِ این فیلم بهتر است فیلم را به دو بخشِ تقسیم کنیم. در بخش ابتدایی با بُرشِ سینماییِ کاملاً زنده و باورپذیری از روستایی در شمالِ کشور مواجهایم ،کودانِ روستایی، زنان، کار، سختیِ معیشت، کمبودِ امکانات و دیگر جزئیاتِ زندگی در اینچنین محیطی به درستی و به شیوهای درخشان، در پسزمینهی تصاویر و روایت گنجانده شده و ما بدونِ کمترین کوششی قادر به باور کردنِ محیط و روابطِ روستایی هستیم. داستان هم در این پسزمینه و محیط، به خوبی روایت شده و چفت و بستِ منطقی و معقولی دارد. بافت کالبدی روستاها علاوه بر دخالت مستقیم افراد جامعه از عوامل محیطی نیز تأثیر می پذیرند. شدت تأثیرگذاری این عوامل گاه بواسطه توانایی های انسانی کاهش می یابد ولی همواره تأثیرات خود را بر شکل بندی کالبد و سازمان فضایی روستا حفظ می کند.
بنابراین خصوصیات کالبدی روستاها تحت تأثیر دو گروه کلی عوامل مرتبط با محیط یا طبیعت و انسان شکل می گیرد. بافت های روستایی حاوی اطلاعات مفیدی برای ارزیابی میزان تأثیرپذیری فرایند شکل گیری و توسعه طبیعی کالبد روستاها از عوامل مختلف محیطی اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی فرهنگی هستندکه در بسیاری از روستاهای کشورنیزحضورو تداوم دارند. تا به امروز بافت های مسکونی روستاها، عمدتاً در انطباق با خصوصیات محلی همان روستاها شکل می گرفتند، استفاده از مصالح ساختمانی مناسب در اقلیم مختلف سرد و معتدل و گرم برای مقابله با مشکلات آب و هوایی، تبعیت ازمنابع آب - چشمه، قنات، آب انبار - در تمرکز مراکز عملکردی مختلف ،در این فیلم ساخت واحدهای مسکونی دو طبقه و محدود شدن وسعت حیاط در روستاهای شیب دار دامنهای، نمونههایی محدود ولی شایع از تاثیرپذیری خصوصیات کالبدی روستاها از عوامل مختلف محلی است.دربعضی از سکانس های این فیلم که با کارگردانی بسیار عالی توانسته تبدیل شدن معماری سنتی به مدرن را به خوبی نشان دهد.
در جایی از فیلم احمد به روستای دیگری میرود و با پیرمردی همراه میشود که شغل او ساختن در و پنجره های چوبی می باشد.او به احمد - قهرمانِ اصلیِ فیلم - میگوید که چگونه اهالی روستا بدونه هیچ منطقی برای رسیدن به مدرن شدن درها و پنجره های چوبی بسیار زیبا را جای گزین در های فلزی میکنند.در بعضی از سکانس های این فیلم نمونه های مختلفی از در ها و پنجره ها را نشان میدهد که باتعریف پیرمرد و افسوس خوردن او نصبت به تعویض آنها همراه است. کیا رستمی با نشان دادن گوشه ای کوچک از این تغییرات در بافت سنتی روستایی و کنار گذاشتن هویت آن در جهت میل به پیشرفت در این نوع روستاها میخواهد نشان دهد که چگونه مدرن شدن هویت و میل به پیشرفت بدونه در نظر گرفتن حس مکان و تعلق به آن، این هویت را از این روستا ها خواهد گرفت.
پری
پری نام فیلمیست به کارگردانی و نویسندگی داریوش مهرجویی ساخته شده در سال .1373 این فیلم اقتباسی آزاد از رمان فرانی و زویی نوشته جروم دیوید سالینجر است. خلاصه داستان : پری، دختری جوان و دانشجوی رشته ادبیات است که با خواندن کتاب سبز کوچکی درباره سلوک عارف گمنامی در قرن پنجم، دچار تحولات فکری میشود. کتاب به برادر بزرگتر پری اسد تعلق دارد که در حادثهٔ آتشسوزی کلبهاش درگذشته است. پری برادر دیگری نیز دارد که میکوشد او را از پریشانی برهاند.
