مقاله تحلیل نشانه شناختی درسامانه نماهای مسکونی برپایه حسن شناسی آثار هنری

بخشی از مقاله

خلاصه

طی دهه های اخیر، مسکن در ایران علاوه بر کارکرد های قبلی خود، در سیمای بیرونی، ارزشی افزوده به عنوان کالای بصری پیدا کرده و بر خلاف مسکن سنتی، تظاهرات اجتماعی و اقتصادی مالک مسکن در نمای بیرونی خانه از طریق رمزگانه های زیبایی شناختی و اجتماعی بروز می یابد تا شان اجتماعی و اقتصادی او را گویا باشد. این بدان معنی است که بر خلاف الگوی غالب در نظام کالبدی مسکن سنتی، نمای مسکن معاصر ایرانی در الگوهایی گاه مطابق با سبک های ناآشنا با معماری ایرانی طراحی و اجرا می شود. از مسائل مطرح نشانه شناسی معماری، چگونگی ارتباط لایه های نشانه شناختی یک اثر معماری و تاثیر آن بر قوام یا زوال انسجام سامانه ایی معماری می باشد

در این مقاله جهت تبیین این مسئله با استفاده از روش مطالعه میدانی و کتابخانه ایی و تهیه پرسشنامه هایی که دارای سبک های مختلف نما بود، به بررسی سلیقه جامعه آماری پرداخته شد. نتایج حاصله با در نظر گرفتن فرایند طراحی جدلی، نشان دهنده علاقه مندی مردم به استفاده از سبک هاینا آشنا با معماری ایرانی در طراحی نما بوده است. حال فرض بر این است، با توجه به آنکه این نوع معماری از دیدگاه حسن شناسی مورد تایید نیست، می توان در جریان آموزش به ارتقا نقطه نظرات افراد کمک کرد. روش تحقیق در این پژوهش همبستگی و توصیفی – تحلیلی و وابسته به تمایلات مردم می باشد.

.1 مقدمه

از مهم ترین مسائلی که طی سال های اخیر توجه مجامع دانشگاهی و همچنین سازمان های اجرایی و مدیریت شهری را به خود جلب نموده، معضلات سامانه ای مسکن معاصر ایرانی می باشد. آنچه در همین خصوص بسیاری از اندیشمندان به آن اذعان دارند این است که مسکن معاصر ایرانی قابلیت پاسخگویی جامع به نیازهای خانواده های ایرانی - اعم از نیازهای فرهنگی، اجتماعی، معنایی، عملکردی و غیره - را نداشته و این امر سبب گردیده میزان رضایت مندی از مسکن معاصر ایرانی در مقایسه با مسکن سنتی ایرانی به میزان قابل توجهی کاهش یابد.

در این پژوهش به ژرف کاوی معضالت سامانه ای - به ویژهُ از بعد محتوایی - مسکن معاصر ایرانی پرداخته تا مشخص گردد که چطور لایه های مختلف نظام مسکن ایرانی در دو سطح متفاوت »درزمانی« و »همزمانی« با یکدیگرارتباط سامانه ای داشته و می توانند یکدیگر را تقویت یا تخریب نمایند.

لذا مسئله اساسی این پژوهش بر این امر استوار است که تعامل لایه های مختلف متن یک بنا - در این مقاله یک متن / مسکن - چه نقشی در جهت تعریف یک سامانه منسجم معماری داشته و چطور این نقشها و ارزشهای منبعث از آنها هم افزا شده و یا در تقابل با هم قرار گرفته و سبب واپاشیدگی سامانه مسکن می گردند. هدف از چرایی تبیین این مسئله، تبیین چگونگی تبادلات سامانه ای نما در مسکن ایرانی و در مرحله بعد ارائه رهیافتی مشخص برای اصلاح سامانه ای نما مسکن معاصر ایرانی از منظری نشانه شناختی می باشد.

.2 پرسش های تحقیق

مطابق با مبانی تئوریک آیا سبک نماهایی که امروز در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد، آیا با حسن شناسی آثار هنری مطابقت دارد؟

چگونه می توان سلیقه اجتماعی را در ارتباط با نما های در حال اجرا ارتقا داد ؟

.3 فرضیه تحقیق

بر پایه پاسخ هایی که برای پرسش های فوق شکل می گیرد فرضیه این تحقیق بر این امر استوار است که:

-    سبک های مورد استفاده در طراحی نما با توجه به حسن شناسی معماری مورد تایید نیست.

-    چنانچه مردم در جریان پرسه آموزشی با عنوان معماری غنی قرار گیرند نقطه نظراتشان ارتقا می یابد.

4.    روش تحقیق

نوع اطلاعات مرتبط با موضوع این پژوهش بر اساس مطالعه میدانی و با توجه به نظرات جامعه آماری گرد آوری شده است. با عنایت به الزامات این پژوهش جهت بهره گیری مطلوب، از روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ایی نیز استفاده شده است . روش تحقیق از نوع همبستگی و توصیفی – تحلیلی و بررسی فرایند طراحی به صورت جدلی می باشد.

.5 چارچوب نظری

.1-5 مولفه های سه گانه دانش نشانه شناسی، شمایل، نماد و نمایه

برخی از نظریه پردازان دانش نشانه شناسی همچون چارلز سندرز پیرس اعتقاد دارند که "تنها در پرتو نشانه هاست که می توان اندیشید و تفکر بدون نشانه امکانپذیر نمی باشد

نشانه شناسی، علمی است که هدف آن شناخت وتحلیل نشانه ها و نمادها است، چه آنها که به صورت زبان گفتاری یا نوشتاری درآمدند و چه آنهایی که صورت های غیر زبانی دارند اعم از نشانه های فیزیولوژیک جهان بینی های گوناگون وحتی همه شکلهای حرکتی حالتی، موقعیت خودآگاه یا ناخود آگاه، تاکتیکی استراتژیک، فکر شده یا نشده اعلام می کنند. در نشانه شناسی هدف آن است که چگونه یک امر ذهنی به امری عینی تبدیل می شود و چگونه یک امر عینی به امر ذهنی تبدیل می شود. بطور کلی هدف نشانه شناسی مطالعه نظام های نشانه ای مانند زبان ها، رمزها، نمادها و نشانه های علامتی ومواردی از این دست می باشد.

این امر به ویژه در حوزه هنر و معماری حائز اهمیتی مضاعف می باشد، چرا که هنر برای ورود به عرصه معنا و محتوی جز رمز پردازی و آیه سازی و شیوه های نمادگرایانه و تمثیلی راه دیگری ندارد[ 10 ] 0 بر حسب چگونگی کارکرد نشانه، می توان آن را در یکی از حوزه های سه گانه دانش نشانه شناسی یعنی "شمایل "، "نمایه "و "نماد" تعریف نمود. نمادیا وجه نمادین آن دسته از نشانه ها هستندکه دال شباهتی به مدلول ندارد، اما براساس یک قرارداد اختیاری به آن مرتبط شده است، بنابر این رابطه میان دال ومدلول باید آموخته شود، مثل زبان 0 [ 8 ] در شمایل یا وجه شمایلی مدلول به خاطر شباهت به دال یا به این علت که تقلیدی از آن است دریافت می شود - تشخیص مدلول با نگاه کردن، گوش دادن، لمس کردن - دال به علت دارا بودن بعضی از کیفیات مدلول شبیه آن است، مثل نقاشی، صدا، رادیو

نمایه یا وجه نمایه ای دال اختیاری نیست بلکه به طور مستقیم به مدلول مرتبط است این ارتباط می تواند مشاهده یا استنتاج شود، مثل نشانه های طبیعی انعکاس صدا، طعم ها، جای پا و..

.2-5 حسن شناسی آثار هنری

در روند آفرینش آثار هنری - در این پژوهش: معماری - سه مرحله تعیین کننده قابل تصور و تفکیک است:
مرحله اول :خلق و نوآوری ایده های جدید است،که سرچشمه آن ایده ها، ابتدا از ضمیر ناخوداگاه هنرمند آغاز و سپس در ضمیر خوداگاه او به ظهور می رسد و هنرمند را برای خلق اثر هنری بر می انگیزد و به او مسئولیت و نقش آفرینی می بخشد. در مرحله دوم مجموع شرایط و تحولات زمان و مکان از جمله نوع مخاطبین و استعدادهای علمی و تجربی هنرمندان، بایدها و نبایدهایی که مطرح می شود شکل می گیرد و هنرمند احکامی را اعتبار می بخشد و در نهایت سبک و شیوه و بستری را برای خلق اثر انتخاب می کند و آشکار می سازد

در مرحله سوم خلاقیت هنری است که با سعی و تلاش هنرمند، محتوی و مفاهیم هنری که منظور همان ایده ها و استعدادهای درونی هنرمند است در قالب ها و صورت ها تجلی یافته و به شکل نمادین و سمبولیک ظاهر می شود که در نتیجه مخاطبینی که به دنبال حقایق و خودآگاهی هستند به آن اثر هنری توجه و تمایل پیدا خواهند نمود و در این صورت تاویل از صورت به معنا و از ظاهر به باطن صورت می پذیرد

نمودار شماره -1 رابطه حسن شناسی - ایده های هنرمند - با سبک ها و آثار هنری او

در ارزیابی و تحلیل مباحث هنری، - حسن شناسی و زیبایی - باید روشی مقایسه ایی و تطبیقی و استدلالی داشت، تا مخاطبین بتوانند بین دیدگاه های مختلف به طور آزادانه دیدگاه صحیح و جامع را انتخاب نمایند بنابراین نقد آزاد و توصیفی و سلیقه ایی رویکردی غیر منطقی و غیر علمی است و برای مخاطبین نتیجه ایی در بر نخواهد داشت