بخشی از مقاله
چکیده
هدف ازانجام این پژوهش تحلیل محتوای کتاب تفکر و پژوهش ششم ابتدایی به روش ویلیام رومی بود. در این پژوهش، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. واحد تحلیل، کتاب بود. با توجه به محدود بودن جامعه آماری که شامل تفکر وپژوهش دوره ابتدایی می شد، روش نمونه گیری اتخاذ نشد و کل جامعه آماری جهت بررسی انتخاب گشت.
ابزار جمع آوری اطلاعات چک لیست تحلیل محتوابه روش ویلیام رومی بود که روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی تعیین گردید. همچنین پایایی ابزار به وسیله فرمول ویلیام اسکات محاسبه شد که ضریب توافق %81 را نشان داد. یافته ها حاکی از آن است که ضریب درگیری متن کتاب برابربا./67ضریب درگیری تصاویر1/5وضریب درگیری سوالات 11/2 می باشدومی توان نتیجه گرفت کتاب به صورت فعال نوشته شده است .
مقدمه
جریان آموزش و پرورش ماهیتا نمی تواند ازتفکرومهارت های آن جدا باشد. اصولا هرتغییری درشناخت انسان حاصل تفکرویادگیری های اوست.از همین رو،یکی ازرسالت های اصلی هرنظام آموزشی،پرورش صلاحیت هاومنش تفکر است.با این نگاه هر یک از عناوین درسی،علاوه بر انتقال دانش وایجاد یادگیری های جدید،به پرورش جنبه هایی از تفکر نیز می پردازند .ازریاضیات گرفته که اساس تفکر منطقی را شکل می دهد تا برنامهءدرسی هنر که پرورش تفکر خلاق مبنای آن است.
با این توضیح،ضرورت وجود،شکل ومحتوای برنامهءدرسی که به طور اختصاصی به تفکر بپردازد موضوعی است که سال ها موردبحث ونظر صاحب نظران تعلیم وتربیت در سراسر جهان و به تبع آن ایران قرار داشته است.از این روی پس از انجام بررسی های لازم،درس تفکروپژوهش در پایه ششم دبستان وارد برنامهءرسمی آموزش وپرورش در ایران شد.برنامهء درسی تفکر وپژ وهش به دنبال پرورش روش و منش تفکر بر اساس رویکرد فطرت گرایی توحیدی است.
در واقع حیات انسان یک حیات فکری است.تفکر،استعدادی الهی است که در اثر تربیت به فعلیت می رسد وانسان می تواند در پرتو تقوای الهی،بامتعادل نمودن قوای درونی خویش ازآن در مسیرفطرت توحیدی بهره مند شود.
ازجمله گرایشهای احساسی فطرت،می توان احساس محبت به خودمان،میل به آزادی،زیبایی دوستی،عدالت خواهی،نوع دوستی ونیز برخی تمایلات اخلاقی را نام برد.گرایش معرفتی فطرت،به آن نوع میلی در انسان اشاره دارد که به موجب پذیرش برخی معارف توسط وی می شود.اساسی ترین گرایش معرفتی میل به دانستن و پذیرش معرفت صحیح وحقانی است.انسان همواره مایل است تا گزاره هایی را که فی نفسه صحیح اند قبول کند.مثلاً اصل علیت در زمرهء تصدیقاتی است که اگر به انسان عرضه شود،او فارغ از رجوع به هر نوع دانش اکتسابی و بدون نیاز به هر نوع تعلیمی صحت آن را تأیید می کند
عقل نیز وقتی که در واقعیت ها و موجودات عالم تفکر می کند تا آنها را بشناسد » عقل نظری«نامیده می شود.و آن گاه که می اندیشدوفکر می کند تا خوبی ها را از بدی ها،ارزش ها را از ضد ارزش ها،رفتار های زیباراازرفتارها ی زشت باز شناسد،آن را» عقل عملی« می نامند.وهمهءاین دانایی هابا تفکر به دست می آید.از این رو،امیر المؤمنین علی علیه السلام در تعبیری زیبا و لطیف،عقل را به درختی تشبیه کرده که ریشهءآن فکر ومیوه اش سلامت از جهل وپندار زشت است.
با توجه به اهمیت تفکر در کتاب های مختلف پرورشی آن توجه شده است یکی از این کتاب ها ، کتاب تفکر و پژوهش است که در این تحقیق به تحلیل محتوای این کتاب پرداخته می شود.
تحلیل محتوا، نوعی تکنیک پژوهش برای توصیف عینی منظم کمی محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر داده ها به شمار می رود.
یکی از روش های تحلیل محتوا روش ویلیام رومی است.روش او چنانچه خود او معتقد است یک روش تحلیل کمی است که به توصیف عینی ومنظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد .بعد از نمونه گیری محتوا را به سه بخش متن نمودار و شکل و سؤال ِتقسیم کرده و سپس ضرایب درگیری هر بخش محاسبه شده آن گاه به ترتیب ضرایب در گیری ذهنی با متن شکل ها نمودارها و سؤال های نمونه منتخب از کتاب درسی به لحاظ فعال محور بودن مقایسه می شود.بنابر این پژوهش حاضر مقایسه میزان فعال بودن کتاب درسی تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی بر اساس روش ویلیام رومی می با شد
روش تحقیق
روش پژوهش، کیفی واز نوع تحلیل محتوا می با شد. تحلیل محتوا تکنیکی پژوهشی برای توصیف عینی،منظم وکمی محتوای آشکار پیام است
تحلیل محتوا به عنوان یک روش عبارت است از شناخت و بر جسته ساختن محورها یا خطوط اصلی یک متن یا متون مکتوب،یک یا مجموعه ای از سخنرانی ها،سلسله ای از تصاویر،نوارها،وصیت نامه هاو...هم چنین می تواند به عنوان یک روش توصیفی وتشریحی منجر به ارایه تحلیلی وصفی گردد
دراین پژوهش ، نمونه آماری پژوهش شامل همه محتوای کتاب تفکر و پژوهش ششم ابتدایی می باشد ،که به روش هدفمندانتخاب شد. روش گرد آوری اطلاعات، میدانی، با استفاده از سیاهه تحلیل محتوا می باشد.ابزار پژوهش شامل سیاهه تحلیل محتوا - جدول - 1-2 با توجه به تکنیک ویلیام رومی تهیه شد. در این مرحله با توجه به روش ویلیام رومی فرم تحلیل محتوا - چک لیست تحلیل محتوا - برای بررسی کتاب تفکر و پژوهش دوره ابتدایی ساخته شد .این فرم دارای سه مؤلفه اصلی - متن، اشکال و تصاویر و نمودارها - می باشد. به دلیل اینکه در روش ویلیام رومی برای تحلیل محتوای کتاب های درسی ابتدا محتوا را به سه قسمت متن کتاب درسی ، تصاویر و سوالات تقسیم می شود. برای تحلیل محتوای کتاب تفکر و پژوهش ششم ابتدایی در این پژوهش واحد تحلیل، کلمهها و مضمونها، اشکال و تصاویر در نظر گرفته شد.
در این روش مطالب کتاب درسه بخش متن ،سوال وتصویربه شرح زیر بررسی شد: الف - برای تحلیل داده ها دربخش تصاویر:
- 1همه تصاویرکتاب انتخاب شدند.
- 2هرکدام ازتصاویردریکی ازمقوله های زیرجای داده شد:
:a تصاویری که برای تشریح موضوع خاصی استفاده شده است :bتصاویری که ازدانش آموزمی خواهد فعالیت یا آزمایش انجام دهد. :cتصاویری که برای شیوه جمع آوری وسایل آورده شده است . :dتصاویری که درهیچ مقوله ای نگنجد
