بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر باهدف دست یافتن به تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی ششم ابتدایی از روش کتابخانه ای استفاده کرده است واین مقاله ابتدا به تعریفی از کتاب درسی واهمیت آن و بعد به آشنایی مختصری باخود کتاب مطالعات اجتماعی ششم پرداخته است ودر گام بعدی تحلیل محتوا راتعریف کرده است و به معرفی روش ویلیام رومی به عنوان یکی از تکنیک های خوانایی در تحلیل محتوا پرداخته است وقصد دارد بعد از معرفی کامل روش ویلیام رومی به تحلیل کتاب مطالعات اجتماعی ششم و شناخت نقاط ضعف و قوت این کتاب بپردازد .
به همین منظور دست به نمونه گیری زدم که از تمام کتاب استفاده کردم و سپس به تعریف مقوله ها پرداخته ام که شامل مقوله های فعال ،غیر فعال و خنثی می باشد و سپس متن کتاب، تصاویر و پرسش های کتاب را مورد بررسی قرار دادم که ضریب درگیری دانش آموزان درمتن0/3 ودرتصاویر0/8 ودر پرسش ها0/5 محاسبه شد و در ادامه نتیجه گیری کلی از تمام جدول ها ارایه دادم وبه ذکر چند پیشنهاد برای این درس پرداختم و در پایان باذکر منابع مقاله تحقیق را به پایان رساندم.
مقدمه:
نظام آموزشی فعلی کشور یک نظام متمرکز و برنامه درسی آن منحصر به کتاب درسی است که درکل کشور استفاده می شود . کتاب های درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا وخط مشی آموزشی دارند کانون توجه دست اندر کاران آموزش وپرورش می باشند .
اهمیت کتاب های درسی در نظام آموزشی متمرکز مانند ایران که تقریبا تمام عوامل آموزشی براساس محتوای آن تعیین واجرا می شود بیش از سایر انواع نظا مهای آموزشی است وبه خاطر همین اهمیت بیش از اندازه است که صرف وقت نیروهای متخصص در ارزشیابی وتحلیل کتاب های درسی می تواند راه گشای حل بسیاری از مشکلات جاری آموزش باشد. در حال حاضر کتاب های درسی یکی از مهم ترین مراجع ومنابع برای یادگیری به شمار می آیند. چرا که بیشتر غعالیت های آموزشی در چارچوب این رسانه صورت می پذیرد . موارد زیر ازجمله دلایلی است که اهمیت این رسانه رادر کشور ما نشان می دهد.
-1متمرکز بودن فعالیت های معلمان براساس کتاب های درسی
-2 محدود بودن امتحان وارزشیابی به مطالب ومحتوای کتاب درسی
-3 تحقق بخشیدن به بیشتر اهداف آموزش وپرورش از طریق این رسانه
-4ملزم بودن دانش آموزان به خواندن کتاب هایی که از سوی دفتر برنامه ریزی تدوین ومعرفی می شود .
-5وجود نظام متمرکز که برای تمام کشور یک برنامه یک کتاب ویک ارزشیابی دارد .
هر جامعه ای براساس نظام ارزشی حاکم بران در صدد تعلیم وتربیت افرادی است که آرمان های خود را دروجود آن متبلور سازد . درجوامع مختلف برای رسیدن به این مهم از ابزارها ورسانه های مختلفی استفاده می کنند . یکی از این ابزارها مخصوصا در کشور ما به دلیل غالب بودن وندادن بهای زیادد به دیگر روش های آموزشی کتاب های درسی هستند.
ویک کتاب درسی می تواند ارزش های زیادی درنظام آموزشی کشور داشته باشد مانند:
-1ارایه دادن اطلاعات مهم دریک رشته یاحوزه معین به صورت منسجم ومنظم
-2موجب صرفه جویی در وقت معلم ویادگیرنده می شود.
-3از آنجایی که بیشتر کتاب ها دارای تصاویر آماره ونمودار ها و... می باشند می توانند در درک بهتر مطالب به فراگیران خود کمک کنند.
-4معلم را از بحث های اضافی فارغ می کند.
یکی از راهایی که می تواند این اطمینان را در ما به وجود آورد که کتاب منطبق براهداف برنامه درسی می باشد وهمچنین اصول ومعیارهای درست آموزشی درآن به کار گرفته شده است استفاده از روش تحلیل محتوا استو در تحلیل محتوا ی کتاب درسی اغلب از دو تکنیک کلی ،فرمول های خوانایی وابزارهای فهرستی استفاده می شود.هدف از انجام پژوهش حاضر نیز دست یابی به میزان تحقق اهداف کتاب درسی درمتن ها سوالات وتصاویر کتاب است واینکه این کتاب تاچه حدی توانسته است دانش آموز رادر یادگیری فعال کند
و به دنبال ضریب درگیری دانش آموز بااین کتاب درسی است.از طریق فن تحلیل محتوا می توان به میزان درگیری دانش آموز باکتاب ونقاط قوت وضعف آن پی برد وبه بسیاری از پرسش ها مانند میزان درگیری دانش آموز بامتن کتاب درسی یا درگیری اودر بخش سوالات ،تصاویر و.. چه مقدار است؟پاسخ داد وبه نتایجی مانند اینکه آیا این کتاب متناسب باسن دانش آموز است یاخیر رسیدوبا بررسی جواب این سوالات به ضعف ها وقوت های یک کتاب پی برد. بنابراین ضرورت انجام مقاله حاضر نیز تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی ششم ابتدایی با استفاده از یکی از تکنیک های تحلیل خوانایی - روش تحلیل خوانایی ویلیام رومی - است تا با استفاده از این روش میزان موفقیت این کتاب را در درگیرکردن دانش آموز بادرس وفعال بودن اورا در تدریس به دست آوریم .
روش پژوهش :
روش پژوهش در این مقاله روش کتابخانه ای است . در تحقیق کتابخانه ای حوزه کار پژوهشگرکتابخانه واسناد ومدارک است وبا محیط بیرونی کار ندارد. اصلی ترین منابع در این روش کتاب ها وامثال آنها هستند وگام مهم در این روش نقد نظریاتی است که ممکن است در کتاب ومقالات منتشر شود.
تعریف کتاب درسی واهمیت آن کتاب درسی ابزاری است که معلم از آن برای برانگیختن دانش آموزان ودادن حداکثر آگاهی ودرک وفهم درباره یک مساله مورد استفاده قرار می دهد ومعلم هوشمند آن را به کار کمی گیرد که برای سطوح وانواع مختلف دانش آموزان مناسب باشد
با وجود تنوع وگوناگونی منابع وفناوری های آموزشی کتاب های درسی هنوز یکی از عناصر مهمی هستند که در فرایند یادگیری ،معلم ودانش آموز از آن بهره می برند
حتی بعضی از نویسندگان پا را فراتر گذاشته وادعا کرده اند که تنها دلیل فوق العاده برای توضیح دادن یک علم در یک زمان معین مقدمه ای از کتابی است که درهر رشته عرضه شده است
ساختارکتاب درسی نیز باید ازویژگی هایی مانند جامعیت ،تناسب با اهداف، تناسب باویژگی های مخاطب ،سودمند بودن برای فراگیران، پیوند اجزا وعنصر محتوا ، ارتباط و هماهنگی با کتاب های که قبلا فراگیران خوانده اند یا بعدا خواهند خواند ،معرفی منابع بیشتر و... باشد
نتایج مطالعات مختلف نیز نشان داده است که کتاب درسی تأثیر مستقیمی برجریان تدریس ویادگیری دارد.
آشنایی باکتاب مطالعات اجتماعی ششم کتاب مطالعات از جمله کتاب هایی است که از سال سوم ابتدایی به جمع کتاب های درسی دانش آموزان اضافه می شود وبه طور کلی دانش آموز رابا تاریخ ،جغرافیا واجتماعی آشنا می کند کتاب مطالعات اجتماعی ششم نیز ترکیبی از این سه موضوع است واز دوازده فصل و124 صفحه تشکیل شده استکه فصل های دوستان ما، تصمیم گیری ،اوقات فراغت وپوشاک ما مربوط به بخش اجتماعی می شود وفصل های کشاورزی در ایران ،ایران ومنابع انرژی، دریاهای ایران وایران وهمسایگان مربوط به بخش جغرافیا وفصل های پیشرفت علوم وفنون در دوره ی اسلامی وفصل سفری به اصفهان،ایستادگی در برابر بیگانگان وآزادی خرمشهر مربو ط به بخش تاریخ می شوند. لازم به ذکر است تمام بخش های کتاب در نمونه گیری انجام شده مورد بررسی قرار گرفته است.
تعریف تحلیل محتوا:
تحلیل محتوا درباره ی انواع فراورده های ارتباط چون خبر مقاله خطابه داستان و.. به کار می رود.نوعی از تحلیل ها که برای برنامه ریزان درسی ومؤلفین وتصمیم گیرندگان برنامه های درسی بسیار مفید وضروری است . تحلیل محتوایی است . این نوع تحلیل ها کمک می کند تامفاهیم واصول ونگرش های مطرح شده درقالب دروس کتاب مورد بررسی علمی قرار گرفته وبا اهداف برنامه درسی مقایسه وارزشیابی شوند. برای مثال ممکن است محتوا ویا کتاب های درسی نگرش ویاحالتی راتشویق کنند که با اهداف برنامه تناسب چندانی نداشته باشد یک تحلیل گرمحتوایی با برنامه درسی از طریق محتوا می تواند پیام های نهفته در داستان های ساده یامتون کتاب های درسی را با اهداف برنامه مورد بررسی قرار دهدهمچنین می تواند از طریق تحلیل محتوا گرایش ها یاجانبداری های پنهان وآشکار را درمتون برنامه تعیین کند.
برل برلسن تحلیل محتوا راچنین تعریف می کند:یک روش پژوهش برای توصیف عینی منظم وکمی محتوای ظاهری ارتباطات . تأکیدبرصفت ظاهری برای آن است که تحلیل محدود به جنبه دستوری ومعانی ارتباطات خواهد بود.به عبارت دیگر تحلیل کننده محتوا باظاهر آنچه که بیان شده است
