بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه ی ششم ابتدایی - متن، پرسش ها وتصاویر - از منظر فعال یا غیر فعال بودن دانش آموزان با استفاده از روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1394-95 می باشد. جامعه ی مورد مطالعه در این پژوهش کتاب مطالعات اجتماعی پایه ی ششم بود و کل کتاب به عنوان نمونه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
واحد مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل متن، پرسش ها وتصاویر بود که بر اساس مقوله های فعال و غیرفعال توس فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیری آن ها مشخص گردید. براساس نتایج به دست آمده، متن کتاب مطالعات اجتماعی با ضریب درگیری 0 / 2 و تصاویر با ضریب 0/1 غیرفعال می باشد، اما سوالات کتاب با ضریب درگیری 1 فعال می باشد و دانش آموزان را به فعالیت وا می دارد.
.1 مقدمه
یادگیری در دوران کودکی از حساسیت ویژه ای برخوردار است. زیرا این امر بر ساخت شخصیت فرد هم از نظر علمی و هم از نظر کیفی تاثیر دارد. بنابراین هرگونه تعلل در تدوین و تالیف منابع یادگیری این دوره و آموزش های خاص آن، پیامدهای سوء و شاید دائمی به همراه خواهد داشت
آموزش و پرورش در معنای وسیع آن، همه ی تلاش های سازمان یافته و غیر سازمان یافته ای را در برمی گیرد که موجب انتقال میراث علمی، فناوری،فرهنگی و اجتماعی یک جامعه از نسلی به نسل دیگر می شود. همچنین یکی دیگر از رسالت های خطیر آموزش و پرورش، ایجاد فرصت هایی برابر برای رشد و شکوفایی افراد جامعه به خصوص کودکان و نوجوانان می باشد. آموزش عبارت است از هرگونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن آسان کردن یادگیری در یادگیرندگان است.
در این میان برای تغییر و تعدیل رفتار فراگیران، نقش اساسی بر عهده ی آموزش و پرورش است، نظام آموزش و پرورش ایران متمرکز و برنامه، کتاب و معلم، محورهای اساسی آموزش و یادگیری اند و با توجه به آن که در بسیاری از موارد، کتاب درسی تنها رسانه ی آموزشی است که در اختیار معلم قرار دارد و فرآیند تدریس و یادگیری تنها با اتکا به محتوای برنامه ی درسی، انواع ارزشیابی های تحصیلی، آزمون ها و گز ینش های متعدد بر مبنای محتوای کتاب های درسی صورت می پذیرد، کتاب به منزله ی برنامه آموزشی جای تتبع فراوان دارد
کتابهای درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا و خ مشی آموزشی دارند، کانون توجه دست اندرکاران آموزش و پرورش می باشند. اهمیت کتابهای درسی در نظام های آموزشی متمرکز مثل ایران که تقریبا تمام عوامل آموزشی بر اساس محتوای آن تعیین و اجرا می شود بیش از سایر انواع نظام های آموزشی است، و به خاطر همین اهمیت بیش از انداره است که صرف وقت نیروهای متخصص در ارزشیابی و تحلیل کتاب های درسی می تواند راهگشای حل بسیاری از مشکلات جاری آموزش باشد.
نتایج مطالعات مختلف نشان داده است که کتاب درسی تاثیر مستقیمی بر جریان تدریس و یادگیری دارد. برای مثال تحقیقات هریسون در این باره که متون درسی به چه صورت می تواند بر رفتار معلم و فراگیر تاثیر بگذارد به این نتیجه رسیده است که همانگونه که یک کتاب مناسب می تواند موجب تسهیل جریان یادگیری شود، یک کتاب نامناسب که دارای ابهام باشد نیز به همان اندازه می تواند فرایند یادگیری را مختل و مانع فعالیت های آزادانه و ابتکاری معلم در هنگام تدریس شود.
بنابراین برای اطمینان از مناسب بودن کتاب برای معلم و فراگیر نیاز به تحلیل محتوای آن داریم.
دریکی از مباحث، تحلیل محتوا اینگونه تعریف شده است: " تحلیل محتوای کتاب درسی، یک روش پژوهش منظم برای توصیف عینی و کمی محتوای کتاب ها و متون برنامه درسی و یا مقایسه پیام ها و ساختار محتوا با اهداف برنامه درسی است."
این تحلیل به برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی کمک می کند تا در هنگام تدوین، گزینش و انتخاب محتوای کتاب های درسی دقت بیشتر نموده تاضمن تسهیل یادگیری زمینه ی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراهم آورند.
همچنین با آگاهی از نقش و اهمیت کتاب های درسی در پیشرفت امر آموزش و با توجه به تغییر نظام های آموزشی ضروری است تا به ارزیابی کتاب های درسی و تحلیل محتوای آن ها پرداخته شود.
در ادامه به روش ویلیام رومی که در تحلیل کتاب مطالعات اجتماعی ششم ابتدایی به کار گرفته شده، اشاره خواهد شد و نتایج به دست آمده را شرح خواهیم داد..
.2پیشینه تحقیق
تحقیقات زیادی پیرامون تحلیل محتوا صورت گرفته است: دهقانی - - 1383به بررسی میزان فعال و غیر فعال بودن محتوای کتاب هدیه های آسمانی و کتاب کار پایه ی چهارم ابتدایی پرداخته است ؟نتایج این پژوهش حاکی از آن است که متن و تصاویر کتاب هدیه های آسمانی و کتاب کار پایه ی چهارم ابتدایی1383-84 با ضریب درگیری 0/25 و0/31 به روش غیر فعال پرسش های هر دو با ضریب درگیری 0/57 به روش فعال تدوین شده است.
کرمی، اسد بیگی - 1392 - در پژوهشی تحت عنوان "تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایه اول متوسطه براساس روش ویلیام رومی و حیطه شناختی بلوم" به این نتیجه رسیدند که تعداد تمرین ها و فعالیت ها و مسائل در سطوح بالای حیطه شناختی بسیار اندک است و صرفا در سطح درک و فهم است. بنابراین دانش آموزان را برای یادگیری فعال درگیر نمی کند.
عابدینی بلترک و نیلی - - 1393 در پژوهشی تحت عنوان "تحلیل جایگاه سازنده گرایی به عنوان رویکرد نوین یادگیری در کتاب های ابتدایی سال تحصیلی " 1388 بدین نتیجه دست یافته اند که در توجه به مولفه ی مشارکت فعال دانش آموزی کمترین توجه به کتاب های هدیه های آسمانی - کتاب کار - و قرآن مشاهده شده و در مولفه ارزشیابی تکوینی نیز کمترین توجه در هدیه های آسمانی - اصلی و کتاب کار - و قرآن مشاهده گردید.
