بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی جایگاه - محیط زیست وحفاظت ازآن - در محتوای کتاب درسی علوم تجربی ابتدایی می پردازد. روش تحقیق در این کار پژوهشی تحلیل محتوا می باشد. جامعه ونمونه آماری در این کار پژوهشی کتاب درسی علوم تجربی ششم ابتدایی در سال تحصیلی 94-95 می باشد . ابزار گرد آوری اطلاعات در این کار پژوهشی استفاده از جدول تحلیل محتوا می باشد که مفاهیم مورد نظر در ا ین جدول با توجه به مفاهیم زیست محیطی که در کتاب درسی علوم تجربی ششم ابتدایی ابتدایی به دست آمده و همچنین مطالعه کتب و مقالات مرتبط با محیط زیست، انتخاب شده اند که شامل سیزده مفهوم می باشد که به طور کلی در چهار مقوله آورده شده اند و با تهیه پرسشنامه ای از کارشناسان محیط زیست در مورد اهمیت وضرورت هر یک از این مفاهیم نظر خواهی شده است.
اطلاعات موجود در این جدول در سه بعد - متن ،تصویر، پرسش - می باشند.روش تجزیه وتحلیل بر اساس داده ها و اطلاعات به دست آمده از جدول تحلیل محتوا و آمار توصیفی مربوط به سئوالات تحقیق می باشد که این اطلاعات بر اساس اهداف پیش بینی شده و سئوالات مطرح شده در این تحقیق ،مورد تجزیه وتحلیل و تفسیر قرار گرفته اند.در ابتدا با بررسی و مطالعه ادبیات حفاظت از محیط زیست و بررسی کتاب های درسی علوم تجربی، ششم ابتدایی ،13 مفهوم جهت گنجاندن در جدول تحلیل محتوا ا نتخاب گردیده است و بعد از تجزیه وتحلیل این 13 مفهوم با استفاده از جداول مربوطه، ،مشخص شد که 7 /33درصد از کل محتوای کتاب های درسی علوم تجربی ابتدایی در ارتباط با مفاهیم محیط زیست هستند و 92/67درصد به سایر مفاهیم غیر مرتبط تعلق دارد .
-1 مقدمه
بسیاری ازانسانها پس از آگاهی یافتن از ارزش منابع طبیعی و محیط زیست ،به صورت شایسته ای از تخریب آن جلوگیری میکنند . اهمیت وضرورت آموزش را نمی توان از نظر دور داشت .به همین منظور باید با تدوین مطالب جذاب در مورد مسائل زیست محیطی ،فرهنگ حفظ محیط زیست را گسترش داد .از آنجا که تعداد زیادی از افراد جامعه ،دانش آموزان هستند ، می توان با گنجانیدن مطالب حفظ محیط زیست در کتابهای درسی فرهنگ جامعه را در این مورد بالا برد.
پژوهشگران معتقدند بهترین شیوه نهادینه کردن عادت های مثبت ،آموزش،آن هم آموزش این عادتها از دوران کودکی است
.حفاظت از محیط زیست هم عادتی است که باید از کودکی آموخته شود تا به این باور ذهنی تبدیل شود .این باور دانش آموز را موظف می سازد تا از یگانه زیستگاهی که در آن زندگی میکند به بهترین وجه ممکن ، پاسداری کند .
از آنجا که نیروی انسانی به منزله محرکهاصلی توسعه در جوامع است و دستگاه آموزش وپرورش ،خصوصاً برنامه های درسی که در این سیستم آموزشی ارائه می شود،تربیت این نیرو را به عهده دارد ،لذا می تواند نقش برجسته ای در حفاظت از محیط زیست به عهده داشته باشد
از آنجا که در نظام برنامه ریزی درسی ایران کتاب نقش موثری دارد و به عنوان تنها منبع آموزشی به کار گرفته می شود ،معلمان ناگزیرند فعالیتهای آموزشی خود را حول محور کتاب درسی متمرکز کنند و دانش آموزان نیز ملزم به خواندن محتوای کتاب می باشند و از طرفی ارزشیابی از میزان تحقق اهداف نیز بر اساس کتاب درسی انجام می شود،از این رو بررسی کتابهای درسی امری ضروری است. از اهداف کلی تحقیق نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد :
-1تعیین میزان توجه به حفاظت از محیط زیست در محتوای کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم دوره ابتدایی.
-2 شناسائی روش ارائه مفاهیم مرتبط با حفاظت از محیط زیست در محتوای کتاب علوم تجربی پایه ششم دوره ابتدایی.
-3 فراهم کردن اطلاعاتی برای برنامه ریزان درسی و مؤلفین کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم دوره ابتدایی.
-2 طول مقاله
دانش آموزان بیشتر از طریق محتوای کتابهای درسی به افکار وعقاید گوناگون ،روشهای علمی برای حل مسائل گوناگون آشنا می شوند و خود را برای زندگی در جامعه آماده می کنند . همچنین طرح محتوای مناسب روند مهمی است که به وسیله مؤلفان کتاب های درسی به کار برده می شود تا با عث ایجاد انگیزه و یادگیری صحیح در دانش آموزان شود .یکی از فعالیتهای شایسته ای که ما را در این زمینه یاری می دهد تحلیل محتوای کتاب درسی است .ساخت محتوای برنامه درسی را می توان از جنبه ها وزوایای مختلف مورد بررسی قرار داد و هم جنبه هایی که می توانند در ساخت محتوا مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از :
-1مفاهیم ومضامین موجود در محتوا
-2تناسب محتوا با جنبه های مختلف رشد یادگیرنده
-3سازماندهی محتوا
4اهمیّت- و ارزش محتوا
-5تناسب محتوا با استراتژی های تدریس
-6شکل بیان وشیوه ارائه با استراتژی های تدریس
نهادهای آموزشی در طرح های خود باید، برای حفاظت از محیط زیست انسان، به این امر مهم توجه کنند. بنابراین وارد کردن مفاهیم مرتبط با محیط زیست در متون درسی مقاطع مختلف تحصیلی باعث می شود که دانش آموزان از همان ابتدا و در زمان تکوین و شکل گیری شخصیت آنها، حفاظت از محیط زیست را نه فقط به عنوان یک درس بلکه به عنوان یک وظیفه و مسئولیت انسانی تلقی کنند
هدف اصلی این تحقیق بررسی جایگاه حفاظت از محیط زیست در محتوای کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 1394-1395 می باشد .
سؤالات پژوهش:
-1 میزان تأکید کتاب علوم تجربی پایه ششم ابتدایی در مورد هر یک از مفاهیم حفاظت از محیط زیست به چه میزان است؟
-2 مفاهیم وتعاریف و اصطلاحات مرتبط با محیط زیست در کتاب درسی علوم تجربی پایه ششم ابتدایی کدام اند؟
-3 فراوانی مفاهیم مرتبط با حفاظت از محیط زیست - متن، تصاویر، پرسش ها - در محتوای کتاب درسی ،علوم تجربی پایه ششم ابتدایی چگونه است؟
هدف آموزش حفاظت ازمحیط زیست درواقع ایجاد یک رابطه مثبت بین انسان ومحیط اوست. ودرواقع از طریق آموزش محیط زیست ، دانش آموزان درمقابل محیط ، احساس مسؤلیت می کنند و به آنها کمک می شود تا مهارتهای خود را درجهت شناخت محیط و استفاده ازآن توسعه دهند ، تا ازاین طریق یک رابطه مناسبی بین آنها و محیط ایجاد شود
آموزش محیط زیست زمانی معنادار می شود که دانش کسب شده توسط فراگیران ما، در زندگی روزمره ، مورد استفاده قرارگیرد. این آموزش هنگامی مفید است که مهارتهای کسب شده بتوانند درمقابله با مشکلات و مسائلی که درزندگی پیش می آیند، به کار گرفته شوند . چنین چیزی ممکن است با انضمام فعالیتها وتجربیاتی که فرصتهای تصمیم گیری و انتخاب جایگزین هایی رادرغالب موضوعات جاری به دانش آموزان ، می دهد حاصل شود . بنابراین بر هر فرد کاملاً واجب است که برای بقاء بشر و ارتقاء کیفی زندگی ، از ارتباط با محیط زیست آگاه شود وآن را درک کند وارزش ها ودیدگاهایی را برای حفاظت از محیط زیست بپروراند و به تنهایی یاگروهی برای حل مشکلات محیط زیست اقدام و یا از بروزآن جلوگیری کند.
