بخشی از مقاله
چکیده:
گرچه مدت زیادي از پیدایش مدیریت دانش نمیگذرد، ولی بسیاري از سازمانها مدیریت دانش را به عنوان عنصري لازم در سازمان دنبال میکنند.
چگونگی اجراي موفق مدیریت دانش در سازمان باعث ایجاد الگوهاي بلوغ مدیریت دانش شد. این الگوها با ارزیابی اجراي مدیریت دانش در سازمان نقاط قوت و ضعف را جهت بهبود مدیریت دانش مشخص میکند. اما براي تحلیل تاثیر فعالیتهاي فرآیند مدیریت دانش بر یکدیگر باید روابط علت و معلولی این فعالیتها مورد بررسی قرار گیرد.
در این مقاله ابتدا مفاهیم مدیریت دانش ارائه می شود. سپس با استفاده از سیستم دینامیکی، یک سیستم بلوغی مدیریت دانش ارزیابی شده و روابط میان فعالیت ها ترسیم میشود. در انتها با تحلیل روابط علت و معلولی چگونگی تاثیر فرآیندها بر یکدیگر تعیین میشود.
.1 مقدمه
از دیدگاه بسیاري از دانشمندان امروزه مدیریت دانش در سازمانها به یک عنصر لازم براي بقاي سازمان تبدیل شده است .براي سازمان ها استفاده صحیح از تجارب متخصصین و ایده هاي کارکنان یک مزیت پایدار ایجاد میکند. مدیریت دانش، عملیات کشف، سازماندهی و خلاصه کردن دارایی اطلاعات است؛ به شکلی که معلومات کارکنان را بهبود بخشد .
جهت ارزیابی اینکه سازمان در پیاده سازي مدیریت دانش به چه میزان موفق بوده است، مدل هاي بلوغی مدیریت دانش شکل گرفت. این مدلها علاوه بر تعیین سطح مدیریت دانش سازمان، نقاط قوت و ضعف را معرفی کرده و سازمان را براي بهبود مدیریت دانش تقویت میکنند. اما براي تحلیل چگونگی تاثیر فعالیت ها بر روي یکدیگر نیاز به تحلیلی موثرتر است. تحلیلی که بوسیلهي آن تاثیر فعالیت ها بر روي یکدیگر و کل سیستم مدیریت دانش مشخص شود.
براي نشان دادن تاثیر فعالیت ها بر یکدیگر معمولا از سیستم دینامیکی استفاده میشود. همانگونه که تاکنون در علوم مختلفی از سیستم دینامیکی استفاده شده، مدیریت دانش نیز از سیستم دینامیکی بهره برده است. بطور مثال استفاده از حلقه هاي علت و معلولی براي ساختار دانش در مدیریت آبرسانی [3]، استفاده از سیستم دینامیکی پویا براي تصمیم گیري مبتنی بر دانش [4]، و تحلیل دینامیکی بین منابع انسانی و مدیریت دانش
[5] را به عنوان نمونه میتوان نام برد.
در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از سیستم دینامیکی، تاثیر فعالیت هاي مدیریت دانش بر روي یکدیگر ارزیابی شود. براي اینکار ابتدا مفاهیم مدیریت دانش معرفی میشود. در گام بعد مدل بلوغ مدیریت دانش 1APQC معرفی شده و تاثیر فرآیندهاي آن بر روي یکدیگر از دیدگاه سیستم دینامیکی بررسی میشود.
.2 مدیریت دانش
براي آشنایی با مدیریت دانش ابتدا باید سه مولفهي داده، اطلاعات و دانش معرفی شود. در هر سازمانی سه عنصر داده، اطلاعات و دانش وجود دارند و به شکلی پویا در حال تبدیل به یکدیگر هستند. با درك مفهوم این سه مولفه و تطبیق آن با چارچوب سازمان خود میتوان آنها را در سازمان تشخیص داد. در ادامه مباحث سه عنصر داده، اطلاعات و دانش ارائه میشوند.
.1,2 داده
دادهها مجموعهاي از مواد خام هستند که به تنهایی داراي مفهوم خاصی نیستند و شامل اعداد، اسامی، فهرست آدرسها و موارد دیگر میتوانند باشند. با پیشرفت تکنولوژي سازمانهاي امروزي معمولا پایگاه دادهي الکترونیکی دارند و دادهها معمولا از واحدهایی نظیر مالی، حسابداري و دیگر واحدها به پایگاه داده تزریق میشوند. البته همهي داده ها ارزشمند نبوده و فقط دادههایی حائز اهمیت هستند که بتوان آنها را به اطلاعات تبدیل کرد. میتوان دادهها را مواد خام مورد نیاز تصمیم گیري دانست .[6] در اصل دادهها زیربناي مدیریت دانش هستند
.2,2 اطلاعات
تفسیر انسان از دادهها را اطلاعات گویند. این تفسیر بسته به نحوه نگرش به دادهها، شیوه تجمیع و مرتبسازي آن میتواند متفاوت باشد. اطلاعات بعد از دادهها دومین سطح مدیریت دانش را تشکیل میدهد. همانند آنچه در مورد داده ها گفته شد، اطلاعات به شرطی براي ما حائز اهمیت است که بتوان دانش را از آنها استخراج کرد.
.3,2 دانش
داده، اطلاعات و دانش رابطهي زنجیرهاي با هم دارند .[8] دانش چکیدهاي از یک فرآیند یادگیري یا به عبارتی اطلاعاتی است که در عمل به کار گرفته شده است. با این تعریف، هر جا یادگیري رخ دهد، باید انتظار داشت دانش به شکلی حضور داشته باشد. دانش قابلیتی دارد که داده و اطلاعات به نوعی فاقد آن هستند، و آن کمک به حل مساله میباشد. دسته بندي هاي متعددي براي دانش صورت گرفته است. دستهبندي صورت گرفته توسط نوناکا و تاکوچی در سال 1995 مهمترین تقسیمبندي صورت گرفته براي دانش است که موضوع بحث اکثر صاحبنظران مدیریت دانش و سازمانها است.
از این دیدگاه، در سازمان ها دو نوع دانش وجود دارد که به عنوان دانش صریح یا آشکار و ضمنی یا پنهان تقسیم میشوند .
تحقیقات نشان میدهد که دانش آشکار و صریح قسمت کمی از دانش ما را تشکیل داده و عمده دانش ما پنهان و ضمنی است. دانش آشکار، دانشی است که وضوح کافی براي درك آن وجود دارد. مصادیق این نوع از دانش شامل کتاب، مقاله، سخنرانی، روش هاي مدون سازمانی و سایر مستندات مشابه میباشد؛ اما دانش ضمنی را می توان درون ذهن انسانها، رویههاي سازمان و نیز در اندوختههاي فرهنگی جوامع گوناگون مستتر یافت.
حال با توجه به توضیحات مربوط به داده، اطلاعات و دانش می توان مدیریت دانش را معرفی نمود. در یک تحقیق که در سال 2005 در رابطه با این سوال انجام شد، بیش از 100 تعاریف منتشر شده از مدیریت دانش شناسایی شد و از این تعداد، حداقل 72 مورد را می توان بسیار خوب در نظر گرفت .[10] از تمامی تعاریف میتوان تعریفی که سازمان بهرهوري آسیایی ارائه داده را جامع تر در نظر گرفت. این تعریف به شرح زیر می باشد:
"مدیریت دانش عبارت است از یک رویکرد یکپارچه از خلق، به اشتراك گذاري و اجراي دانش براي تقویت سودآوري و رشد سازمان "
.3 مدل بلوغ مدیریت دانش APQC
همانند دیگر قسمتهاي سازمان، هدف مدیریت دانش حداکثرسازي نرخ بازگشت سرمایه به سازمان میباشد و استفاده از شاخص سنجش جهت توجیه مدیران سازمان نسبت به مزایاي مدیریت دانش سازمانی لازم است .[12] سازمان نیازمند شاخصهایی است تا مدیریت دانش پیاده سازي شده در سازمان را ارزیابی نماید و مولفههاي قوت و ضعف را شناسایی کند
به کمک ارزیابی بلوغ مدیریت دانش، سازمانهایی که در حال اجراي پروژههاي مدیریت دانش هستند، فعالیتهاي مدیریت دانش خود را به صورت جامع ارزیابی نموده و به صورت منظم سطح خویش را در مدیریت دانش تشخیص میدهند. این سازمان ها با شناسایی موانع پیشرفت، تغییرات و تنظیمات لازم را اجرا مینمایند و منابع مورد نیاز براي رسیدن به مراحل بعدي را تعیین نمایند. تا کنون مدلهاي بلوغی متعددي ایجاد شده است. یکی از مهمترین این مدلها مدل APQC میباشد. این مدل توسط مرکز بهرهوري و کیفیت آمریکا ارائه شد
بر مبناي چارچوب APQC، سازمانها در راستاي انجام مأموریتها و وظایف خود داراي دو دسته فرآیند هستند که آنها را در انجام فعالیتهاي مرتبط با ماموریت خود یاري میدهند. این دو دسته عبارتند از فرآیندهاي اصلی و پشتیبانی. مدل بلوغ مدیریت دانش APQC، نقشه راهی براي حرکت از فعالیتهاي مدیریت دانش ابتدایی و ناقص، به سمت فعالیتهایی منظم و همسو با اهداف کسب و کار ایجاد میکند
سطوح بلوغ مدیریت دانش با مراحل پیادهسازي APQC یکپارچه شدهاند [16]، بهگونهاي که پیادهسازي در هر مرحله، پایه و اساسی براي موفقیت و آغاز مرحله بعد فراهم میکند. این مدل از مشارکت شرکت اندرسون و مرکز آمریکایی کیفیت و بهرهوري بوجود آمده است
فرآیند مدیریت دانش تعریف شده توسط الگوي APQC مطابق شکل 1 داراي فعالیتهاي زیر است :
شکل :1 فرآیند مدیریت دانش مدل APQC
همچنین چهار توانمدساز مدیریت دانش در این الگو عبارتند از:
- 1 فرهنگ
- 2 رهبري
- 3 تکنولوژي
- 4 اندازه گیري
.1,3 ابعاد مدیریت دانش
الگوي APQC چهار بعد اصلی براي مدیریت دانش در نظر میگیرد. این ابعاد عبارتند از راهبرد، کارکنان، فرآیند دانش، تکنولوژي و مدیریت محتوا. هر یک از این معیار نیز زیر معیارهایی دارد. شکل 2 این معیارها و زیر معیارها را نمایش میدهد.
