بخشی از مقاله
چکیده
از دیدگاه ژئوپلیتیسین ها زیارتگاهها و مکان های دارای کارکرد بین المللی بستر لازم جهت ایجاد بحران های ژئوپلیتیکی را دارند. مکه و مدینه دو مکان مقدس مسلمان ها که هرساله در موسم حج میلیون ها نفر را در خود جای می دهد از این قائده مستثنی نیست.
هدف این مقاله، تحلیل مولفه های ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر وقوع بحران"منا" و اثرات آن بر تشدید واگرایی بین کشورهای مسلمان است. برای نیل به مقصود با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخگویی به این سئوال برآمدهایم که مولفههای ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر وقوع بحران"منا" کدام است؟ و چه نقشی در واگرایی کشورهای مسلمان دارند؟
یافته ها گویای این واقعیت است که نفوذ قدرت معنوی جمهوری اسلامی در بین حجاج کشورهای اسلامی، شکست سیاست های توسعه طلبانهی منطقهای حکام سعودی، راهبرد غربی ها به منظور تعمیق شکاف ژئوپلیتیکی بین کشورهای مسلمان و مقابله با وحدت احتمالی جهان اسلام، تلاش جهت نزدیکی حکام مرتجع عرب به رژیم صهیونیستی، جنگ قدرت بین شاهزادگان آل سعود به منظور تکیه بر تخت پادشاهی، عملیات اطلاعاتی سازمان های جاسوسی "موساد" و "سیا" در عربستان به منظورتخلیه اطلاعاتی کارشناسان سیاسی، نظامی و امنیتی کشورهای هدف از مهمترین مولفه هایی است که در وقوع بحران منا نقش داشته است.
نتایج حاصله از این بحران ضمن تشدید روند واگرایی، شکاف ژئوپلیتیکی ایران و عربستان را بیش از پیش عمیق کرده و در صورت عدم مدیریت می تواند علاوه بر منافع دو کشور، وحدت کشورهای اسلامی و منطقه را با چالش مواجه نماید.
-1 مقدمه
مطالعات انجام شده پیرامون ژئوپلیتیک نشان میدهد از زمان پیدایش این واژه،»تقابل قدرت با یک سرزمین و انسانهایی که در آن سکونت دارند - «عزتی، - 5 :1382 به عنوان یک پای ثابت رویکردهای ژئوپلیتیکی مطرح بوده است. در جهان امروز که خیلی از مسائل زیست محیطی همچون تغییرات آب و هوایی، زلزله، سیل و طوفان های عظیم را بر اساس مولفههای ژئوپلیتیکی تحلیل و تفسیر میکنند و نقش دولتها و انسانها را در وقوع این بلایا موثر میدانند، وقوع فاجعه عظیم"منا" با بیش از2هزار و950 کشته که از این تعداد 464نفر اتباع ایرانی بودند، آن هم در کشوری همسو با غرب که از ابتدای انقلاب در صدد تقابل با جمهوری اسلامی است را نمیتوان تصادفی فرض کرد.
مطالعات نشان میدهد؛ بحرانهای ژئوپلیتیکی حاصل منازعه و کشمکش کشورها و بازیگران سیاسی بر سر کنترل و تصرف یک یا چند ارزش و یا عامل جغرافیایی است. بحرانها دارای منشأ مختلفی بوده و انواع مختلف نیز دارا هستند. بحرانها از لحاظ کارکردی منجر به خروج سیستم از حالت تعادل، و بروز اخلال در وضعیت عادی و فرآیندهای فضای جغرافیایی و زیستگاه انسانها میگردند.
در حال حاضر جهان اسلام دچار بحرانهای ژئوپلیتیکی مختلفی است. - - conf.islamic-world.ir، ژئوپلیتیک دانش رقابت و گسترش حوزه نفوذ حکومتها و گروههای سیاسی است که در صدد کسب قدرت و تصرف ابزارها، اهرمها و فرصتهای جغرافیایی هستند که به آنها قدرت و امکان چیرگی بر رقیب را میدهد. در واقع ژئوپلیتیک این انگیزه و امکان را برای دولتها فراهم ساخته تا با تنظیم راهبرد ملّی متناسب با علائق ژئوپلیتیکی، برای تصرف فرصتها و مقدورات در مکان و فضای جغرافیایی، به رقابت پرداخته و نفوذ خود را در فضاهای جغرافیایی بیشتر توسعه داده و رقبا را از فضاهای مورد منازعه بیرون برانند
دولتها با ترفندهای سیاسی، سلطه، نفوذ، زور و غیره سعی بر تعرض، کنترل و تصرف مزیتهای جغرافیایی دیگران را دارند. از این رو فضای تنش زا و خصومت آمیز را در روابط خود با دیگران شکل میدهند که سلامت سیستم سیاسی جهان و منطقه را به چالش کشیده و تهدید مینمایند و بحران و ناامنی و جنگ و توسعه نیافتگی را تحمیل میکنند
به باور صاحب نظران؛ ژئوپلیتیک را نه تنها باید در سیاستگذاری در ردههای بالای کشوری، سازمانهای بین دولتی و برای تعیین قلمرو مد نظر قرار داد بلکه باید در بسیاری از حوزهها، گروهها و موسسات خاص با تفسیرهای ویژه سیاسی بدان توجه نمود
این یک اصل مسلم است که تمامی دولتها به رقابتی بسیار فعال با یکدیگر میپردازند. به همین دلیل دولتها، باید نسبت به فعالیت سایر دولتها بی اعتماد باشند ، چرا که بی توجهی به این راهبردها میتواند منتج به بحرانهای ژئوپلیتیکی خسارت باری شود که هزینههای سنگینی را در پی خواهد داشت.
-2 روش تحقیق
مقالهی حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و به روش کتابخانهای در صدد بررسی و تحلیل مولفههای ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر وقوع بحران"منا" است که به استناد دیدگاههای مسئولان و صاحب نظران در قبل،حین و بعد از وقوع فاجعه "منا"در رسانه های داخلی و خارجی بیان شده است.
-3 یافته ها
3؛.1 مقابله با قدرت معنوی جمهوری اسلامی در حج
تا قبل از انقلاب اسلامی مراسم حج فقط در ابعاد عبادی مورد توجه مسلمین بود و ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... هیچ جایگاهی در آن نداشت. با این حال رفتار نامناسب سعودیها با حجاج ایرانی به خاطر تفاوتهای مذهبی یکی از عوامل چالشزا بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی انجام مراسم برائت از مشرکین در حج، جایگاه ویژهای به حجاج ایرانی در بین سایر کشورهای اسلامی داد. برائت از نظر امام - ره - یعنی: توطئههای جهانخواران به ویژه آمریکای چپاولگر و متجاوز و اسرائیل جنایتکار را به گوش جهانیان رساندن و از جهانیان استمداد جستن؛ در پناه برائت از مشرکین است که سادهدلان هم میفهمند که نباید سر بر آستان قدرتهای استکباری نهاد. ما با اعلام برائت از مشرکین تصمیم بر آزادی انرژی متراکم جهان داریم
انقلاب اسلامیدقیقاً زمانی به پیروزی رسید که نه تنها دولتهای عربی بلکه نیروهای مردمی فلسطین پس از شکستهای متوالی دچار یأس و ناامیدی شده و احساس میکردند که اسرائیل شکستناپذیر است و چاره ای جز پذیرش مشروعیت این رژیم ندارند. اینجا بود که پیمان صلح کمپدیوید امضا شد. اما انقلاب اسلامی روح امید را در منطقه زنده کرد و مسیر مقابله با اسرائیل از نو احیا و بستری شد جهت انتفاضه اول، دوم و سوم.و انقلاب اسلامی فرصت پیدا کرد تا در منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا نفوذ معنوی پیدا کند. به باور تحلیلگران"بیداری-اسلامی"مرهون انقلاب اسلامی است.
و یکی از عرصههایی که در روشنگری افکار عمومی مسلمانان نقش اساسی داشت، بهره گیری از مناسک حج بود. افزایش قدرت و نفوذ معنوی انقلاب اسلامی در بین مسلمانان و همراهی آنها با ایرانیها در مناسک حج و سقوط پی در پی حکومتهای دیکتاتوری وابسته از شمال آفریقا تا غرب آسیا، حکام مرتجع عرب را به چارچویی انداخت. درچنین وضعیتی با اتحاد سه مثلث صهیونیست مسیحی، یهودی و اسلام آمریکایی برنامهریزی جهت مقابله با اندیشه اسلام انقلابی آغاز گردید.
سعودیها از همان سالهای ابتدایی مراسم برائت از مشرکین با برگزاری آن به شدّت مخالف و سال به سال آن را محدود کردند. آلسعود قرائت دعای کمیل و برگزاری مراسم برائت از مشرکین و شعارهای ضد آمریکایی و ضد صهیونیستی و درخواست حجاج ایرانی از مسلمانان برای اتحاد و همبستگی را تحریکآمیز دانسته و مقدمات سرکوب آن را مهیاکردند
در گام اوّل در1987میلادی402تن از حجاج و از جمله 275 ایرانی را در مکه شهید کردند. این کشتارکه بنا به اعلام رسانهها از ماهها قبل با اجیرکردن مزدوران وابسته به سازمان"سیا"و "موساد" برنامهریزی شده بود، توسط یک ژنرال آلمانیِ صهیونیست به نام "اولریخ وگنر"2 فرماندهی و هدایت شد . 8 ماه پس از کشته شدن زائران، سعودیها به طور یکجانبه به قطع مناسبات خود با ایران اقدام کردند
این روند در سالهای بعد هما بشدّت کمتری تداوم پیدا کرد و اوج آن به فاجعه منا وکشتار بی رحمانه حجاج در مراسم رمی جمرات سال1394ش منجر شد. هنوزچهار ماه از سپری شدن بحران منا نگذشته بود که در دی ماه این سال عربستان به بهانه حمله به سفارتش، روابط خود با تهران را قطع کرد و برخی از کشورهای هم پیمان خود را تحت فشار قرار داد تا روابط سیاسی خود را با تهران قطع نمایند و پس از مدتی نیز با طراحی تفاهمنامه تبعیض آمیز و آوردن بندهایی ذلت بار عملاً از حضور حجاج ایرانی در مناسک حج ممانعت بعمل آورند.
