بخشی از مقاله
چکیده:
در حال حاضر جریان تروریسم منشاء بروز ناامنی و تهدید در سرتاسر جهان، بویژه مناطقی نظیر خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا و حتی اروپا شده است. به طور کلی حوزه نفوذ و اثرگذاری تروریسم، سطوح فضایی ملی، منطقه ای و بین المللی را در بر می گیرد.
امروزه جریان تروریسم به عنوان یک بحران ژئوپلیتیکی1 منجر به خروج سیستم - جهان اسلام - از حالت تعادل و بروز اخلال در وضعیت عادی و فرایندهای فضای جغرافیایی و زیستگاه انسان ها شده است و حرکت جامعه ی بین الملل در مبارزه با این پدیده ی تهدید کننده ی امنیت، باعث تغییر و تحول در رژیم های امنیتی و رفتارهای ژئوپلیتیکی شده است. با توجه به اینکه درگیر شدن بازیگران مختلف در این بحران ژئوپلیتیکی بر مبنای اهداف مختلفی صورت می گیرد، از قبیل: صلح و امنیت، توسعه حوزه نفوذ، ار تقاء موقعیت ژئوپلیتیکی در منطقه و جهان و .... لذا این بحران می تواند با دو رویکرد آشتی جویانه یا تدوام و ایجاد چالش های بزرگ ژئوپلیتیکی همراه باشد.
مقاله ی حاضر با روش توصیفی Bتحلیلی در صدد بیان این مطلب است که امروزه تروریسم به عنوان یک بحران ژئوپلیتیکی، در سطوح فضایی مختلف به یک تهدید جدی علیه امنیت ملی و بین المللی تبدیل گردیده است و با استفاده از بنیانهای ژئوپلیتیکی می توان آن را تعریف و در معرض بحث و بررسی قرار داد و برنامه های مسلط سیاسی این خشونت؛ که حقوق بشر را هم نادیده گرفته است، را از بین برد.
-1مقدمه:
امنیت یکی از مسائل اساسی جغرافیای سیاسی و بنیان روابط دولتها محسوب می شود. به کارگیری واژه ی امنیت دارای تاریخ طولانی است که ریشه ی آن به قدمت تاریخ بشر است. اما مهمترین مساله در زمان حاضر ایجاد امنیت بین المللی است و ایجاد این امنیت در اثر مبارزه با تهدیدات صورت می پذیرد .
امروزه مبارزه با تهدیدات امنیتی تروریسم، در صدر دستور کار سازمانهای امنیتی و بین المللی قرار گرفته است و همه ی کشورها به اتفاق، در تلاش برای مقابله با گروههای فراملی تروریستی هستند؛ که فاقد مکان و سرزمین مشخصی می باشند و تهدیدات امنیتی نامتقارن برای همه ی کشورها پدید آورده اند.
تروریسم در هر دو شکل داخلی و بین المللی آن، پدیده ای قدیمی است که اهداف آن در طیفی از کسب قدرت و نبرد برای آزادی ملی تا سرکشی و عمل به دستورات ایدئولوژیکی و مذهبی قرار می گیرد. تروریسم از سوی اشخاص و گروههای کوچک، جنبش های فراملی، امپراطوری ها و کشورها بکارگرفته می شود و از تسلیحات و تکنیک های مهلک برای ایجاد ترس و وحشت گسترده در میان مردم استفاده می کنند
قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز دولتها را موظف کرده است، با این شورا برای مبارزه با تروریسم همکاری کنند. هدف اصلی مقاله مطالعه تفاسیر و تحلیل های مربوط به عمل تروریستی می باشد. می توان گفت دست کم تا زمانی که مبارزه علیه تروریسم تامین کننده ی اهداف قدرتهای بزرگ باشد، این مساله در دستور کار نظام بین الملل قرار خواهد داشت. اما از آنجا که ژئوپلیتیک علم مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت و سیاست و کنش های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر است
به طور حتم این علم در شناسایی مکان، عوامل و نقشه های سیاسی تروریسم و حتی راهکارهایی برای مبارزه با آنها جایگاه ویژه ای دارد.
-2روش تحقیق:
این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفیBتحلیلی می باشد؛ اطلاعات از روش کتابخانه ای و رایانه ای گردآوری شده است. در بخش کتابخانه ای با استفاده از اسناد و مدارک موجود در آرشیو کتابخانه های تخصصی مانند کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه و برخی پژوهشکده های مطالعاتی راهبردی به جمع آوری داده ها اقدام گردیده است.
-3مبانی نظری
3؛-1امنیت: امنیت در فرهنگ معین، به این صورت تعریف شده است »یک مصدر صناعی فارسی که حاوی معانی ای همچون ایمن شدن، در امان بودن است همچنین در فرهنگ عمید »به معنای آرامش و آسودگی و ایمنی است
امنیت عبارت است از رهایی نسبی از تهدیدات زیان بخشی - - Morz, 1980: 105 که در سطوح مختلف محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دولت -ملتها را احاطه می کند. البته با وجود برنامه ریزان و مسئولین با تجربه و کاردان، امنیت، در داخل و خارج از مرزهای ملی حیات سیاسی کشورها را حفظ و تضمین می کند.
نهایت مفهوم امنیت »بقا« است که خود شامل طیفی اساسی از ملاحظات محیطی و موقعیت محلی و علت وجود آنها می گردد. چهار بعد از امنیت عبارت است از:
-1امنیت سیاسی، شامل ثبات و مشروعیت حکومت ها
-2امنیت اقتصادی، شامل در دسترس بودن منابع مالی و بازارها
-3امنیت اجتماعی در معنای توانایی سازمانها و ارگانها در شکل دهی زبان و فرهنگ و رفتارهای ملی
-4امنیت محیطی به شناخت اکولوژی و روابط انسان و محیط بر سطح سیاره ی خاکی
در مجموع، میتوان از تعاریف ارائه شده درباره امنیت، در متون گوناگون، نقاط مشترک برداشت،کرد که در شکل 1، به آنها اشاره شده است.
-1-1امنیت یک ارزش است و اغلب ارزشی برای رسیدن به سایر ارزش ها میباشد.
-2-1امنیت به حداقل رسانیدن خطر، نه نسبت به رفاه ملی
-3-1امنیت نه فقط حفاظت از ارزش های گذشته است،بلکه مربوط به ارزش های آینده می شود.
-4-1 امنیت همیشه در حال تغییر است و فقط از نوع سنتی و نظامی،بلکه غیرنظامی در درجات مختلف وجود خواهد داشت.
شکل 1، نقاط مشترک تعاریف امنیت، ترسیم از نگارنده
در رابطه با امنیت سه وجه مهم وجود دارد که عبارت است از: تعریف، ابعاد و سطوح امنیت، که به دو مورد تعریف و ابعاد امنیت اشاره شد. اما در رابطه با سطوح امنیت باید به سطح محلی تا جهانی اشاره کرد. »امنیت محلی و ملی3« یعنی وجود آرامش و ثبات نسبی در داخل مرزهای سرزمین و قلمرو یک کشور و »امنیت منطقه ای4« بر اساس نیاز های جمعی درک شده در یک منطقه ی ژئوپلیتیکی تکامل یافته برای کشورهای عضو منطقه معنی دار است. این امنیت براساس مقابله با تهدیدات درونی یا بیرونی منطقه در چارچوب یک ساختار سازمانی مرکب از دول منطقه قابل تولید و تامین است
»امنیت بین المللی و جهانی 5«به دنبال بروز دو جنگ جهانی اول و دوم در نیمه اول قرن بیستم معنی دار شد و توجه به آن ضرورت پیدا کرد.
