بخشی از مقاله
چکیده
اماکن متبرّکه و مقدس در نزد مسلمانان ایران و جهانهمواره از قُرب و احترام خاصی برخوردار بوده و در ایام مختلف سال و بهطور خاص در ایام مذهبی همواره مورد بازدید آنان قرار گرفته است. اما در این میان اماکن یاده شده فوق، چیزی فراتر از یک مکان مذهبی بهشمار میروند که فقط برای زیارت و رفع حاجات از آنان استفاده گردد. لذا میتوان از آنها به عنوان یکی از جاذبههای گردشگری در سکونتگاههای شهری و روستایی نام برد تا بتوانند در کنار سایر جاذبههای موجود در منطقه، در جهت رونق و توسعه گردشگری و همچنین رونق اقتصادی و معیشت ساکنان آن دیار، مؤثر واقع شوند.
شهرستان املش به عنوان محدوده مورد مطالعه در پژوهش حاضر انتخاب گردیده، یکی از شهرستانهای پر جاذبه استان گیلان است که در طی سالهای اخیر، مقصد گردشگری بسیاری از گردشگران را به خود اختصاص داده است. از آنجاییکه گردشگری در این شهرستان عمدتاً بر پایه طبیعتگردی - اکوتوریسم - استوار است، لذا در پژوهش حاضر سعی بر آن بود تا بتوان سایر جاذبههای موجود در آنرا شناسایی نمود؛ تا از این طریق هم وضعیت گردشگری از حالت تک بُعدی خارج شود و هم اینکه بواسطه تنوع بخشیدن به جاذبهها در طول مدت سفر و ایجاد تعادل بین آنها، به ماندگاری بیشتر گردشگران در املش و تأثیرگذاری آنها در وضعیت اقتصادی این منطقه، گامهای مؤثری برداشته شود.
از اینرو بررسی نقش اماکن مذهبی در توسعه و رونق گردشگری شهرستان املش از اهداف اصلی این پژوهش میباشد که در آن به منظور دستیابی به اهداف مورد انتظار، با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و بهرهگیری از مطالعات اسنادی میدانی به تکمیل 380 پرسشنامه در میان ساکنان بومی و محلی، گردشگران و کارشناسان و مسئولان شهری پرداخته شد. لذا برای تحلیل دادههای میدانی جمعآوری شده و ارزیابی نظرات، از نرم افزار آماری SPSS استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که بسیاری از گردشگرانی که به شهرستان املش مراجعه میکنند، جزو گردشگران مذهبی نبوده و اغلب آنان طبیعتگرد هستند. از طرفی تعداد قابل توجهی امامزادهو بقاع متبرّکه در شهرستان املش وجود دارد که میتواند علاوه بر توسعه فرهنگ دینی و معنوی این مناطق، در معرفی قابلیتها و رونق گردشگری آن نقش پررنگی داشته باشد، اما این ظرفیت مهم تاکنون مورد توجه واقع نشده است. حتی بدلیل نداشتن شناسنامهای مشخص و عدم تبلیغات مناسب برای آنان، بسیاری از آنها کاملاً ناشناخته مانده و حتی برخی از آنها به دلیل دسترسیهای نامناسب به فراموشی سپرده شدهاند.
از اینرو پیشنهاد میگردد با افزایش و گسترش امکانات و خدمات زیربنایی و روبنایی، اطلاعرسانی در زمینه انواع جاذبههای گردشگری املش و همچنین توجه به آیین های بومی و محلی و برنامهریزی برای آنها، زمینههای رشد گردشگری و رونق بیشتر فعالیتهای اقتصادی را برای آن فراهم نمود.
.1 مقدمه
صنعت گردشگری از شاخههای گوناگون و متنوعی تشکیل شده که هر یک از آنان در اقصی نقاط جهان طرفداران منحصر به خود را دارند که یکی از مهمترین گونههای آن، گردشگری مذهبی میباشد. این نوع گردشگری وسیلهای است که افراد و ملتها را با مذاهب و فرهنگهای متفاوت به یکدیگر پیوند میدهد و به آنها کمک میکند تا همدیگر را با وجود تنشهای سیاسی و اجتماعی، بهتر درک کنند. از نظر سازمان جهانی جهانگردی، مذهب به عنوان یکی از اصلیترین انگیزههای سفر شناخته شده است. بطور کلی در مقوله گردشگری مذهبی با دو اصطلاح روبرو خواهیم بود: زائران1 و گردشگران مذهبی.
جاذبههای مذهبی، زیارتگاهها و اماکن مقدس هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جذب میکنند، تأسیسات اقامتی و پذیرایی این نوع از گردشگری مانند مسافرخانهها و زائرسراها با توجه به بافت اجتماعی فرهنگی و عقیدتی گردشگران و جامعه میزبان دارای ویژگیهای خاص خود است که در هر کشوری از تنوع بسیار بالایی برخوردار میباشد و نکته قابل توجه در این زمینه این است که گردشگری مذهبی تنها شکلی از اشکال گردشگری میباشد که بر موانع آب و هوایی غلبه مینماید. »مساجد، امامزادهها و بقاع متبرکه، آرامگاهها و قبور، تکیهها و حسینیههای قدیمی، آتشکدهها و آتشگاهها، صومعه و خانقاه.« از جمله جاذبههای گردشگری هستند.
استان گیلان به مدد وجود جاذبههای طبیعی و خدادادی همچون آبو هوای معتدل، دریا، جنگل و جلگه، مورد توجه مسافران و گردشگران داخلی و خارجی بهویژه در فصل تابستان و ایام تعطیلات باشدمی. علاوه بر این، تعدّد بقاع متبرّکه در گیلان که برخی از آنها در دامان طبیعت قرار دارد، جلوههای معنوی به طبیعت سرسبز استان گیلان بخشیده است. زیارت بقاع متبرّکه و گذران یک یا چند روز در جوار اماکن مذهبی، ریشه در اعتقادات و باورهای مذهبی و فرهنگی دارد و یکی از فعالترین بخشهای توریستی محسوب میگردد.
هم اکنون بیش از 900بقعه متبرّکه در استان گیلان وجود دارد که در بین مردم منطقه و گردشگران از جایگاه ویژهای برخوردار است. شهرستان املش از جمله مناطقی است که بواسطه وجود اماکن مذهبی و بقاع متبرّکه با جاذبهای زیارتی مورد احترام و زیارت اهالی و سیّاحان بوده و با داشتن آثار باستانی و تاریخی و همچنین جاذبهای طبیعیِ فراوان از جاذبههای قوی گردشگری نیز برخوردار میباشد که شناساندن و معرفی آنها موجب آشنایی هرچه بیشتر گردشگران و در نهایت رونق و توسعه گردشگری در این شهرستان میباشد
این شهر با موقعیت کوهپایهای، مرکز شهرستان املش و مشتمل بر دو ناحیه جلگهای و کوهستانی بوده که در جهت جنوبیِ شهرستانهای لنگرود و رودسر واقع شده است. بنابراین آبو هوای آن متأثر از دو عامل جغرافیایی یعنی دریا و کوهستان، معتدل مرطوب نیمه کوهستانی است. این شهر از لحاظ تاریخی نیز ناحیهای مستعد بوده و کشف آثاری از سدههای پیشین، حکایت از پیشینه کهن و تاریخی پیش از اسلام آن دارد.
لازم به ذکر است که گیلان در ایام فرمانروایی علویان در طبرستان از پایگاههای مهم سادات علوی بوده که بسیاری از آنان به جهت ترس از عمال جور در خفا میزیستهاند و پس از فوت، اهالی به احترام و پاسداشت آنان، بقعهای بر سر مزارشان ساخته و لوحه نامشان را در آن نصب میکردند. از اینرو در جایجای املش به بقاع متبرّکه و امامزادگان متعددی برخورد میکنیم که نسبت آنان به صحابه و اولاد پیامبر میرسد.
بهطوریکه هماکنون در این شهرستان، 47بقاع متبرّکه موجود است. نوع بنا و معماری این ابنیه نیز به نوبه خود ستودنی و جای تحقیق دارد. فضاهای پیرامونی برخی از این بقاع از جمله آقا سیّدابراهیم و سیّداسماعیل از نوادگان امام موسی کاظم - ع - ،بقعه چهارتن از سلاطین کیایی، بقعه سرتربت و بقعه آقا سیّدحسین کشکلایه به سبب پتانسیلهای بسیار خوب و موقعیت جغرافیایی از جاذبههای بالقوه طبیعی برخوردار است که در جذب گردشگر و ایجاد اشتغال سالم حائز اهمّیت میباشد.
