بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تأثیر تاثیر آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان پسر دوره متوسطه ، از طریق روش پژوهش شبه آزمایشی به انجام رسیده است. جامعه آماري کلیه دانش آموزان پسر پایه دوم دوره متوسطه شهرستان فیض آباد در سال تحصیلی 91-92 بوده است. با استفاده از نمونه گیري تصادفی خوشه اي تعداد 50 نفر از دانش آموز از بین آنان انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل - هر گروه 15 نفر - گمارده شدند. گردآوري دادهها با استفاده از پرسشنامه معلم ساخته پیشرفت تحصیلی درس ریاضی صورت صورت گرفته است.پایایی آزمون پیشرفت تحصیلی درس ریاضی با استفاده از کودر- ریچارسون0/65 KR20 به دست آمد. از تحلیل کوواریانس براي تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان معنادار است.
کلید واژه ها: آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی / پیشرفت تحصیلی
مقدمه
مسائل و مشکلات بسیاري در زندگی وجود دارند که نیازمند تلاش براي کنار آمدن با آن ها و حل آن ها هستیم . زندگی بدون مشکل وجود ندارد و هنر زندگی در توانایی و مهارت در حل مشکلات و کنار آمدن با آنهاست. در واقع خوشبختی آن نیست که انسان با هیچ مشکلی مواجه نشود بلکه در آن است که به هنگام رویارویی با آن، توانایی حل آن را داشته باشد و از آن جایی که همه افراد در زندگی خود با مسائل و مشکلاتی روبرو می شوند ضروري است که نحوه ي حل صحیح مشکلات را بیاموزند.
با توجه به شرایط دشوار و مسائل متعدد نوجوانی لزوم ایجاد شایستگی هاي لازم در آنان و آماده کردن آنها براي مقابله موثر و کارآمد با مسائل و مشکلات زندگی ضروري است که مسائل تحصیلی از این قاعده مستثنی نیست وقتی نوجوانان بدانند که از مهارتهاي حل مسئله خوبی برخوردارند احساس شایستگی و تسلط در آنها تقویت شده و نیز در سازگاري با شرایط مختلف موفق تر خواهند بود زیرا به این واقعیت آگاه هستند که غلبه بر مشکلات زندگی مستلزم تلاش و کوشش در آزمودن راه حلهاي مختلف می باشد.
بی شک اگر می خواهیم دانش آموزانی توانمند تربیت کنیم که در خانواده ، محل کار و اجتماع افرادي کارآمد بوده و سلامت جسمی و روانی مناسبی داشته باشند، باید به پرورش مهارتهاي اجتماعی و عاطفی آنها اهمیت داده و زمینه پرورش تواناییهاي مختلف را از طریق آموزش این مهارتها در آنان ایجاد کنیم چرا که آموزش این مهارتها نقطه شروع ترکیب آموختههاي نظري در نظام تعلیم و تربیت و کاربردي ساختن آنها در محیط واقعی و سرشار از رویدادهاي تنش زا میباشد - صالحی، . - 1381
بیان مساله
این پژوهش میخواهد مشخص کند آیا آموزش مهارت حل مساله به شیوه گروهی بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان پسر دوره اول و دوم متوسطه تاثیر دارد یا نه ؟
دوره نوجوانی و بلوغ از مهمترین دوران رشد است که توجه دانشمندان و مربیان زیادي را به خود جلب نموده است . بزرگانی نظیر ارسطو و افلاطون مطالعات زیادي در مورد این دوران انجام داده اند و روسو نیز آن را به »تولد ثانوي« تشبیه نموده است. این دوره که بین سنین 12 تا 19 الی 21 سالگی است بیانگر تغییرات شدیدي است که کودکی را از بزرگسالی جدا می کند - شرفی ،. - 1370با توجه به این که انسان، موجودي متمایل به گروه است و اکثر نیازهاي اساسی و شخصی- اجتماعی او در گروه تامین میگردد.
لذا گروه را میتوان طبیعیترین و ضروريترین مسیر یادگیري به شمار آورد - ثنایی،. - 1379همچنین راف و همکاران به نقل از گستن اظهار میکنند که علت بسیاري از شکستهاي تحصیلی، پرخاشگري، تصمیم گیريهاي نابخردانه و . . . از مقابله ناموفق با مسائل روزمره و عدم توفیق در حل آنها ناشی میشود - بلاك ول ، 1991 ترجمه ، احمدي زاده . - 1374پژوهش دابسون - - 1988 نشان میدهد که آموزش مهارت حل مساله بر افزایش مهارتهاي اجتماعی در افراد آسیب پذیر یا در معرض خطر مانند نوجوانان و والدین کمک نماید - دابسون 1989، ترجمه جعفري، . - 1382
اهمیت و ضرورت پژوهش
می دانیم که یکی از اساسیترین اهداف نظام آموزش و پرورش، پرورش افرادي است که علاوه بر داشتن هوش و استعداد کافی در زمینههاي مختلف ، مهارت لازم براي حل مسائل گوناگون علمی، فنی، اجتماعی و . . . داشته باشند که با انجام تحقیقات در مورد حل مساله و کاربردي نمودن آن می توان در راستاي تحقق این اهداف گام برداشت . تحقیق حاضر کوششی است در جهت مشخص کردن اهمیت مسلط بودن به مهارت حل مساله و کاربردي نمودن آن در حیطههاي گوناگون زندگی فردي و اجتماعی.به لحاظ ماهیت پیچیده و تغییر یابندهي جامعه، مردم پیوسته خود را در مبارزه با مشکلات می بینند تنیدگیهاي ناشی از درون، شدت تعهدات کاري روزانه، فشارهاي وارده بر افراد و سست شدن تعهدات خانوادگی و اجتماعی نیل به سازگاري موفقیت آمیز را دشوار ساخته است - گلد فرید و دیویسون، ترجمه ماهر، . - 1375
گرچه اقدامات اجتنابی کم خطر مانند پرخوابی، اعتیاد مزمن به تلویزیون و . . . میتواند علاجهاي کوتاه مدتی براي تنیدگی با شد ولی در دراز مدت به جاي حل مشکلات باعث تشدید آنها میگردد - کار تلج، ترجمه نظري نژاد، . - 1375به اعتقاد گلمن مدارس اولین مکانهاي اجتماعی هستند که قادرند کمبودهاي دانش آموزان را در زمینه عواطف، رقابتها و تعاملات اجتماعی اصلاح کنند . یادگیري مهارتهاي هیجانی از خانه شروع شده و کودکان با یک سري توانمندي هاي عاطفی متفاوت وارد آموزشگاه می شوند در نتیجه مدارس با چالش هاي متعدد در مورد آموزش و اصلاح این مهارتها روبرو هستند و تنها راه کاهش این تفاوتها، جایگزینی برنامه هاي استاندارد شده آموزشی است که باعث پرورش و تکامل مهارتهاي هیجانی و کاربرد صحیح آن می باشد - سیاروچی و همکاران، ترجمه نوري و نصیري، . - 1383
دانش آموزانی که مهارتهاي هیجانی و اجتماعی کارآمد را آموخته باشند کمتر در معرض خطرات ناشی از استرسهاي مختلف زندگی قرار می گیرند - آبراهام 1999، به نقل از فریمن، . - 2003به طور کلی شیوه مقابله موثر با تحولات متعدد ، ارتباط قاطعی با سلامت روانی داشته و میتوان آموزش مهارت حل مساله را به مثابه کمک براي رشد و در نتیجه افزایش احتمال مقابله موثر در طیفی وسیع از موقعیتها تعریف نمود که هدف عمده آن تشخیص موثرترین راه موجود بوده و مستلزم استفاده از دانشها و اصول آموخته شده پیشین با ترکیبی تازه می باشد - گلمن، ترجمه پارسا، . - 1380به نظر سیف - - 1371 تنها از راه ایجاد توانایی حل مساله است که میتوان افراد را براي مقابله با شرایط متغییر زندگی و موقعیتهاي جدیدي که مرتباً با آن روبرو می شود آماده کرد - سیف،. - 1371
به علاوه به دلیل اهمیت فوق العاده دوران نوجوانی و مواجهه نوجوانان با مسائل مختلف ضرورت اجراي این پژوهش احساس می شد. تا دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت به ویژه مشاوران مدارس با استفاده از نتایج این پژوهش بتوانند کمک موثرتري در جهت آشنایی نوجوانان با مهارت حل مساله داشته باشند و از بسیاري از مشکلاتی که به دلیل ناآگاهی یا کمبود آگاهی نوجوانان با این مهارت بروز می نماید پیشگیري نمایید. که این مهم میتواند زمینه تحولات بعدي در اجتماع را فراهم نماید.. با توجه به آنچه که در بالا گفته شد هدف این پژوهش بررسی تاثیر آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهرستان مه ولات سال تحصیلی 91-92می باشد.که با توجه به اهداف و پیشینه پژوهش فرضیه زیر مطرح شده است.
-1آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی بر پیشرفت تحصیلی درس ریاضی دانش آموزان پسر دوره متوسطه تاثیر مثبت دارد. طرح تحقیق شبه ازمایشی و بر اساس طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و گمارش تصادفی اجرا شده است. آموزش مهارت حل مساله به شیوه ي گروهی به عنوان متغییر مستقل و پیشرفت تحصیلی درس ریاضی به عنوان متغییر وابسته تحقیق مورد بررسی قرار گرفت .جامعه آماري این پزوهش را کلیه دانش آموزان پسر پایه دوم دوره متوسطه شهرستان فیض آباد در 91 - 92 که تعداد آنها برابر است با 1000 دانش آموز نمونه مورد نظر در این پژوهش شامل 50 نفر از دانش آموزان پسر پایه دوم دوره متوسطه، که به شیوه تصادفی خوشه اي در گروه هاي پژوهش قرار گرفتند .
روش خوشه اي به این علت انتخاب شد که ابتدا فهرستی از مدارس متوسطه موجود در شهرستان فیض آباد انتخاب گردید و سپس از بین این مدارس، 2 مدرسه انتخاب شدند و در مرحله بعد از بین پایه هاي این مدارس دانش آموزان پایه دوم انتخاب شدند. در نتیجه تعداد 50 نفر از دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه که 25 نفر در گروه آزمایش و 25 نفر در گروه کنترل طی دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون به عنوان نمونه مورد نظر انتخاب شد.ابزار اندازه گیري براي جمع آوري داده هاي مربوط به متغییر وابسته از پرسشنامه محقق به شرح زیر استفاده گردید.به منظور سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در ارتباط با درس ریاضی ، آزمونی بر اساس محتواي آموزشی کتاب ریاضی پایه دوم دوره متوسطه ساخته شد. اهداف آموزشی سوالات آزمون معطوف به طبقات شش گانه حیطه شناختی و درك و فهم مطالب می باشد.
با عنایت به محتواي آموزشی فوق 100 سوال توسط پژوهشگر و 13 نفر از دبیران مجرب پایه دوم دوره متوسطه از جمله دبیران گروههاي آزمایش و کنترل ساخته شد که این سوالات توسط کارشناسان و دبیران با تجریه به تدریج ویرایش و تعدیل گردد و در نهایت 30 سؤال نهایی استخراج ، و این سوالات به عنوان آزمون پیشرفت تحصیلی به منظور اندازه گیري میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تصویب گردد . و این سوالات مجددا بر مبناي جدول بودجه بندي - جدول دو بعدي - تطبیق گردد. و معادل این 30 سوالات فرم آزمون همتایی ساخته شد که از نظر اندازه گیري طبقات شش گانه حیطه شناختی و تمام خصیصه هاي مورد نظر، سطح دشواري و تمیز، تعداد سوالات و غیره با سوالات مورد نظر یکسان و معادل می باشد.
این دو فرم - الف و ب - سوال همتا به عنوان پیش آزمون و پس آزمون، ابزار سنجش میزان پیشرفت تحصیلی قرار گرفت.براي روایی محتوایی دو فرم همتایی - الف و ب - با در اختیار قرار دادن این آزمونها به 15 نفر از دبیران مجرب از جمله دبیرانی که دوره هاي ضمن خدمت این کتاب را گذرانده اند قرار گرفت. که همگان انطباق آنها را با اهداف آموزشی و محتواي موضوع مورد پژوهش تایید کردند. به منظور بررسی روایی سازه آزمون از یک دبیر پایه دوم دوره متوسطه شرکت کننده در پژوهش خواسته شد دانش آموزان کلاس را با توجه به ارزیابی هاي مختلف تکوینی و تشخیصی خود بر اساس شش ماه گذشته از قوي ترین تا ضعیف ترین به ترتیب رتبه بندي نماید پس از انجام این اقدام و ثبت این رتبه بندي توسط پژوهشگر، با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن – براون و از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن رتبه هاي دبیر با رتبه هایی که دانش آموزان با توجه به نمرات پیشرفت تحصیلی به دست آورده بودند محاسبه گردید و ضریب همبستگی 0 /70 به دست آمد. در این پژوهش پایایی این پرسشنامه با استفاده از کودر-ریچارسون0/65 KR20 به دست آمد.
روش اجرا
پس از انتخاب نمونه و تشکیل گروهها و نیز تهیه ابزارها نوبت به اجراي پیشآزمون پیشرفت تحصیلی درس ریاضی در دو گروه رسید. پیشآزمون پیشرفت تحصیلی درس ریاضی شامل 30 سؤال، که هریک از آزمودنیها باید به سؤالها جواب بدهند بهطوريکه براي پاسخگویی به سؤالات آزمودنیها محدودیت زمانی نداشتند.
