بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مباحث مهم شهری در دوارن معاصر کیفیت فضاهای شهری و راهکارهای ارتقاء آن می باشد، و شهرها به عنوان مکانی که مخاطب درورود به شهر با آن مواجه می شود کیفیت فضایی آن بسیار حائز اهمیت می باشدویژگی های ساختارکالبدی فضایی شهرهای ایران، همواره تجلی عناصر محیطی، اجتماعی، فرهنگی آن بوده است.در پژوهش حاضر سعی بر شناخت و ارزیابی کیفیت محیط شهری در بافت میانی شهراسدآباد براساس آمارها و اطلاعات موجود پرداخته است.ازروش توصیفی استنباطی استفاده شده است.در پی پاسخ به سئوالات چگونه می توان به ارتقا کیفیت محیط زیست شهری در بافت میانی شهر اسدآباد اقدام کرد؟
راهکارهای ارتقاء کیفیت محیط زیست شهری کدامند؟ که با بکارگیری مطالعات اسنادی و میدانی از طریق تکمیل 400 پرسشنامه به طورتصادفی و مشاهده انجام شده است.داده های پژوهش نیز با بهره گیری از روش های آمار توصیفی - استنباطی تجزیه و تحلیل شده و یافته های تحقیق نشان می دهد که به طور کلی مؤلفه های کیفیت زندگی در بافت میانی شهر اسدآباد و همچنین میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط شهری در بافت میانی شهر بسیار پایین است.در بین مولفه ها مشارکت در امور و طرح های شهری دررتبه نخست مؤلفه های کیفیت اجتماعی در این بافت میانی قرار گرفته است که این اظهار تمایل ساکنان، راه را برای مشارکت شهروندان دراجرای طرح بهسازی و نوسازی بافت میانیشهر،که آن ازضروریات موّفقیت طرح های شهری می باشد، هموار می کند.
مقدمه:
نواحی شهری مراکز اصلی رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هر کشوری هستند که خود را به عنوان جذاب ترین نقاط برای ایجاد ثروت، کار، خلاقیت و نوآوری اثبات کرده اند، اما برخی از نواحی شهری با چالش های مهمی در زمینه های تخریب فیزیکی و محیطی، محرومیت اجتماعی، ناامنی، بیکاری، نابرابری های اقتصادی، کمبود مسکن و ترافیک روبرو هستند که این مشکلات کیفیت زندگی شهری را به شدت کاهش می دهند. با این وجود سیاستگذاران و برنامه ریزان در سطوح بین المللی و ملی بر قابلیت شهرها برای بهبود کیفیت زندگی انسان ها تاکید دارند
شهرها به عنوان بستر زیست بشر دارای نقش اساسی در ایجاد رضایت داشته و در واقع شکل دهنده سبک زندگی انسان و تعیین کننده کیفیت زندگی اوست. توجه به کیفیت محیط انسان ساخت علاوه بر تشویق مردم به حضور در آن بر القای حس رضایت در افراد موثر است
از این گذر به منظور حل مشکلات بشر شهرنشین و ارتقاء ابعاد کیفی زندگی او مفهومی تحت عنوان کیفیت زندگی مطرح ومورد تحقیق قرار گرفته است.مفهوم کیفیت زندگی ویژگی های کلی محیط دریک ناحیه را نشان می دهد که می تواند به عنوان ابزار قدرتمند برای نظارت بر برنامه ریزی توسعه اجتماع به کار رود. آن همچنین به عنوان معیاری برای سنجش میزان برآورده شدن نیازهای روحی، روانی و مادی جامعه و خانواده تعریف شده است
به طور کلی رویکرد کیفیت زندگی شهری، تلاشی در جهت ایجاد شهر سالم و فراهم آوردن خدمات شهری مناسب و در دسترس برای همگان در چارچوب پایداری و ایجاد احساس رضایت است
مفهوم کیفیت زندگی به عنوان بازتاب همه جانبه احساس شخصی از سلامتی شامل همه عواملی که در رضایتمندی انسان نقش دارند، فرض شده است و تا حدّ زیادی تحت تأثیر کیفیت اجتماعی، اقتصادی و محیطی شهر می باشد
دراین میان سلامت اجتماعی شهروندان از مؤلفه های کلیدی و به تعبیر سازمان بهداشت جهانی پیچیده ترین و بحث برانگیزترین جنبه از شاخص سلامت بوده و از مهمترین حوزه های سطح کیفیت زندگی جوامع می باشد. این جنبه از سلامت به عنوان یک شاخص برای نشان دادن میزان سلامت روانی شهروندان و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از کیفیت زندگی اجتماعی است
کیفیت محیط نیز با تاکید بر ساخت شهر و خوانایی شکل کالبدی آن، عناصری از قبیل هویت، خصوصیات و مشخصات محله ای، گویایی و وضوح الگوی خیابان ها و ..... را به عنوان عواملی تاثیرگذار در تعیین سطح کیفیت زندگی مطرح می نماید
از سویی امروزه بهبود کیفیت زندگی در جوامع نتیجه بهبود عوامل اقتصادی از قبیل توزیع درآمد، دسترسی به خدمات عمومی، رشد اقتصادی و میزان پس اندازها، بهره وری و سرانه ها می باشد
بافت فرسوده در شهرها را می توان بخشی از فضای شهری دانست که نظام زیستی آن هم از حیث ساختار و هم از حیث کارکرد اجزاء حیاتی خود دچار اختلال و ناکارآمدی شده است . این بافت که زمانی با ساختار و کارکرد مناسب با نیاز های ساکنین خود از پویایی و صلابت برخوردار بوده، لیکن با افزایش ناگهانی تغییرات شهرنشینی در چند دهه اخیر نه تنها اهمیت خود را از دست داده است، بلکه حتی قادر به انطباق با تغییرات و ارائه حیات روزمره خود نیز نمی باشد از این رو به عنوان نقاط مسئله دار شهری شناخته می شوند. این بافت شهری در طول سالیان نه تنها جمعیت اصلی و بومی خود را از دست داده، بلکه به محل استقرار مهاجرین کم درآمد که به دنبال ارزان ترین نقاط شهری برای سکونت بوده اند، تبدیل شده است.
همین نارسایی های اقتصادی و محیطی موجب شده است که کیفیت زندگی در این مناطق نسبت به سایر مناطق شهری از کیفیت نازل تری برخوردار باشد - سلطان زاده،.. - 3 :1388 این بافت ها معمولا از کیفیت زیست محیطی نازل و فضای غیربهداشتی رنج برده و گاهی آلودگی های ناشی از آبهای سطحی،سیستم فاضلاب و جمع آوری زباله در آنها دیده می شود. سکونت غیرمجاز، نسبت بالای استیجار، شیوع اعتیاد و انواع ناهنجاری های رفتاری و بزهکاری و ناامنی بویژه برای کودکان و بانوان، از ویژگی های اجتماعی بافت فرسوده شهرها می باشد
تعریف واژهها و اصطلاحات فنی و تخصصی - به صورت مفهومی و عملیاتی - :
بافت میانی شهرها
این بافت از حدود 1300تااوایل دهه 40گرداگرد بافت قدیم شهر شکل گرفت.
همزمان با رشد و گسترش شهرها، تغییرات کالبدی جدیدی در بخش قدیمی شهرها صورت گرفت. احداث خیابانهای جدید، نخستین نمودهای شهرسازی جدید است.
کیفیت فضای شهری
چگونگی یک چیز که تاثیر عاطفی و عقلانی خاص بر مخاطب می گذارد کیفیت فضایی نامیده می شود .امروزه مباحث کیفی، ملکه ذهن هر کارشناس شهری در کشورهای صنعتی شده و در راستای ایجاد و بسط جامعه مدنی همه به صرافت ارتقاء کیفی محیط پیرامون خود افتاده اند خواه این لایه اجتماعی-سیاسی باشد خواه روحی-روان
مشارکت شهروندان
مشارکت را می توان میزان دخالت اعضای نظام اجتماعی در فرآیند تصمیم گیری،برانگیختن حساسیت مردم در ادراک،توانمندسازی در پاسخگویی به طرح های توسعه در ابعاد گوناگون،یا فرآیندی در راستای باروری نیروی تصمیم گیری و موجبات رشد و توانایی اساسی بشر داشت.از سوی دیگر مشارکت اجتماعی را مولفه ی اساسی در ارزیابی سرمایه اجتماعی در ساختار شهری می دانند که می تواند با درگیری شبکه های اجتماعی در میزان هم بستگی و ایجاد تعاملات و ارتباطات سازنده میان گروهی یا درون شبکه ای تاثیرگذار باشد.
محدوده مورد مطالعه:
شهر اسدآباد در 45 کیلومتری غرب همدان و در مسیر بزرگراه کربلا، در دامنه گردنه معروف اسدآباد و در مختصات 48 درجه و 7 دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 47 دقیقه عرض شمالی واقع گردیده است. مساحت شهر اسدآباد در سال 1391 حدود 900 هکتار بوده است که با توجه به جمعیت 55000 نفری این شهر - طبق سرشماری سال - 90 دارای تراکم نسبی 61 نفر در هکتار میباشد. ارتفاع متوسط اسدآباد از سطح دریا 1585 متر است.
روایی ابزار تحقیق:
پرسشنامه ای که خصوصاُ برای این تحقیق طراحی شده است و توسط کارشناسان باتجربه همچون خانم دکتر فاطمه کوچکی نژاد طراحی شده است.و با توجه به اهداف تحقیق فرایند تجزیه و تحلیل داده ها به این صورت است که نخست روایی پرسشنامه تحقیق با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به دست آمد - سرمد و دیگران، - 169- 170: 1383نتایج آزمون آلفای کرونباخ نشان می دهد که مقدار ضریب آلفای کرونباخ بیش تر از 0/7است،در این صورت پرسشنامه دارای روایی است.
جدول شماره1مقدار آلفای کرونباخ برای ارزیابی روایی پرسشنامه
وضعیت روشنایی معابر:
براساس محاسبات انجام شده 141 نفر از وضعیت روشنایی معابر شهر اسد آباد رضایت داشته که 0/35 درصد از کل را تشکیل می دهد و 141 نفر ناراضی بوده و 96 نفر تا حدی رضایت داشته اند که مساوی 0/24 درصد می باشد.
جدول شماره6 وضعیت روشنایی معابر
