بخشی از مقاله
چکیده
در ادبیات اقتصاد متعارف و برخی کشورهای اسلامی برای مقام پولی ایدهآل ویژگیهایی چون برنامهریز مسلط5، خیرخواه6، هژمون 7، پدرسالار8 و شریعت محور9 معرفی شده است که بر شکلگیری شاخصهایی چون ارتباط با مردم، نحوهی انتخاب مقام پولی، درجهی استقلال مقام پولی از دولت، استقلال در ابزار و اهداف و نظام سیاسی موجود - پارلمانی یا ریاست جمهوری - تأثیرگذار است. مسلماً برای تحقق اقتصاد مقاومتی، به عنوان محور اقتصادی سند افق آینده پیشرفت، باید مقام پولی از ویژگیهای خاصی برخوردار باشد که لزوماً سازگار با نظام اقتصاد متعارف نیست. در این تحقیق، بر اساس روش توصیفی- تحلیلی ضمن بیان ویژگیهای مقام پولی ایدهآل در نظام اقتصاد متعارف و توجه به ظرفیت ولی فقیه در قانون اساسی کشور، ویژگیهای مقام پولی ایدهآل در سند افق آینده پیشرفت ارائه میگردد. چنین مقام پولی درنظام جمهوری اسلامی ایران، با توجه به رویکردهای حداقلی و حداکثری کاربرد دین در سیاستگذاری، مقام پولیِ مستقلِ فقاهتی است که ویژگیهای آن فراتر از مقام پولی مسلط، پدرسالار، هژمون و خیرخواه جهت تحقق سیاستهای اقتصاد مقاومتی در سند افق آینده پیشرفت خواهد بود.
کلیدواژهها: مقام پولی ایدهآل، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اقتصاد مقاومتی، ولی فقیه مقدمه
در ادبیات اقتصاد متعارف، بر اساس شاخص هایی چون، وابستگی مقام پولی به دولت و یا حزب خاص در یک دوره ی سیاسی، نحوهی تعامل و ارتباط مقام پولی با مردم جهت خوش نامی و اعتماد متقابل، نحوهی انتخاب مقام پولی، درجه ی استقلال مقام پولی در اهداف و ابزار و نظام سیاسی، ویژگی هایی برای مقام پولی از جمله مسلط، پدرسالار ، هژمون10 و خیرخواه تعریف شده است که ریشه در مسالهی تعهد و پایندی مقام پولی 11به قواعد سیاست گذاری پولی دارد. شکل گیری مطالعات پایه ای و مبنایی در ادبیات قاعده گذاری سیاست پولی توسط مطالعات سیمون - 1936 - 12، فریدمن - 1969 - 13، کیدلند14 و پرسکات - 1977 - 1، شروع و با مطرح شدن ادبیات هژمونی توسط گرامچی در دههی 70 در انتقاد به نظام سرمایه .10 عبارت برنامه ریز هژمون به همراه عبارات برنامه ریزمسلط، پدرسالار و خیرخواه در بخش دوم مقاله تشریح می گردد.
سرمایه داری و گسترش پارادایم لیبرال - دموکرات در ادبیات سیاست گذاری اقتصادی و توجه به منافع کوتاه مدت مقام پولی در کنار منافع بلند مدت توسط تیلور - 1993 - 2، همچنان بحث در خصوص مقام پولی ایده آل وجود دارد. در کنار ادبیات متعارف، در برخی کشورهای اسلامی، تلاش شده در جهت کنترل و نظارت مسایل شرعی در بانک های اسلامی، الگوی جدیدی تعریف شود که از آن حکمرانی شریعت3 نام برده می شود. در این حالت مقام پولی با تدوین نهادهای نظارتی و اجرایی مبتنی بر فقها و کارشناسان دینی، از یکسو، طراحی و سنجش شاخص های کمی از سوی دیگر به دنبال بهبود و ارتقای مدیریت، راهبری و نظارت شرعی در بانک های اسلامی است.
از آنجا که یکی از پیش نویس های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، پیش نویس افق آینده پیشرفت است که اعمال اقتصاد مقاومتی بستر ساز تحقق آن است، این سوال مطرح است، در نظام جمهوری اسلامی ایران، ویژگی های مقام پولی در سند افق آینده پیشرفت چه خواهد بود؟ به منظور پاسخ به سوال مذکور، این مقاله، در چهار بخش تدوین شده است. بخش اول، ویژگی ها و شاخص های مقام پولی ایده آل در نظام اقتصاد متعارف بیان می شود. در بخش دوم، تجارب و مطالعات مرتبط بیان می گردد. در بخش سوم،الگوی پیشنهادی مقام پولیِ معرفی و در بخش چهارم جمع بندی و پیشنهادات ارایه می گردد.
-1 ویژگی ها و شاخص های مقام پولی ایده آل در نظام اقتصاد متعارف
در این قسمت ویژگی ها و پس از آن شاخص های اثر گذار بر سیاست های مقام پولی در نظام اقتصاد متعارف ارائه می شود.
-1-1 ویژگی های مقام پولی
-1-1-1مقام پولی مسلط
برنامه ریز مسط، برنامه ریزی است که بر تمام تصمیم ها و اراده بنگاه های اقتصادی آگاه است ولی کسی از اراده و تصمیم وی آگاه نیست. برنامه ریزی است که بنگاه های اقتصادی بر وی تاثیر نمی گذارند ولی اوبر تصمیم بنگاه های اقتصادی تاثیر گذار است. در واقع چنین برنامه ریزی یک برنامه ریز مستبد است که تمام تمرکز قدرت برای اداره امور سیاست گذاری پولی باید در اختیار وی باشد. ایده چنین برنامه ریزی در سیاست گذاری پولی توسط کیدلند و پرسکات - 1977 - از اقتصاد دانان کلاسیک جدید مطرح شد. این ویژگی از برنامه ریز برای مقابله با مسالهی ناسازگاری زمانی4 در سیاست گذاری اقتصادی بیان شده است. ناسازگاری زمانی بیان می دارد که سیاست بهینه اتخاذ شده در زمان t، جهت اجرا در زمان t+1، با سیاست بهینه اتخاذ شده در زمان t+1، جهت اجرا در زمان t+1، متفاوت است.
یعنی بهینگی یک سیاست پولی بر اساس افق کوتاه مدت با بهینگی یک سیاست پولی در افق بلند مدت متفاوت است. حال اگر مقام پولی بر اساس افق های کوتاه مدت و به صورت مصلحت گرایانه اقدام به سیاست گذاری در طول زمان نماید، نتیجهی حاصل شده با بهینگی یک سیاست پولی در افق بلند مدت سازگار نخواهد بود. افق های زمانی کوتاه مدت امکان کسب منافع مقام پولی را به دلیل جلب نظر و توجه بنگاه های اقتصادی، احزاب طرفدار و تامین مالی دولت از طریق مالیه تورمی بیشتر می کند. پس برای دست یابی به اهداف بلندمدت و برای آنکه یک سیاست بلندمدت از مسیر خود در طول زمان منحرف نشود، لازم است، مقام پولی مسلط و متاثر از دولت و یا بنگاه های اقتصادی نباشد.
-2-1-1مقام پولی خیرخواه
این ویژگی از مقام پولی برای ماندگاری مقام پولی در قدرت و کنترل وسوسه های دولت برای اعمال سیاست های سلیقه ای و مصلحتی در اقتصاد است. آغاز شکل گیری مساله ی مقام پولی خیر خواه به مقاله ی برو و گرودن - 1983 - باز می گردد. برو گوردن - 1983 - ، به تحلیل سه نوع سیاست مصلحت گرایانه، قاعده گرایانه و فریبکارانه پرداختند و نشان دادند سیاست فریبکارانه که مبتنی بر اعمال تورم غافلگیرانه است، بهترین شرایط را برای اقتصادکلان به همراه دارد ولی استمرار در فریب، باعث می شود که برنامه ریز به دلیل کاهش خوشنامی و افزایش بی اعتمادی نزد بنگاه های اقتصادی در دوره های آتی انتخاب نشود.
بنابراین، سیاست فریبکاری در نظام سیاسی که انتخاب دولت یا مقام پولی متاثر از فرایندهای انتخابات مردمی باشد، موثر نیست، زیرا شهرت مقام پولی کاهش و کاهش شهرت باعث کاهش آرای مردمی جهت انتخابات آتی می گردد. بنابراین، مقام پولی باید سراغ قاعده گذاری به عنوان سیاست بهینه دوم در اقتصاد برود. اما شرط تحقق قاعده گذاری توجه به منافع فراحزبی است و مقام پولی باید هدفی فراتر از منافع میل به ماندگاری به کسب قدرت و جلب آرا در اجرای قواعد سیاست پولی داشته باشد که این مساله ضرورت شکل گیری مقام پولی خیر خواه اجتماعی- یعنی مقام پولی که به دنبال افزایش رفاه همهی گروه هاست- را مطرح می کند.
-3-1-1مقام پولی هژمون
هژمونی، توانایی یک ملت در ایجاد شرایطی است که در آن امکان مبادلهی کالا و خدمات با محیط خارج برقرار می گردد - دیمسکی،2002، . - 1 این واژه اولین بار توسط گرامشی1، در نقد سیاست های نظام سرمایه داری به کار برد. به اعتقاد گرامشی، یک حکومت برای ثبات و پایداری باید نه تنها مقتدر باشد بلکه باید توان جلب انگیزه ها، ایده ها و تقکرهای دیگر را هم به سوی خود داشته باشد. در واقع برنامه ریز هژمون، صرفا، یک برنامه ریزی سیاسی و اقتصادی نیست بلکه، نقش آن رهبری مقتدارانه و پرهیز از خشونت و استبداد در جامعه و تجمیع ایدئولوژهای دیگر به سمت ایدئولوژی قالب و مورد نظر رهبر با توجه به ملاحظات اخلاقی است - 2گرامشی،1971،ص: . - 182 بنابراین، مقام پولی هژمون نه تنها در اجرا، بایدمقتدر و.2 در تعریف دیگری از هژمونی، سلطهی ایدئولوژیکی و پذیرش ایدئولوژی در یک جامعه بدون اعمال تهدید های فیزیکی، هژمونی تعریف شده است - روپر،2005، . - 70
