بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش در راستاي تبیین سبک زندگی اسلامی در افق تبیین شده مقام معظم رهبري میکوشد،اولاً پاسخگوي سولات مطرح شده در حوزه سبک زندگی اسلامی از قبیل، منظور از سبک زندگی اسلامی چیست؟ سبک زندگی کنونی ما تا چه حد اسلامی است؟ نقش و جایگاه ایمان و اعتقاد در سبک زندگی و تمدن سازي نوین اسلامی کجاست؟ اثر رسانهها بر سبک زندگی کنونی و آسیب شناسی سبک زندگی؟ وسوالاتی از این دست که بنابه بیانات مقام معظم رهبري نیاز جامعه امروز ما در مقابله با سبک زندگی آمریکایی و جنگ نرم غربیها میباشد بپردازدو ثانیاً به تبیین معنا و مفهوم سبک زندگی اسلامی پرداخته و نهایتا راهکاري براي طرح و اجراي آن عنوان کند.
نتیجتا اینکه سبک زندگی، مقولهاي است که کشورهاي غربی بطور گسترده روي آن سرمایهگذاري کردهاند که این امر را به وضوح میتوان در برنامه هاي ماهوارهاي و حتی در کارتونها و انیمیشنهایشان دید در این صورت تنها راه عملی و ممکن بنا به فرمایشات رهبر معظم انقلاب ارائه الگو و سبک زندگی اسلامی میباشد که در این زمینه باید از تمام استعدادهاي کشور اعم از اندیشمندان، اساتید دانشگاه و حوزه، دانشجویان و طلاب و رسانه هاي ارتباط جمعی نظیر تلوزیون،رادیو و روزنامهها استفاده بعمل آید.
در این مطالعه سه راهبرد کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت جهت تدوین سبک زندگی اسلامی پیشنهاد شده که این سه راهبرد در طول هم هستند و نتیجه هر راهبرد یک الگو از سبک زندگی اسلامی است که در هر مرحله پختهتر شده و معایب آن برطرف میگردد تا بتوان یک سبک زندگی اسلامی جهان شمول را که نه-تنها به جامعه ایران، بلکه براي سایر ممالک نیز قابل استفاده باشد را به جهانیان ارائه داد.
-1 مقدمه و بیان مسأله
چه ما به دنبال تمدن سازي باشیم و چه نباشیم، حداقل براي حفظ هویت خود باید روش زندگی متناسب با اعتقاداتمان را ارائه دهیم وگرنه آمریکایی شدن دیر یا زود سرنوشت ما هم خواهد بود. فارغ از این که اصطلاح »سبک زندگی« در فرهنگ واژگان آیت االله خامنه اي تازگی دارد یا نه، آن چه که در کشور ما از آن به عنوان سبک زندگی یاد می کنند، از همان آغاز رهبري ایشان یا حتی قبل تر از آن دغدغه ي ایشان بوده است: »بنده زمان ریاست جمهوري در شوراي عالی انقلاب فرهنگی قضیه ي طرح لباس ملی را مطرح کردم و گفتم بیایید یک لباس ملی درست کنیم [...] عرب ها لباس ملی خودشان را دارند، هندي ها لباس ملی خودشان را دارند، اندونزي یایی ها لباس ملی خودشان را دارند [...] من و شما که ایرانی هستیم، لباسمان چیست؟ - «بیانات مقام معظم رهبري در دیدار با جمعی از جوانان استان همدان، . - 83/04/17 بهترین روش براي نیل به این سبک و سیاق زیستن مراجعه به آیات قرآن و روایت است.
وقتی آیات قرآن و احکام را کنار یکدیگر می گذاریم، در می یابیم آیات سه دسته هستند که شامل اعتقادیات، عبادیات و اخلاقیات می شود. اخلاقیات ثمره دو مورد یاد شده است، بنابراین سبک زندگی اسلامی اعم از ساحت فردي یا جمعی باید این سه حوزه را پوشش دهد چراکه از کنار این سه مورد است که می توان به آرامش، امنیت و رفاه تولید رسید. این گونه دغدغه ها نسبت به »روش زندگی« در اوایل رهبري آیت االله خامنه اي بیشتر از پیش نمایان گشت.
نگاهی گذرا به نام گذاري سال ها در دهه ي هفتاد شمسی نشان می دهد که ارتقاي فرهنگ عمومی در کشور براي ایشان اهمیتی فوق العاده داشته است. انتخاب نام هایی همچون »وجدان کاري، انضباط اجتماعی«، »انضباط اقتصادي و مالی« و» صرفه جویی« ناظر بر آسیب شناسی جامعه ي آن روز ایران بود؛ آسیب هایی همچون زیاده روي و نابودکردن اموال عمومی و اموال شخصی و نیز ریخت و پاش و اسراف. در این میان نام هایی مانند »حرکت به سوي اصلاح الگوي مصرف« و »همت مضاعف و کار مضاعف« براي نسل هاي جوان تر جامعه ي ایرانی آشناتر است.
البته انتخاب نام سال، تنها زمینه ي طرح این بحث براي رهبري نبود، بلکه ایشان در سخنرانی هاي مختلفی در این سال ها به مسائلی مثل آپارتمان نشینی، معماري، اصلاح موي سر، شیوه ي راه رفتن، کتاب خوانی، الگوي مصرف وسایل زندگی، مد و ... نیز پرداخته اند. و اما چرا سبک زندگی؟ در شرایط حساس کنونی منطقه و جهان و علیرغم همه ي تهدیدها و تحریم هاي تحمیلی علیه ملت ایران و شرایط اقتصادي و ... چرا رهبر انقلاب این موضوع مهم را متن تمدن سازي نوین اسلامی می دانند؟ چرا ایشان دغدغه ي سبک زندگی را با این کیفیت بیان می کنند؟ براي یافتن پاسخ لازم است که سه وجه این سخنان را بررسی کنیم:
-1 وجه ایجابی: آیت االله خامنهاي در جمع دانشجویان کرمانشاهی هدف اصلی و میانهي انقلاب اسلامی ایران را »تشکیل جامعهي اسلامی با همه ي خصوصیات و شاخص هایش« عنوان کردند؛ جامعه اي که قرار است الگویش را سر دست بگیرد و در این آشفته بازار بین المللی و منطقه اي به همگان نشان دهد . به نظر می رسد که در عمر بیش از سی سال انقلاب اسلامی ایران و با وجود همه ي سختی ها و فشارها، ایران اسلامی توانسته است ساختار و چهارچوب خوبی را براي پیشرفت خود بسازد.
در زمینهي سیاسی ما اکنون به ثبات و اقتدار سیاسی در داخل و اعتبار اثرگذار در عرصه ي بین الملل رسیده ایم. که پروژهي »مهار ایران« که با وقوع بیداري اسلامی رنگ و بوي جدیدي یافته ، حاکی از این امر دارد. در عرصهي علمی نیز به استناد پایگاه استنادي اسکوپوس در سال 2012 میلادي، حائز رتبه ي نخست در منطقه و شانزدهم در دنیا هستیم . همچنین با توجه به ظرفیت هاي طبیعی، زیربنایی و انسانی کشورمان، ابزار مناسبی را با توجه به ساخت و اسکلت محکم نظام در اختیار داریم و حال نوبت به طراحی و ساخت بناي مورد نظر است، اما چه بنایی و با چه معماري باید براي این اسکلت طراحی نمود؟ »آن چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد؛ که همان سبک زندگی است.«
-2 وجه سلبی : ساموئل هانتینگتون در کتاب »چالش هاي هویت در آمریکا« موفقیت نظام سیاسی آمریکا را در هویت سازي علی رغم حضور افراد متعدد خارجی با رسوم، اعتقادات و فرهنگ هاي متفاوت و بعضاً متضاد با تمامی جهان خاکی و در یک کلمه» آمریکایی کردن - Americanization - « آنها می داند. به این معنا که ما با دین شما، مذهب شما، رنگ پوست و موي شما کاري نداریم؛ فقط آمریکایی زندگی کنید، حتی اگر مسلمان هستید.
هانتینگتون معتقد است که تداوم جامعه ي آمریکا در پرتو فرآیند آمریکایی کردن ممکن می شود؛ با این استراتژي که در مدل مرکز-پیرامون یا شمال -جنوب و براي افزایش حداکثري عمق استراتژیک آمریکا باید وارد زندگی پیرامونی ها و جنوبی ها نیز بشود. تفکیک سبک زندگی از اعتقادات و دین - به عبارتی سکولاریزه کردن سبک زندگی - مهم ترین دستاورد نظام سلطه بوده که مرزهاي آن به جامعه آمریکایی محدود نمی شود. با این منطق بوده که »فرهنگ مهاجم« غرب خود را تبدیل به »فرهنگ غالب« کرده است .
وقتی انسان هاي بسیاري در خارج از مرزهاي آمریکا، آمریکایی زندگی می کنند، ایالات متحده می تواند به عنوان عمق استراتژیک خود روي آن ها حساب کند. موفقیتی که آمریکایی ها نتوانستند با قدرت نظامی و سیاسی خود به آن دست یابند، با آمریکایی کردن زندگی بسیاري از مردمان جهان برایشان فراهم آمده است. در این زمینه جوزف ناي، نظریه پرداز »قدرت نرم« معتقد است که آمریکا در دیپلماسی عمومی خود با دو بازوي رسانه اي و آموزشی، رؤیاها و انتخاب هاي جهانیان را می سازد. بنابراین چه ما به دنبال تمدن سازي باشیم و چه نباشیم، حداقل براي حفظ هویت خود باید روش زندگی متناسب با اعتقاداتمان را ارائه دهیم وگرنه آمریکایی شدن دیر یا زود سرنوشت ما هم خواهد بود.
-3 وجه آسیب شناختی: نگاه آسیب شناسانه به وضعیت فرهنگی و به خصوص سبک زندگی کنونی ایرانیان ، ما را وامی دارد تا مشکلات فرهنگی خود را تنها ناشی از تهاجم فرهنگی نظام سلطه نبینیم، مشکلات جامعه را باید به درستی شناسایی کرد و مجراي اصلاح آن را نیز روشن نمود . به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رهبرمعظم انقلاب، ایشان، مفهوم پیشرفت را تداعی کننده حرکت، راه و صیرورت دانستند و افزودند: در هر برداشتی - چه مادي و چه معنوي - از مفهوم توقف ناپذیر پیشرفت، سبک زندگی، رفتار اجتماعی و شیوه زیستن اهمیت فراوانی دارد.
ایشان براي تبیین بیشتر اهمیت سبک زندگی به تشریح جایگاه آن در تمدن نوین اسلامی پرداختند و افزودند: اگر پیشرفت همه جانبه را به معناي تمدن سازي نوین اسلامی بگیریم این تمدن داراي دو بخش ابزاري - و »حقیقی و اساسی« خواهد بود که سبک زندگی بخش حقیقی آن را تشکیل می دهد و تحقق هر دو بخش تمدن نوین اسلامی ضروري است و بخش ابزاري، یا سخت افزاري این تمدن، موضوعاتی است که در فضاي امروز، به عنوان نمودهاي پیشرفت مطرح می شود از قبیل علم، اختراع، اقتصاد، سیاست، اعتبار بین المللی و نظائر آن. همچنین ایشان، خاطرنشان کردند: در این زمینه البته پیشرفتهاي خوبی داشته ایم اما باید توجه کرد که این پیشرفتها، وسایل و ابزاري است براي دستیابی به بخش حقیقی و نرم افزاري تمدن اسلامی یعنی سبک و شیوه زندگی. رهبر انقلاب اسلامی، در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوي مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهاي فردي و اجتماعی در محیطهاي مختلف، اشاره کردند و افزودند: در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر می گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند.
