بخشی از مقاله
چکیده
صنعت توریسم یکی از مهمترین صنایع تاثیر گذار در توسعه کشورها محسوب میشود. سالیانه درآمد قابل توجه ای از صنعت گردشگری به اقتصاد کشورها تزریق میگردد و یکی از محوریترین بخشهای برنامه ریزی در بسیاری از کشورها برنامه ریزی برای توسعه گردشگری - علی الخصوص در برنامه ریزی شهری - هم به صورت گردشگری خارجی و هم داخلی است. در این راستا اقلیم یکی از مهمترین عوامل موثر در توسعه صنعت توریسم محسوب میشود؛ و شناخت اقلیم هر منطقه نقش بسزائی در برنامه ریزی توسعه گردشگری آن ایفا مینماید. مسافرتهای گروهی و دسته جمعی با شرایط آب و هوایی پیوند میخورد.
عامل ارتفاع و اعتدال درجه حرارت به همراه مناسب بودن شکل ظاهری زمین و قابلیت دسترسی آن، از عواملی محسوب میشوند که شرایط توریسم را در دوشکل توریسم تابستانه و زمستانه را فراهم میآورند. در این مطالعه سعی شده است با استفاده از شاخصهای آسایش بکار رفته در نرم افزار ریمن زمان مناسب گردشگری در منطقه و شهر سبزوار تعیین گردد. نتایج حاصله که در یک مقیاس روزانه و در قالب تقویم زمانی ارایه شده است حاکی از آن است که بهترین زمان برای حضور گردشگران، ماههای تیر و مرداد و شهریور میباشد . این نتایج میتواند مورد نظر برنامه ریز ان شهری در راستای استفاده از گردشگری برای توسعه پایدار شهری قرار گیرد.
۱-مقدمه
گردشگری بخشی از اقتصاد جهانی است وپیش بینی میشود که تاسال ۰۲۰۲ گردشگری بین المللی به تعداد ۶,۱ میلیارد نفربرسد امروزه صنعت توریسم فراتر از یک صنعت به مثابه یک پدیده پویای جهانی و اجتماعی دارای پیچیدگیهای خاص خویش است، پدیدهای که با مکانیسمی در هم تندیده وپنهان در زمانها و مکان های مختلف اشکال گوناگونی را به خود میگیرد و به همین خاطر تاثیرات کاملا متفاوتی را بر جوامع انسانی بر جای مینهد - ساری صراف و همکاران،۹۸۳۱ - عوامل زیادی بر صنعت توریسم تاثیر میگزارند که یکی از مهمترین آنها آب و هواست. بدین ترتیب میتوان گفت که اقلیم به عنوان یک ثروت اقتصادی برای توریسم مطرح باشد.
از قرنها قبل تحقیقات بسیاری در زمینه آسایش آب و هوایی محل سکونت انسان انجام شده است: میچکوفسکی - ۵۸۹۱ - بادخالت دادن ۷ عنصر اقلیمی شاخص اقلیم آسایش گردشگری را طراحی کرد که هدف آن ارزیابی مطلوبیت اقلیمی برای گزدشگران بود. کلکستین و همکاران - ۶۸۹۱ - با استفده از شاخص استرس آب و هوا - wsi - شرایط عدم آسایش تابستانی در قسمتهای مختلف ایالات متحده آمریکا را برسی کردند.
ماتزاراکیس و مایر - ۲۰۰۲ - با استفاده از مدل ریمن تاثیرات اتمسقری تابش امواج کوتاه و بلندرا در نواحی حومه شهر بر روی شرایط آسایشی انسان برسی کردند. در ایران نیز مطالعات چندی بر روی شاخصهای اقلیم آسایشی و گردشگری انجام گرفته است:
ذولفقاری - ۳۸۳۱ - ، بااستفاده از شاخصهای دمای معادل فیزیولوﮊی - PET - ومتوسط نظرسنجی پیش بینی شده - PMV - زمان مناسب گردشگری درشهرتبریز را موردبررسی قرارداد ونتیجه مطالعه که ازطریق مدل RayMan انجام گرفته است نشان میدهد که دوره آسایش اقلیمی فقط به مدت ۵۴ روزازاوایل خردادتااواسط تیرماه به طول میانجامد.
اسماعیلی وهمکاران - ۹۸۳۱ - ، به ارزیابی شرایط اقلیم آسایشی بندر چابهار در یک مقیاس روزانه وبا استفاده از شاخصهای دما– فیزیولوﮊیک متوسط نظر سنجی پیش بینی شده PMV واسترس گرمایی HIS پرداختند. نتایج حاصله که در قالب تقویم زمانی ارائه شده است حاکی از آن است که دوره مطلوب اقلیم آسایشی در طی ماه های آذر، دی، بهمن و اسفند میباشد.
۲-مواد و روشها:
برای انجام این تحقیق از داد ه های روزانه دمای هوابه سانتیگراد، رطوبت نسبی به درصد، سرعت باد برحسب متر برثانیه و میزان ابرناکی آسمان برحسب اکتای و همچنین متغیرهای موقعیتی شامل طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا استفاده شده است. اطلاعات مذکور از ایستگاههای سیوپتیک و اقلیم شناسی سازمان هواشناسی کشور باطول دوره آماری ۰۱ ساله - ۱۶۹۱ - ۰۷۹۱ - استخراج شده و مورد ارزیابی قر ار گرفته است
شاخصهای مرتبط با فیزیولوﮊی انسان که از معادله بیلان انرﮊی بدن انسان مشتق گردیدهاند امروزه در مطالعات زیست اقلیم انسانی جایگاه ویژهای دارند. شاخصهای معروفی در این زمینه پیشنهاد شده است که شاخص دمای معادل فیزیولوﮊیک - Physiogcal Equivalent Temperature - ومتوسط نظر سنجی پیشبینی شده - Predicted Mean Vote - که به ترتیب به شاخصهای - PET - و - - PMV معروف هستند اهمیت بیشتری یافتهاند
این دو شاخص از جمله مهمترین شاخصهای فیزیولوﮊی_ دما محسوب میشوند که علاوه بر مطالعات مربوط به برنامهریزی شهری و منطقهای به ویژه در تعیین مولفه حرارتی میکروکلیمای شهری، در مطالعات مربوط به آب و هوا شناسی توریسم نیز جهت بررسی محیطهای آسایش اقلیمی برای گردشگران کاربرد وسیعی پیدا کردهاند. شاخصهای مذکور از طریق معادلات و روشهای گوناگونی قابل محاسبه و بررسی میباشند شاخص PMV از طریق معادله زیر قابل محاسبه است:
در معادله فوق:
:Crec تبادل حرارت همرفتی تعرق :w/m2 - M - نرخ سوخت وساز بدن - - w/m2 :Erec تبادل حرارت تبخیری تعرق : - w/m2 W - نیروی مکانیکی موثرw/m2 :e تبادل حرارت تبخیری در سطح پوستw/m2
:H تلفات حرارت خشک به صورت همرفت، هدایت و تابش w/m2
:Ee تبادل حرارت تبخیری در سطح پوست موقعی که در حالت حرارتی خنثی قرار داردw/m2 همچنین شاخص PET از طریق روابط ریاضی زیرقابل محاسبه است:
Sw= 8/4710 -5 - - 1tsk+0/9tc-35/6kg/sm2 =M نرخ سوخت وساز - وات برمتر مربع - =S حرارت خالص ذخیره شده در هسته
=Ask سطح پوست برحسب مترمربع =Tsk دمای پوست
=Tr دمای تابش متوسط به درجه سانتیگراد =Pa فشار بخار جزئی به پاسکال =hc ضریب انتقال همرفتی =rtm جرم هوای تعریقی در هرثانیه
=r حرارت نهانی تبخیر =Cb حرارت ویژه خون
=Ta دمای هوا به درجه سانتیگراد =Tcl دمای سطح لباس به درجه سانتیگراد
=Pvr فشار بخار اشباع در دمای پوست =Cp, Cf, Cb گرمای ویژه هوا، غذا و خون به ترتیب =mf معادل غذا در واحد وات =Pb چگالی خون
=Icl مقومت لباس در برابر انتقال حرارت
شاخص PMV نوعی تقسیمبندی احساس حرارتی ۷ درجهای است که دامنه آن از ۵/۳- - سرد - تا ۵/۳+ - گرم - تغییر میکند.
