بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تحلیل و بررسی برنامه درسی امام صادق - ع - تحلیل شده است. با توجه به اینکه سلسله فعالیتهای برنامه ریزی درسی درمتون مختلف به اشکال متفاوتی بیان شده است یکی از این سلسله فعالیت ها - الگوی برنامه ریزی درسی لوی - صرفا از لحاظ داشتن یک الگو انتخاب شده است. هدف اصلی مقاله، تهیه برنامه درسی امام صادق - ع - و بیان گوشه ای از نظرات عالمانه ایشان است. و برای این از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شده است.
نتیجه پژوهش حاضر نشان داده است که برنامه درسی امام صادق - ع - شامل مراحل آماده سازی رئوس برنامه ی درسی - مرحله اول - یعنی هدف ها - بیدار نمودن انسان نسبت به توحید - ، محتوا - موضوع های خداشناسی و شناخت تمامی موجودانی که برای رسیدن به خداشناسی و حکمت الهی در تیررس معرفت بشری هستند - ، انتخاب راهبردهای یاددهی - یادگیری - همان روش تعلیم قرآن است که اول جزئیات را شرح داده و از طریق جزئیات به سوی کلیات رفته و برای این طی طریق، شاگردانش را به مشاهده، تجربه و آزمایش و تامل و بازنگری فرا خوانده - می باشد و در مرحله دوم یعنی تهیه و تولید مواد و وسایل آموزشی از لوح و کاغذ استفاده می کردند و در مرحله سوم یعنی اجرای برنامه درسی نیز با توجه به تبحر ایشان در تمامی زمینه های علمی،زمینه اجرای تمام علوم را ایجاد کرده و با تاسیس مدرسه عالی جعفری بیش از چهار هزار شاگرد را چنان تربیت نمود که تعلیمات ایشان را به همه جای جهان و به همه نسل های پس از خود دست به دست بسپارند.
مقدمه:
امام صادق - ع - علم بشری را محدود به چهار علم دانسته و این چهار علم عبارتند از: اول علم خداشناسی و توحید و مراتب توحید از مبدا تا معاد ، دوم علم خودشناسی یا علم النفس برای این که انسان خود را بشناسد و بداند از کجا بوده ، از کجا آمده و کجا می خواهد برود و چگونه باید کار کند تا به کمال برسد. سوم علم خلق شناسی که نوع خود را که ناچار است با آنها این سفر را طی کند، بشناسد و ببیند درباره خودشان و او چه فکر می کنند و چگونه عمل می کنند و چگونه سفر تکاملی را طی می کنند. چهارم علم دین است که تکلیف آدمی را در مراحل بالا معین می کند و حدود داور را در قوانین انفرادی و اجتماعی معلوم می سازد.
برنامه درسی لوی - از لحاظ داشتن یک الگو در زمان حال - شامل مراحل آماده سازی رئوس برنامه درسی - هدف ها، محتوا و انتخاب راهبردهای یاددهی - یادگیری - ، تهیه وتولید مواد و وسایل آموزشی و به اجرا در آوردن و جایگزین کردن برنامه درسی در قالب نظام آموزشی است، بر اساس تقسیم بندی لوی از برنامه درسی، برنامه درسی امام صادق - ع - در مرحله آماده سازی رئوس برنامه درسی - شامل هدفها، محتوا و انتخاب راهبردهای یاددهی - یادگیری - ، تهیه و تولید مواد و وسایل آموزشی و به اجرا در آوردن و جایگزین کردن برنامه درسی، با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای بررسی میشود. امید است این نوشته، مفتاح و کلیدی برای فهم سلسله تعلیمات عالیه امام ششم باشد و به قول عماد زاده به دنیای بی خبر بگوید که ائمه شیعه و مکتب جعفری در 14 قرن پیش، از نظر تعمق علمی نیرومندتر از امروز بوده است.
متن اصلی زندگی نامه امام صادق - ع - : امام جعفر محمد بن علی بن الحسین بن علی ابن ابوطالب - ع - امام ششم از ائمه اثنی عشر و یکی از معصومان چهارده گانه در نظر شیعه امامیه است آن حضرت در سال 83 در مدینه به دنیا آمد. مادر ایشان ام فروه دختر قاسم بن محمد ابی بکروپدرشان امام محمد باقر - ع - بود.
لقب ایشان صادق بود. صادق، لغت فاعلی از صدق به معنی راستگو، راست، درست وخالص. و به دو دلیل به این لقب شهرت یافته است:-1 بین آن حضرت با یکی از بنی عباس گفتگویی پیش آمد، آن شخص نزاع را به کنار قبر پیامبر کشاند. ناگهان صدایی از قبر شنیده شد که جعفر، صادق است.-2از ابوخالد کابلی روایت شده که میگوید: به محضر امام سجاد - ع - شرفیاب شدم و عرضه داشتم که خداوند اطاعت از چه کسانی را بعد از رسول خدا واجب نموده است؟ فرمود امیرالمومنین، امام حسن، امام حسین، آنگاه امر امامت به ما رسیده است.
عرض کردم سرورم از امیرالمومنین - ع - روایت شده که زمین از حجت خدا خالی نمی ماند. بنابراین حجت و امام بعد از شما کیست؟ فرمود :پسرم محمد ونامش در تورات باقر است. علم را به شایستگی می شکافد وپس از او پسرش جعفر است و نامش نزد اهل آسمان صادق است. پرسیدم چگونه او صادق است در حالیکه همگی شما صادق هستید؟ فرمود پدرم از پدر خود حدیثم داد که رسول خدا - ص - فرمود: هرگاه پسرم جعفربن محمدبن علی بن الحسین به دنیا آمد او را صادق بنامید زیرا پنجمین فرزند اوکه نامش جعفر است به دروغ دعوی امامت خواهد کرد و نزد خداوندجعفرکذاب است.
امام صادق - ع - حدود 12 سال در کنار جدش امام زین العابدین - ع - و 19 سال بعد از رحلت آن حضرت با پدرش امام محمد باقر - ع - به سر برد و بعد از پدر بزرگوارش مدت 34 سال بر مسند امامت مسلمانان بود. فقه شیعه امامیه که به فقه جعفری مشهور است منسوب به حضرت صادق - ع - است. زیرا قسمت عمده احکام فقه اسلامی بر طبق مذهب شیعه امامیه از آن حضرت است و آن اندازه که از آن حضرت نقل شده است از هیچ یک از ائمه - ع - نقل نگردیده است. و دوره ی امامت امام صادق - ع - دوره شکوفایی حدیث و ظهور مباحث و مسائل کلامی مهم در بصره و کوفه بوده است. بر طبق مبانی اعتقادی شیعه امامیه، علوم ائمه اثنی عشری - ع - علم لدنی و از جانب خداست
دوره امامت امام صادق - ع - از طرفی با دوره انتقال سیاسی و در نتیجه فضایی مساعد برای فعالیتهای فرهنگی و از طرف دیگر با عصر تدوین علوم اسلامی مقارن بود.
عصر امامت امام جعفر صادق - ع - عصر برخورد مکتب ها و ایدئولوژی ها و عصر تضاد و افکار فلسفی وکلامی مختلف بود که از برخورد ملتهای اسلامی با مردم کشورهای فتح شده و نیز روابط مراکز اسلامی با دنیای خارج به وجود آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهیمدن و پژوهش پدید آورده بود
در این عصر کمترین غفلت و رکود و کوچکترین کم کاری امام - ع - موجب نابودی دین و پوسیدگی تعلیمات اسلام از درون و بیرون می شد و در این زمان امام از یک طرف به فکر نجات افکار توده مسلمانان از بدبینی و کفر و از طرف دیگر مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین بود و همچنین باید با نقشه ای ماهرانه و دقیق شیعه را از اضمحلال و نابودی نجات می داد. امام در ضمن شرایط دشواری، به احیا و بازسازی معارف اسلامی پرداخت و مکتب علمی عظیمی را به وجود آورد که محصول و بازده آن چهار هزارشاگرد متخصص همانند هشام، محمد بن مسلم و جابر حنفی و ... در رشته های گوناگون علمی بود امام - ع - قیام خود را در لباس تدریس و تاسیس مکتب و انسان سازی انجام داد بدین ترتیب جهادی راستین کرد
امام صادق - ع - سه زن عقدی و 6 پسر و یک دختر داشته ودر فضیلت اخلاقی ایشان همین بس که در میان 4000 نفر از شاگردانش حتی یک نفر از ایشان انتقاد نکرد و این بزرگترین موهبت الهی است
آثار امام صادق - ع - : در رابطه با آثار امام صادق - ع - باید گفت که غالب آثار امام - ع - تالیف مستقیم خود ایشان نیست و غالبا املای امام - ع - یا بازنوشت بعدی مجالس ایشان است بعضی از آثار نیز منسوب است و قطعی نیست.
-1 از آثار مکتوب امام صادق - ع - رساله عبداالله نجاشی است
-2 رساله ای که شیخ صدوق در خصال و به واسطه اعمش از حضرت کرده است، شامل مباحثی در فقه و کلام.
-3 کتاب معروف به توحید مفضل در مباحث خداشناسی است که املاء امام - ع - و نوشته مفضل بن عمر جعفی - ع - است.
-4 کتاب الاهلیلجه که آن نیز همانند توحید مفضل است و نوشته مفضل بن عمر جعفی است.
-5 مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه که منسوب به امام صادق - ع - است و بعضی آن را از ناحیه حضرت رد کرده اند.
-6 رساله ای از امام - ع - خطاب به اصحاب است.
-7 رساله ای در باب غنائم و واجب بودن خمس است
-8 بعضی رساله ها که جابربن حیان کوفی از امام - ع - نقل کرده است
-9 کلمات قصار که بعدها به آن نثر الدرر نام داده اند
-10 چندین فقره از وصایای حضرت خطاب به فرزندش امام موسی کاظم - ع - و چند نفر دیگر است
امام صادق - ع - 4000 شاگرد تربیت کردند از جمله درمناظره و کلام شاگردانی همچون مفضل، هشام بن حکم، مومن طاق، حمزه طیار، همچنین درفقه 123 تن، درتفسیر - 5 تن - ، در علوم پایه جابربن حیان - با 500 رساله - و در علوم جغرافیا، فلسفه، تاریخ، گیاه شناسی، پزشکی و علوم قرانی نیز شاگردانی داشته اند و سرانجام در شوال سال 148 هجری پس از 68-65 سال زندگی بدست ابو جعفر منصور دوانیقی مسموم گردید. مدفن ایشان در بقیع در کنار پدر بزرگوار و عم بزرگش امام حسن - ع - می باشد.
آموزش در مکتب امام صادق - ع -
مکتب امام صادق - ع - اولین مکتب مذهبی است که در آن، علوم فیزیک و شیمی و نجوم و چاپ و هندسه و طب و مکانیک و فلسفه تدریس می شد در صورتی که در مدارس مذهبی مسیحی در سراسر قرون وسطی این علوم تدریس نمی گردید و تدریس فلسفه را در مدارس مذهبی مسیحی زیان بخش می دانستند و تنها علمی که در این مدارس تدریس می شد علم حقوق یا حقوق مذهبی بود. ولی امام صادق - ع - خود این علوم را تدریس می کرد و از تدریس فلسفه هم خودداری نمی کرد.
امام صادق در بین پیشوایان اسلامی اولین کسی است که در صدد برآمد خداوند را به وسیله علم به مسلمین بشناساند او برای شناسانیدن خداوند به مردم فقط به احکام دین اکتفا نکرد بلکه کاملا کوشید تا عرصه علم را به مردم نشان دهد تا این که دانستنی های مسلمین راجع به جهانی که در آن زندگی می کنند بیشتر بشود
