بخشی از مقاله
چکیده
انسان در طول زندگی خویش همواره نیازمند راهنما و مربی بوده است و نقش راهنما و مربی در سعادت انسان نقشی بی بدیل و انکار ناپذیر است عقل همواره ان را تایید کرده و بر ان صحه گذاشته است و انسان همواره دنبال راهنمایی می گردد که از هر جهت جامع کامل باشد لذا نیاز بشر به انسان کامل نیز انکار ناپذیر است.لذا بررسی سیره معصومین علیهم السلام و تبیین و تحلیل ان به عنوان انیانهاي کامل امري کاملا ضروري است چرا که در هر عصري انسان نیازمند به این الگو هاست.
پژوهش حاضر با عنوان - تحلیل قرانی رفتاروسیره اخلاقی و عبادي امام صادق - ع - می باشد که به بررسی سیره امام در دو بعد اخلاق و عبادت امام - ع - بر اساس ملاك هاي قرانی می پردازد.بررسی انجام شده در طی دو بخش ذیل تنظیم شده است:بخش اول به تحلیبل قرانی سیره اخلاقی امام می پردازد که شامل دو بخش سیره اخلاقی امام در دو حوزه فردي مانند اخلاص .رجا. صبر.
صله رحم . و اخلاق خانوادگی که شامل چگونگی رفتار امام - ع - با فرزندان و چگونگی رفتار امام با عشیره مورد بررسی قرار گرفته بدین صورت که در هر بخش ابتدا به تعریف واژه مورد نظر پرداخته وسپس روایات سیره امام و ایات و روایات مرتبط با تفاسیر انها ذکر ودر پایان نتیجه گیري شده است.در بخش دوم نیز با عنوان - - تحلیل قرانی سیره عبادي امام در واجبات مانند نماز و روزه امده است.
-1مقدمه :
امام صادق - ع - معصوم بوده وبراساس نظر شیعه در مورد امامت از خطا و اشتباه مصون بوده است ونومنه کامل عمل به قران و به عبارت دیگر قران ناطق هستند ودر این باب می توان گفت برسی موضوع با این عنوان و با این کمیت وکیفیت براي نخستین بار است که مطرح می شود ولی موضوع به صورت پراکنده در ادوار مختلف امده است ولی با عنوان مستقل و با این کیفیت مطرح نشده است.
-2سیره
معناى اصطلاحی سیره با معناى لغوى آن تقریباً نزدیک به هم میباشد، سیر یعنی حرکت، رفتن راهرفتن، "سیره" یعنی نوع راهرفتن، سیره بر وزن فعله است و فعله در زبان عربی دلالت میکند بر نوع..
شهید مطهرى رحمهاالله در کتاب سیرى در سیره نبوى در معناى سیره میگوید : سیره عبارتست از سبک اسلوب و متد خاصی که افراد صاحب اسلوب و سبک و منطق در سیر خودشان به کار میبرند.وى در ادامه در مورد انواع سیره چنین میگوید :سیرهشناسىبه معناى سبکشناسی است و سبک انسانها در رفتارها گوناگون است و براى شناخت سیره یک فرد باید سبک و متد وى را در رفتارهایش بشناسی و ببینیم که او در صحنههاى گوناگون زندگی در برخورد با خانواده، برخورد با اجتماع، معاشرتها و . . . چه روش و سبکی دارد، این مبحث یک کمیتی دارد یعنی سلاطین عالم به طور کلی یک سبک و یک سیره و یک روش مخصوص به خود دارند، ریاضت کشها یک سبک به خصوص به خود دارند، پیامبران و ائمه معصومین علیهمالسلام هم یک سبک مخصوص به خود دارد، مثلاً پیامبر اکرم صلیااللهعلیهوآله یک سبک مخصوص به خود دارد.
-3اخلاق:
ابن منظور در لسان العرب خُلق و خُلُق را به یک معنا دانسته و میگوید این دو به معنی صفات و سجایاى درونی است که مختص به نفس انسان است و شخص میتواند داراى اوصاف حسنه یا قبیحه باشد[3]
-4تعریف عبادت
در کتاب مصباح المنیر آمده:
عبادت : به معناى خضوع یا نهایت خضوع است.[4] یکی از نویسندگان معاصر در تعریف عبادت این چنین میگوید : عبودیت، اظهار آخرین درجه از خضوع در برابر معبود است و به همین دلیل تنها کسی میتواند معبود باشد که نهایت انعام و اکرام را کرده است و او کسی جز خدا نیست، بنابراین عبودیت نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خداست.
5-تبار والاى امام
امام محمد باقر علیهالسلام پدر گرامی امام صادق علیهالسلام میباشدومادرایشان ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است.
-6تحلیل قرآنی سیره اخلاقی امام علیهالسلام
1-6بخش اول : حوزه اخلاقی فردى
2-6اخلاص
یکی دیگر از مقامات اهل یقین و صاحبان دین اخلاص است. ابن منظور در تعریف این واژه گفتهاند: واژه اخلاص مصدر باب افعال از ریشه خلوص و خلاص به معناى پاك شدن وسالم گشتن از آمیختگی.
3-6اخلاص در سیره امام
در سیرهى این امام همام علیهالسلام در کتاب کافی آورده است: هاورن بن جهم نقل میکند: درخدمت حضرت صادق علیهالسلام بودیم در حیره وقتی که آمده بود پیش منصور دوانیقی یکی از سرهنگان فرزندش را ختنه میکرد، دعوتی کرده بود حضرت صادق علیهالسلام نیز در آن دعوت تشریف داشت در سر سفره که مهمانان مشغول خوردن غذا بودند یک نفر از آنها آب خواست، قدحی که نوعی شراب داشت آوردند همین که قدح به دست آن مرد رسید، امام صادق علیهالسلام از جاى خود حرکت نمود، پرسیدند: آقا چرا حرکت کردید؟ فرمود: پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله فرموده است: »ملعون من جلس مائدة یشرب علیها الخمر«؛ - ملعون است کسی که سرسفرهاى بنشیند که شراب در آن سفره خورده میشود - .
4-6اخلاص در آیات
در آیات قرآن و روایات اسلامی به کمتر چیزى به اندازهى اخلاص نیت اهمیت داده شده است و در جاى جاى قرآن و کلمات معصومین علیهمالسلام سخن از اخلاص به میان آمده است و اصولاً از نظر اسلام عمل بدون نیت خالص پذیرفته نیست به همین دلیل خداوند براى رسیدن به منزلت والا و ارزشمنداخلاص، دین خالص را براى او فرستاده و فرموده:
ما کتاب را به حق بر تو نازل کردیم پس خدا را عبادت کن در حالی که دین را خالص براى او بدانی * آگاه باش که دین خالص تنها براى خداست و علامه طباطبایی آورده است: مراد از کلمه دین« بطورى که از بیان بر میآید عبادت است و ممکن است هم هم سنت حیات آز آن اراده شود، یعنی طریقه او که در زندگی اجتماعی انسانی پیموده میشود مراد از »عبادت« همان اعمالی است که خضوع قلبی و پرستش درونی را مجسم و ملموس میکند، و آن عبارت از همان طریقه او است که خود خداى سبحان آن را تشریع کرده و معناى آیه این است که حال که قرآن به حق نازل شده پس عبودیت قلبی خود را براى خدا در تمامی شؤون زندگیت با پیروى کردن از آنچه براى تو تشریع کرده اظهار کن در حالی که دین خود را براى او خالصسازى و غیر از آنچه خدا براى تو تشریع کرده پیروى مکن.
-1-7 رجا
یکی از ویژگیهاى سالکان الی اللّه رجا است، یعنی امیدوار بودن به رحمت خداوند، مؤمن همواره به رحمت خدا امید دارد و هرگز از رحمت خدا ناامید نمیشود این صفت اخلاقی امام علیهالسلام کاملمشهود است. راغب در تعریف رجا آورده است:
گمان و پندارى که اقتضاى رسیدن به شادى در آن هست" امیدوارى".
-2-7 رجا و خوف از دیدگاه امام علیهالسلام در صورتی رجاء و امیدوارى تحقق پیدا میکند که مقدمات و اسباب کار فراهم شده باشد در غیر این صورت، تمنّی و آرزوهاى بیجا در دل پروراندن است نه امید رحمت در سر، زیرا مقدمات کار را فراهم نکرده است که حدیث ذیل امام رجاء و امیدوارى را معرفی میکند. از ابن نجران، از کسی که نامش را برد، گویند :
به امام صادق علیهالسلام گفتم : مردمی گناه میکنند و میگویند : امیدواریم و پیوسته چنین هستند تا مرگشان رسد، در پاسخ فرمود : اینان مردمی باشند که دل به آروزهاى بیجا خوش کنند، دروغ گویند، امیدوار نیستند هر که امید چیزى را دارد آن را خواهد و جوید و هر که از چیزى ترسد از آن گریزد
