بخشی از مقاله
چکیده
خشونت علیه کودکان پدیده ای است که با اعمال خصمانه ای که از روی عمد صورت میپدیرد و به آنها آسیب می-رساند اطلاق میگردد و قانونگذار از آن به کودک آزاری تعبیر نموده که شامل هر نوع آزار، اذیت و شکنجه کودکان که منتهی به صدمات جسمانی یا روانی و اخلاقی آنان میشود و سلامت جسم، روان و آینده آنان را به مخاطره می-اندازد میگردد یکی از اقسام خشونت علیه کودکان، خشونت خانگی است و منشاء آن از خود خانواده کودک است که به وی صدمه وارد مینماید از این رو با عنایت به اینکه کودکان از آقشار آسیب پذیرتر جامعه محسوب میگردند تحقیق و بررسی زیادی در جهت شناسائی عمده دلائل این اعمال خصمانه و راهکارهای کاهش و یا جلوگیری از آن را میطلبد تا منشاء این رفتارها تحلیل و بررسی و نتیجه آن در جهت کمک به این اقشار ضعیف و آسیبپذیر بهکارگیری شود؛ چراکه این هنجار اجتماعی، طیف گستردهای از کودکان جامعه را پوشش داده و به سنین بسیار پائین تسری نموده و کودکان زیادی از آن متضرر شدهاند،
بنابراین باید جزء موضوعات اصلی تحت کنترل و پیشگیری قرار بگیرد چون معضلات و مشکلات زیادی برای جامعه و کشور دارد. خشونت در درون خانواده اثرات مخربی در فرد به همراه دارد چنانچه شخص مورد خشونت قرار گرفته؛ کودک باشد علاوه بر آسیب بدنی؛ اختلالات عمدهای در روان کودک دارد که تحقیر و انعکاس خشونت در بزرگ سالی از اثرات مخرب آن است که این امر جامعه را بیمار و درگیر خواهد کرد. نگارنده در این پژوهش در مقام پاسخگویی به این سوال اساسی است که آیا با تدابیری که مقنن در قانون حمایت از کودکان پیش بینی کرده؛ حمایت از کودکان و نوجوانان محقق خواهد شد یا خیر؟ نقش رویه قضایی به عنوان ابزار تحقق اراده مقنن در این خصوص چگونه است.
نویسنده برای پاسخگویی به این سوال بر مبنای روش تحقیق کتابخانه-ای، مطالعه و بررسی چند پرونده قضائی مربوطه، اقدام خواهد کرد. بنابراین مبنای روش تحقیق؛ کتابخانهای، مطالعه نظرات محققین سابق و بررسی و تحلیل چند پرونده مرتبط تشکیل شده در دستگاه قضائی میباشد. بررسی اینکه آیا آنچه که قانونگذار به عنوان حمایت در قانون بهکار برده؛ میتواند نقشی در کاهش خشونت خانگی علیه کودکان داشته و رویه قضایی تا چه حد در آن موثر بوده است. آیا علاوه بر قانون، مردم نیز نقشی میتوانند در کاهش آسیب ناشی از خشونت خانگی داشته یا اینکه صرفا باید به دنبال مقنن بود که راهکاری برای مجازات و کاهش خشونت اعمال نماید چراکه جامعه امروزی شاهد رفتارهای خشونت آمیز زیادی علیه اطفال وکودکان میباشد که همه آنها نادیده گرفتن سلامت روحی و جسمی آنان را در بردارد که چنانچه علیه آنان این اقدامات صورت پذیرد متضرر اصلی خواهند بود از این رو راهکارهایی که تاثیر در کاهش خشونت علیه اطفال و کودکان دارد باید مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
به طور خلاصه مهمترین هدف نگارنده از مطالعه و بررسی، یافتن اتخاد تدابیر قضایی در جهت برخورد با خشونت خانگی علیه کودکان و نتیجه این اتخاذ در کاهش خشونت خانگی است. جایگاه حمایت از کودکان در نظر مقنن، بررسی افعال حمایتی قانونگذار از کودکان و رابطه بین حمایت قانونی وکاهش خشونت خواهد بود. بررسی مجازاتی که مقنن برای خشونت خانگی علیه کودکان در نظر گرفته و حمایتی که از آنان مقرر داشته به چه میزان موثر در کاهش خشونت خواهد بود که نتیجه این بررسی کمکی در هدف نگارش مقاله خواهد نمود. تحلیل اینکه آیا کلمه حمایت که در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 1383 بهکار برده شده است در رویه قضایی دادگاههای فعلی رعایت میگردد و هدف مقنن را به ثمر رسانده است یا خیر؟ النهایه با توجه به دادههای حاصل از پژوهش حاضر می توان به این نتیجه رسید که در بسیاری از موارد قضات با لحاظ هدف نهایی مقنن از وضع قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در مواردی از متن قانون مذکور فاصله گرفته ولیکن در راستای هدف نهایی مقنن اتخاذ تصمیم می نمایند .
واژه های کلیدی: حمایت، خشونت خانگی، کودک آزاری.
مقدمه
نگاه قانون در مورد حفاظت والدین از فرزند، نگاه تکلیفی است یعنی وظیفه و تکلیف پدر و مادر در حفاظت از فرزند است به طوری که مطابق قانون1نگاهداری اطفال، هم حق و هم تکلیف برای پدر و مادر مقرر شده است این تکلیف طوری است که قانونگذار برای خودداری از آن؛ ضمانت اجرائی مقرر کرده، چرا که در قانون حمایت از خانواده2، مجازات برای آن در نظر گرفته شده است. تکلیف به معنای امر یا نهی کردن به چیزی است که انجام آن دشوار است. در فرهنگ دین، تکلیف به معنای خطاب و فرمان الهی در امر یا نهی کردن مخاطبین است3 در قانو مخاطب تکلیف؛ والدین هستند که اهلیت و صلاحیت این امر را دارند.
اساس تفکر اسلامی بر نگهداری و مواظبت کامل از اطفال و کودکان اعم از نظافت، اطعام، رعایت غبطه و مصلحت میباشد همانطور که سابق هم گفته شد این مواظبت تکلیف ابوین است و هدف از آن هم رعایت نظم عمومی و مصلحت طفل میباشد. چون ملاک برخورد با طفل اعمال مهربانی و تربیت نیکو میباشد از همین رو است که حق اولویت حضانت برای مادر که عطوفت؛ مهربانی و آمادگی برای پرورش نسبت به فرزند خود جزء ذات او است تا سن مشخصی بیان شده است.
بنابراین هدف قانون و شریعت بر حمایت از کودکان میباشد و این حمایت را تکلیف خانواده کودک دانسته و توقعی از خشونت خانواده بر علیه کودک نداشته است امروزه بسیاری از خشونتها علیه کودکان از خانواده صورت میپذیرد. زمانی که موضوع خشونت خانواده علیه کودک؛ وارد چرخه دستگاه قضائی شود مقام قضایی به نوعی چالش را در پیش روی خود خواهد دید از طرفی صدمات وارده به کودک که دارای مجازات است و توسط خانواده وی صورت پذیرفته، از طرف دیگر ساز و کار مراقبت از طفل را پیش رو دارد. یعنی هم بر خورد با خشونت و هم اعمال حمایت، مهمترین مولفه در جهت حمایت و آلام روانی کودک، اعمال سازوکار مراقبت و برگشت طفل به خانواده میباشد این در حالی است که خانواده وی مجرم هستند.
در حوزه حمایت از کودکان و نوجوانان در برابر خشونت، تحقیقات و پژوهشهای زیادی صورت گرفته است. تحقیق در این زمینه پیشینه زیادی دارد از قبیل اصول جهانی حمایت از کودک، بررسی نوآوریهای قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، وضعیت خشونت خانگی در ایران، بررسی نحوه تامین امنیت کودک در خانواده، بررسی حقوق کودک، الگوهای دلبستگی کودک به افراد و غیره. لیکن آنچه که این مقاله را نسبت به سائر تحقیقات متمایز مینماید تحلیل حمایتی است که مقنن در قانون بهکار برده با تدابیری که در رویه قضائی در مورد کودکآزاری اعمال میگردد. آنچه که مد نظر مقنن بوده در رویه قضائی، محقق میشود یا خیر؟ تحلیل رویه قضائی در این زمینه است که مطالعه بر روی آن صورت نگرفته است.
1 ماده 1168 قانون مدنی
2 ماده 54 قانون حمایت خانواده مصوب 91، ماده 1172 قانون مدنی
3 دائره المعارف اسلامی طهور، 1395، موسسه فرهنگی جام ، واحد تحقیقات موسسه، واژه تکلیف، ص.2584
بنابراین در این مقاله ما قصد داریم با بررسیها و مطالعه انواع کودکآزاری و خشونتخانگی، به این سوالات پاسخ دهیم که ساز و کارهای حمایت قانونی از کودک در مقابل خشونت خانگی چگونه است؟ و آیا جدائی کودک از خانواده در مرحله صدور حکم، راه حل مناسبی برای منافع کودک است یا خیر؟ به تعبیری ایا خود این اقدام نوعی حمایت محسوب میگردد یاخیر؟ آنچه که به عنوان یافته در پژوهش حاضر میتوان استخراج نمود این است که اصل اولیه حمایت در معنای خود در برابر خشونت خانگی علیه اطفال؛ اصل عدم جدائی کودک از خانواده و حفظ ارتباط کودک با اعضای خانواده به عنوان عامل زمینه ساز رشد کودک در همه ابعاد است مگر آن که برای تامین عالیترین منافع کودک این جدای ضروری باشد بنابراین تا حد امکان باید برای تداوم ماندن ارتباط کودک در سایه حمایت خانواده کوشید قدم بعدی مراقبت موقت مبتنی بر کمک از مراکز نگهدارنده کودکان میباشد و آن مرکز هم باید تلاش خود را در جهت برگشت کودک به خانواده اقدام نماید که این امر نیاز به ارتباط کودک بزهدیده با خانواده مجرم خود دارد و این ارتباط باید تحت کنترل و لحاظ منافع کودک باشد تا نتیجهی خوشایندی برای هر دو - خانواده و کودک - داشته باشد ودر نهایت ُمنجر به سلب حضانت نشود.
-1مفاهیم
1؛ - 1حمایت: واژه حمایت در فرهنگ لغت به معنای نگاهبانی، حفاظت، اعانت، دستگیری نمودن1 آمده و در اصطلاح؛ معنای گستردهای دارد و در ابعاد و موضوعات مختلف تعریف و معنای خاص خود را گرفته است مثلا حمایت فردی، اجتماعی، عاطفی و غیره تقسیم بندی و هرکدام تعریف جداگانه دارند آنچه که ماحصل تعاریف است این است که حمایت: ابزاری است در دسترس فرد برای تکیه و اعتماد کردن به آن در هنگام نیاز ؛ به طوریکه این حمایت در بردارنده همدلی، مراقبت، علاقه و توجه نسبت به شخص است بنابراین آنچه که در این مفهوم حمایت؛ کمک به بحث ما دارد این است که حمایت از کودک یعنی ابزاری برای تکیه و اعتماد کودک به آن در همه زمانها و احساس آرامش کودک در سایه این حمایت. اگر این حمایت را در قالب حمایت قانونی بهکار ببریم نسبت این حمایت قانونی با کودک از دو بعد قابل بررسی است اول اینکه احساس آرامش کودک در امور حقوقی خود و تکیه-گاه وی به قانون و دوم اینکه وظائفی را که قانون به عنوان حمایت در قبال تعرضات به کودک بیان و تدبیر کرده است.
1؛ - 2 کودک: کودک یا طفل در لغت به معنای بچه، نوزاد، خرده، ریزه از هر چیزی میباشد. 2واژه صغیر و صبی نیز مترادف کودک میباشد که به معنای فرد کوچک، کسی که به سن احتلام نرسیده، است3در اصطلاح شرع به کسی اطلاق میشود که: به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد.4که در قانون نیز همین تعریف آمده است.5 در مورد زمان شروع کودکی از نظر شرع اسلام، همان زمان انعقاد نطفه است و پایان آن، بلوغ است یعنی کودکی که قوای جسمی و
1 دهخدا، علی اکبر، 1377،لغت نامه دهخدا، چاپ دانشگاه تهران، واژه حمایت، ص.1478
2 همان، ص .2452
3 معین، محمد، فرهنگ فارسی معین،1385، ناشر کتاب آراد، تهران، ص 2130،
4 . موسوی، خمینی، روح اله، 1408 ه ق، تحریر الوسیله، چاپ سوم، موسسه اسماعیلیان، قم، الجزء الثانی القول فی الصغر ص .12 - الصغیر هوالذی لم یبلغ حدالبلوغ محجور علیه شرعا ... - مجید، وزیری، 1384حقوق متقابل کودک و ولی در اسلام و موارد تطبیقی آن، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل وابسته به موسسه انتشارات امیرکبیر، چ اول، ص .49
5 قانون مجازات اسلامی مصوب 92 ماده 147، قانون مدنی ماده 1210
