بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری جزو سه صنعت بزرگ و متنوع در دنیا برای ایجاد درآمد، اشتغا ل زآیی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قانونی و تکنولوژیکی مطرح می باشد. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک سوات به ارائه استراتژیها و راهبردهای موثر در توسعه صنعت گردشگری پرداخته است. تحلیل مدل سوات بیانگر این واقعیت است که منطقه دارای نقاط قوت و فرصت اصلی به عنوان مزیتها و نقاط ضعف و تهدید اساسی به عنوان محدویتها و مشکلات پیشروی توسعه گردشگری شهرستان تیران و کرون می باشد.
نتایج تحلیلی مدل گویای این نکته است که کمبود سرمایه گذاریها برای زیر ساختها، ضعف تبلیغات و ضعف اختیارات سازمانی و نهادی، موانع اصلی توسعه گردشگری شهرستان به شمار می رود. شهرستان تیران و کرون یکی از کهن ترین شهرستانهای استان اصفهان محسوب می شود و قدمتی حدود 6 هزار ساله بواسطه ی وجود سنگ نگاره های موجود در اطراف شهرستان تیران و کرون را دارا می باشد.
مقدمه
امروزه صنعت توریسم یکی از سامانه های اقتصادی مهم دنیا، به لحاظ سهمی که در اشتغال زایی و گردش مالی در تولید و درآمد ناخالص ملی و فقرزدایی، دارد بشمار می رود و منافع و درآمد بالایی برای همه کشورها ی جهان به دنبال دارد. گردشگری یک قطب اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد. به طوری که بر حسب اعلام - سازمان جهانی جهانگردی - در سال 2010 بیش از یک میلیارد گردشگر درجهان به گردشگری پرداخته و هر سفر حدوداً 1000 دلار هزینه بر می دارد، بنابراین محاسبات نشان می دهد 1000 میلیارد دلار گردش مالی این صنعت در یک سال خواهد بود.
برای تصاحب و تعیین سهم اقتصادی این گردش مالی، همه کشورها به رقابت با هم می پردازند و لزوم داشتن استراتژی مناسب برای حضور و کسب بازار گردشگری یا بازار هدف برای هر کشوری از اهمیت بالایی برخوردار است[3] به طوریکه از آن به عنوان صادرات نامرئی که مرکز اقتصادی آن در شهرها هست نام می برند.[4] گردشگری را صنعت سفید می نامند زیرا بدون آلوده سازی محیط زیست انسانی، زمینه ساز دوستی و تفاهم بین ملتهاست و صلح و صفا را برای مردم به ارمغان می آورد.[5] توسعه و رونق ×صنعت× گردشگری،×برای×کشورهای×در×حال×توسعه×که×با اقتصاد×تک محصولی و ×معضلاتی بیکاری ×بالا، ×محدودیت ×منابع ×ارزی ×مواجه هستند، ×از× اهمیت×بالایی×برخوردار×است.
کشور ایران نیز از لحاظ دارا بودن ابنیه تاریخی، جزء 9 کشور نخست دنیا و ازلحاظ جاذبه های اکوتوریستی درمیان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد. این درحالی است که باید متناسب با این قابلیتها از درآمد400 میلیارد دلاری توریسم بهره ببرد و سهم آن حداقل 5 درصد این میزان درآمد باشد اما درآمد سالانه ایران بسیار پایینتر و کمتر از 5 صدم درصد سهم توزیع است و در میان دنیا، در رتبه 92 قرار دارد×.[2]ایران با دارا بودن منابع غنی محیطی و بهره مندی ازآثار تاریخی، تمدنی و فرهنگی چند هزار ساله برای توسعه مکانیسم گردشگری ازتواناییهای ویژه ای برخوردار است،
حال اینکه با تکیه بر اقتصاد تک محصولی ناشی از درآمد نفتی از توجه به این بخش اقتصادی - توریسم - غافل مانده است. در این راستا شهرستان تیران و کرون به عنوان یکی از مناطق مستعد گردشگری به دلیل برخورداری از ویژگی های منحصر به فرد تاریخی، مذهبی و طبیعی در سطح ملی از توانمندی های بالایی برای جلب و جذب گردشگران برخوردار است اما به لحاظ کم رونقی صنعت توریسم در ایران، نتوانسته جایگاه درخور توجهی را کسب کند.
این شهرستان با وجود قابلیت ها و جاذبه های گردشگری بسیاری، برای گردشگران خارجی ناآشنا بوده و حتی برای گردشگران داخلی نیز ناشناخته مانده است. هدف اصلی پژوهش حاضر آن است که با بکارگیری فرآیند برنامه ریزی راهبردی، ضمن شناخت توانمندی ها و کارکردهای گردشگری شهرستان و به منظور توسعه این کارکردها، اقدام به ارایه ی راهکارها و تدوین راهبردهای کاربردی در جهت توسعه گردشگری شهرستان تیران و کرون گردد. بنابراین با هدف بررسی وضعیت گردشگری این شهرستان و شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدهای توسعه گردشگری، امید است بتوان به رفع و چاره جویی نقاط ضعف و تهدید و افزایش و بهره مندی از قوت ها و فرصت های توسعه گردشگری آن، و نقش آن در تحول اقتصادی اقدام کرد. و با دیدی علمی به ارائه راهکارها و راهبردهای اجرایی جهت توسعه گردشگری در این شهرستان پرداخته شود.
روش تحقیق
روش مطالعه در این تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد.در مرحله اول برای جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، از مطالعات میدانی و بررسیهای اسنادی جهت شناخت شهرستان و بازدید از شهرستان در سالهای 1395 استفاده شد و با توجه به اطلاعات بدست آمده به بررسی جاذبه ها، امکانات، خدمات و وضعیت کلی گردشگری در شهرستان پرداخته شد. در مرحله دوم، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه استراتژیهای توسعه گردشگری از مهمترین مدل برنامه ریزی استراتژی سوات برای مشخص کردن نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به عنوان ماتریسهای داخلی و خارجی استفاده شد. درمرحله سوم با تنظیم عوامل استراتژیک، ماتریس سوات از آن استخراج و براساس آن، استراتژیهای مناسب توسعه توریسم مشخص شد و یافته های حاصل از این تجزیه و تحلیل ها، به عنوان استراتژیهای راهگشا ارائه گردید.
محدوده مطالعاتی
شهرستان تیران و کرون با مساحت 1768/8 کیلو متر مربع بین 50 درجه و 33 دقیقه تا 51 درجه و 14 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 1 دقیقه تا 33 درجه و 4 دقیقه عرض شمالی و در 45 کیلومتری غرب اصفهان و از جنوب به شهرستان لنجان و استان چهارمحال و بختیاری و از غرب به شهرستان فریدن محدود می گردد. کل جمعیت آن در سال 1390 بالغ بر 69047 نفر بوده است. شهرتیران مرکز شهرستان تیران و کرون است و در 51 درجه 09 دقیقه طول جغرافیایی و32 درجه و 42دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع 1640 متری از سطح دریا واقع شده است.[6]
بیان مسئله
صنعت توریسم باعث به جریان افتادن سرمایه و انتقال پول و ارز در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی گردیده است به طوری که درآمد گردشگری به مراتب بالاتر از تولید ناخالص ملی و صادرات جهانی می باشد. صنعت گردشگری بر اساس پیش بینی کارشناسان اقتصادی دنیا، از سال 2000 تا 2020 می تواند از سودآورترین صنایع جهان بوده و حتی از صنعت نفت و خودرو هم پیشی خواهد گرفت. سازمان توسعه و همکاری جهانی، این صنعت را پس از بانکداری، دومین بخش خدمات در تجارت بین المللی خوانده است.[12]از این رو گردشگری به عنوان یک فعالیت اقتصادی سودآور مورد توجه کشورها قرار گرفته است.
این پدیده در مدتی کوتاه توانسته است ارقام بزرگی از مبادلات جهانی را به خود اختصاص دهد.[7] و سهم اندکی از این صنعت با ارزش را به خود اختصاص داده است. در جریان گردشگری داخلی، شهرهایی مورد توجه گردشگران قرار می گیرند که چند جاذبه یا لااقل یکی از آنها را همچون زیارتگاه، آثار تاریخی فرهنگی، امکانات اقامتی و تفریحی، طبیعت زیبا و متنوع، وجود بازارهای متنوع خرید و فروش، تسهیلات ارتباطی را دارا باشند .[8]لذا با توجه به این نکته، شهرستان تیران و کرون دارای قابلیتها و پتانسیلهای فراوانی در زمینه جذب توریسم می باشد.
اگر بتواند زیر ساختها و خدمات لازم را در زمینه جذب گردشگر فراهم نماید می تواند از درآمد حاصل از آن برای رشد و توسعه شهرستان استفاده کند. و با فراهم آوردن فرصتهای شغلی جدید به شهرستان حیاتی تازه ببخشد. از طرف دیگرتوسعه صنعت توریسم بدون چارچوب برنامه ریزی صحیح باعث آسیبهای جبران ناپذیری خواهد شد. بنابراین با توجه به قابلیت ها و ویژگی های محیطی منطقه باید از نوع خاص یا ترکیبی از رویکردها و راهبردها به ویژه برنامه ریزی راهبردی برای توسعه گردشگری شهرستان تیران و کرون بهره جست. لذا با توجه به موارد مذکور، اهمیت موضوع مورد مطالعه مشخص می گردد.
جذابیت های توریستی شهرستان تیران و کرون
شهرستان تیران و کرون دارای آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی بسیار زیادی است. که به معرفی معرو فترین جاذبه ها در زیر پرداخته شده است. دربهای سنگی و کوچه باغهای تیران و رضوانشهر، منطقه گردشگری دربند که شامل باغها و قنات و استخر می باشد. چشمه مرغاب و شاهی، وجود حمام ها قدیمی و تاریخی همچون حمام سلطان تیران، حمام قدیمی و زیر زمینی روستای محمد آباد، حمام تاریخی روستای جاجا، حمام قدیمی روستای میرآباد و حمام قدیمی روستایخیرآّباد، برج های کبوتری روستاهای - تندران، محمدیه،
عزیزآباد، خمیران - ،کاروانسراهای تاریخی رضاخان در رضوانشهر، اماکن مذهبی همچون امامزاده احمد بن حنفیه در تیران، امامزاده بی بی فاطمه در محمدیه، امامزاده سید سراء الدین، امامزاده کوهان، رضوانشهر، خیرآباد و احمد رضا و مساجد - خان، سید، مسجد و حسینیه آقا نوروز در تیران، مسجد سنگی باقرالعلوم و اران در رضوانشهر، مسجد تاریخی جاجا، سد چشمه شاهی و سد شهید منتظری - سد خمیران - ، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو، وجود عمارتهای اربابی همچون عمارت منصوب به شاع عباس اول صفوی در روستای محمدیه کرون، عمارتهای اربابی روستای - هومان، میرآباد و مبارکه - وجود سی قلعه تاریخی در شهرستان که از معروفترین آنها - قلعه قمشلو، قلعه رضاخان، قلعه جاجا، جوزک، قلعه حسین بیک روستای ورپشت، قلعه تاریخی عباس آباد، قلعه میرآباد
.... - برج نگهبانی روستای پلکانی ورپشت، وجود هشت آسیاب قدیمی و تاریخی از جمله آسیاب وزیر و خان تیران، آسیاب قدیمی روستای مهدی آباد، آسیاب دشتی رضوانشهر، آسیاب کوهان، آسیاب سنگی و همچنین آسیاب آبی جاجا و دو آسیاب روستای ورپشت، خانه های تاریخی - دادخواه، بهنیا و حاج آقا جمال مظاهری در تیران و افشاری، یزدانی و مختاری در رضوانشهر - ، سد سنگی قدیمی و تاریخی دره بید، آبشار فصلی کرد علیا، . پارک ملی قمشلو و منطقه حفاظت شده دالانکوه، وجود بیش از هزار سنگ نگاره در این شهرستان که قدمت شش هزار ساله دارند.
روش تجزیه و تحلیل سوات
در زمینه تحلیل مدیریت گردشگری روش سوات به عنوان یکی از کارآمدترین فنون ممیزی استراتژیک می باشد . [ 9] سوات معادل فارسی قوت، ضعف ، فرصت و تهدید است .[10] در واقع تحلیل قوتها و ضعفها در محیط درونی و تحلیل فرصتها و تهدیدها از محیط بیرونی و جریان نظامند است که به ارائه ی پشتیبانی برای موقعیت تصمیم گیری می پردازد .[13] این استراتژ یها می توانند چارچوب انتخاب های استراتژیک برای ممیزی استراتژیک را فراهم سازند. در این روش، هدف ارزیابی فرصت ها و تهدیدهای محیطی از یک طرف و نقاط ضعف و قوت از سوی دیگر مورد توجه می باشد.. عوامل داخلی مؤثر بر گردشگری شهرستان تیران و کرون در این مرحله، به بررسی و شناسایی نقاط ضعف و قوت درمحیط داخلی شهرستان تیران و کرون پرداخته شده است.
