بخشی از مقاله
چکیده
جلوگیری از آسیب رسانی به محیط زیست، عدم آلودگی آبهای زیر زمینی، نظافت و بهداشت عمومی، بازیافت و پردازش پسماندها، جنبه های اقتصادی آن و زیبا شناسی محیط همه از نتایج مدیریت صحیح و جامع پسماندها می باشد. با توجه به اینکه حفاظت از محیط زیست شهری یک اصل اساسی است
لذا ارائه راهکارهای مدیریتی در خصوص زباله های شهری در این امر موثر می باشد. همچنین با توجه به اثرات آلودگی ناشی از زباله و هزینه های اضافی ناشی از جمع آوری، حمل و نقل، دفع و دفن، این مساله حائز اهمیت بوده و بایستی در تمامی برنامه های مربوط به مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد. در این مطالعه از روش برنامهریزی فازی- بازهای و نرمافزار لینگو برای برنامهریزی مدیریت زبالههای شهری شهر مشهد استفاده شده و مقدار بهینه اقتصادی کمپوست، بازیافت و دفن این زبالهها برای دوره زمانی 1404-1392 تا پایان برنامه چشم انداز 20 ساله - تعیین شده است.
-1مقدمه
امروزه تقریبا نیمی از جهان در مناطق شهری زندگی میکنند و پیشبینی میگردد که تا اواسط این قرن اکثریت جمعیت جهان شهرنشین شوند. به همین علت استقرار و ایجاد شهرهای پایدار یکی از دغدغههای اصلی مدیران شهری است و یکی از مهمترین چالشها در استقرار شهرهای پایدار، مدیریت پسماند آنهاست زیرا حجم وسیع تولید زباله که رابطه مستقیم با توسعهیافتگی جوامع و روند شهری شدن آنها دارد فشار گستردهای را به مسئولان و مدیران شهری برای مدیریت پایدار زبالههای شهری وارد میکند. از طرفی چون در فرآیند برنامهریزی شهری، توجه کمتری به مدیریت پسماند نسبت به بخشهای دیگر مثل مدیریت انرژی و آب شده است،بنابراین در برنامهریزیکنونی توجه ویژه به آن ضروری است
دفن، بازیافت و کمپوست سه راه برای برخورد با زبالههای تولید شده است. دفن زبالهها با مشکلاتی متعددی روبروست که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: کمیابی اراضی تخصص یافته برای دفن زباله در حوزه شهری، دلنگرانیهای حاصل از زیانهای اکولوژیکی ناشی از زبالههای خطرناک و زیان وارده به محیط زیست. بازیافت یعنی تبدیل مواد زائد و غیرقابل استفاده به مواد مفید برای استفاده در سایر بخشها. برای جلوگیری از آلودگیهای زیست محیطی و بهداشتی، تشویق و ترغیب صنایع بازیافتی و حمایت از محصولات بازیافتی باید در رأس برنامههای شهرداریها باشد
کمپوست نیز یکی از راهبردهای مدیریت مواد زاید جامد شهری میباشد که میتواند با هدف کاهش حجم و وزن موادی که باید دفع شوند، کاهش انتشار بو و شیرابه، بازیافت منابع و کاهش َهزینههای احتمالی دفع، مورد استفاده قرار گیرد
افزایش تولید زباله و به تبع آن افزایش هزینه جمعآوری و انهدام آن در کنار محدودیت بودجه شهرداریها، خسارت اکولوژیکی ناشی از زبالههای خطرناک، کمیابی اراضی برای دفن زباله در حوزه شهری، مدیریت موثر پسماندهای شهری را امری اجتناب ناپذیر کرده است
در این زمینه مطالعاتی صورت گرفته است که بطور مختصر میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
مهدینژاد - 1382 - با بررسی وضع موجود در خصوص کمیت و کیفیت زبالههای شهر گرگان نشان داد که مواد قابل فساد بالاترین میزان اجزای زباله را تشکیل داده و ایجاد صنایع کمپوست در استان گلستان و استفاده از کود آلی بدست آمده در کشاورزی میتواند نیاز به کود شیمیایی را کاهش داده و از آلودگی محیط زیست مواد شیمیایی و زبالههای فسادپذیر جلوگیری کند.
پاپلییزدی و وثوقی - - 1383 پس از بررسی موارد مختلف در زمینه بازیافت مواد جامد شهر مشهد به منظور کاهش هزینه خدمات شهری، پیشنهاد صنایع بازیافت مواد زاید برای شهر مشهد و همچنین مکانگزینی این صنایع را ارائه کردند. این امر علاوه بر کاهش هزینههای حمل و نقل زباله شهر مشهد میتواند در ساماندهی حاشیه شهر و نیز کاهش خسارتهای زیستمحیطی ناشی از بازیافت غیراصولی زباله موثر باشد.
مطالعه ناظم و همکاران - - 1387 نشان داد که از راه بازیافت و کمپوست میتوان سالانه از هدر رفتن حدود 9768 میلیون ریال سرمایه در محل دفن جلوگیری کرد.
پناهنده و همکاران - - 1389 اثرات زیستمحیطی کارخانه کمپوست در شهر یزد را بررسی کردند. نتایج نشان داد که هیچگونه خطری متوجه ساکنان آن نمیباشد.
اله آبادی، رحمانی و بهروزیخواه - - 1389 اثرات زیست محیطی احداث کارخانه کمپوست در شهرستان سبزوار را بررسی کردند. یافته ها حاکی از اثراتی مثل افزایش اشتغال، فعال شدن خدمات جانبی و افزایش بهداشت در این منطقه می باشد.
ضرابی و همکاران - - 1391 در مطالعه خود سیستم بهینهای را برای مدیریت مواد زاید جامد شهر بوکان ارائه کردند. اوکاچا و همکاران - - 2014 در مطالعه خود نشان دادند مسئله مدیریت زباله در شهر میچریا به مسائل جغرافیایی و شهری مربوط بوده و نمیتوان بدون در نطرگرفتن آنها به یک سیستم مدیریت پسماند کارا دست یافت. به عبارت دیگر نمیتوان بدون لحاظ فاکتورهای جغرافیای شهری بویژه مسئله گسترش شهرها، مکانهای انتشار زباله و کیفیت برنامهریزی شهری در برنامههای جمعآوری و انهدام زباله ها موفق بود.
شهر مشهد به عنوان دومین شهر بزرگ و همچنین مهمترین شهر زیارتی کشور با جمعیتی بالغ بر 3 میلیون نفر، و حضور سالانه 20میلیون زائر، بطور میانگین روزانه حدود 1900 تن زباله تولید می کند. میانگین سرانه تولید زباله خانگی در این شهر حدود 550 گرم و در زمان حضور زائرین حدود 700 گرم گزارش شده است - یزدانداد و صادق،. - 1389 همانگونه که آمار تولید روزانه زباله در مشهد نشان میدهد این نرخ در حال افزایش است، پس باید از هم اکنون چارهای اندیشید و برای مدیریت زباله در سالهای پیشرو برنامهریزی کرد.
با توجه به ضرورت پیشبینی مقادیر احتمالی تولید زباله در سالهای بعد برای برنامهریزی دقیقتر، در این مطالعه سعی شده، با توجه به روند تولید زباله در دهه اخیر در شهر مشهد و استفاده از تکنیکهای برنامهریزی خطی، نرخ تولید زباله تا سال - 1404تا پایان برنامه چشمانداز 20 ساله - پیشبینی شده و مقادیر بهینه و مطلوب اقتصادی کمپوست، بازیافت و دفن برای این دوره زمانی تعیین گردد، بطوریکه دارای حداقل هزینه باشد.
-2 مواد و روش
زمانیکه محدودیتها بصورت احتمالی باشد، احتمالات فازی هستند. در اینگونه موارد برای بیان محدودیتها از روش توزیع احتمال فازی-بازهای - DFIP - استفاده میشود.
