بخشی از مقاله
چکیده
امروزه رشد روزافزون جمعیت، موجب نیاز بیشتر بشر به مواد غذایی گردیده که این عامل موجب گسترش تولیدات کشاورزی و تأثیرات سوء بر خاک و منابع پایه شده است. استفاده از کود و سموم دفع آفات علاوه بر آلوده سازی خاک و منابع آب های سطحی و زیرزمینی، باعث فرسایش ژنتیکی نیز می شود. بر این اساس، توسعه پایدار به منظور مدیریت و حفاظت از منابع پایه و معرفی و بکارگیری پیشرفت های فنی و ساختار تشکیلاتی مناسب در این زمینه، اقداماتی را توصیه می کند.
در واقع نظام توسعه پایدار کشاورزی، یک نظام تولیدی است که بر شیوه های مدرن کشاورزی تکیه دارد و با استفاده از این شیوه ها و مدنظر قرار دادن مسائل زیست محیطی، به اقتصادی بودن و بازده تولید نیز توجه کافی می شود. اهمیت بخش کشاورزی در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... در کشورمان و نقش حساس منابع پایه و طبیعی در این بخش، برای دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی،ملاحظاتی را پیش روی ما قرار می دهد که در این مقاله به چالشهای فراروی بخش کشاورزی کشور در ارتباط با توسعه پایدار کشاورزی را مورد مطالعه قرار دهیم.
مقدمه و مبانی نظری
تاریخ نشان داده است که منشأ توسعه یافتگی در ممالک توسعه یافته دنیا بر اساس مازاد کشاورزی صورت گرفته و بخش کشاورزی به لحاظ تنها بخش اقتصادی جوامع مختلف، در مراحل اولیه توسعه، عمدهترین نقش را داشته است - آسایش، 6 ،. - 1374 اقتصاد کشور ما نیز تا قبل از روی کار آمدن درآمدهای نفتی بر پایه کشاورزی استوار بود و این بخش تنها منبع تامین درآمد خزانه و هزینه های دولت به شمار می رفت، ولی امروزه تحقق استقلال اقتصادی کشور به لحاظ وابستگی آن به درآمدهای حاصل از فروش نفت به طور جدی در معرض تهدید استکبار جهانی قرار گرفته است
نگرش در کارکرد بخشهای اقتصادی کشور، حاکی از موقعیت مناسب بخش کشاورزی در اقتصاد ایران است.
این بخش به خوبی توانسته از نظر اشتغال زایی، تأمین درآمد و سهم آن در تولید ناخالص ملی، تأمین
نیازهای مصرفی جمعیت و همچنین تأمین ارز، موقعیت مطلوب تری را نسبت به سایر بخش های اقتصادی
کسب نماید
مسائل مربوط به کشاورزی و روستا با هم مرتبط بوده، به دلیل نزدیکی، نقش و اهمیت کشاورزی در فعالیت های مربوط به توسعه روستایی، در بسیاری از نوشته ها، مفاهیم توسعه کشاورزی و توسعه روستایی به صورت مترادف به کار برده شده است. توسعه روستایی با بهره- گیری از بنیان های آب، خاک، اراضی مستعد کشاورزی، علم و تکنولوژی، شیوه های معیشت، ساختار جمعیت و غیره، به عنوان قاعده نظام سکونت و فعالیت ملی، نقش اساسی در توسعه ملی ایفا می کند
با توجه به اینکه آسیب پذیری بخش کشاورزی و جوامع روستایی از عوارض زیست محیطی نسبت به جوامع شهری کمتر است و فعالیتهای روستایی هیچگاه به انحطاط و نابودی کامل کشیده نشده، لذا توسعه روستایی و توجه به توان و امکانات تولیدی نواحی روستایی، از نظر داده های طبیعی و نیروی انسانی پر توان آن برای دستیابی به توسعه ملی اجتناب ناپذیراست
طرح مسأله
با توجه به اینکه بستر فعالیت های کشاورزی یک محیط و فضای جغرافیایی به نام فضای روستایی می باشد، بنابراین، این دو مکمل هم و غیر قابل انفکاک از یکدیگر هستند و به واسطه وجود همین ارتباط تنگاتنگ، توسعه کشاورزی در قالب توسعه روستایی مفهوم پیدا می کند. از سوی دیگر، توسعه کشاورزی به منظور اعمال تغییرات و تحولات مطلوب جهت وسعت بخشیدن به زمینه ها، گسترش دامنه فعالیتها، بسط امور و افزایش عملکردها، توسعه روستایی را به دنبال خواهد داشت
به عبارت دیگر، کشاورزی جدا از نواحی روستایی و روستا نیز تهی از فعالیت های کشاورزی نبوده، این دو لازم و ملزوم هم هستند - مطیعی، 292 ،. - 1370 پس بنابراین برای رسیدن به پایداری و توسعه کشاورزی باید چالشهای آن شناسایی کرده و راه حلهایی را برای پایداری کشاورزی ارائه داد که در اینجا سوالاتی در زمینه اینکه کشاورزی در نقاط روستایی چه مشکلاتی و چالشهایی دارد؟ مطرح شود که این سوالات عبارتند از:
-1 آیا کشاورزی پایدار می تواند در توسعه پایدار روستایی نقشی بسزایی را ایفا کند؟
-2 چه ارتباطی بین شناسایی چاشهایی کشاورزی و توسعه پایداری کشاورزی وجود دارد؟
پیشینه تحقیق
به طور کلی در زمینه کش اورزی مطالعات وسیعی در داخل و خارج کشور انجام گرفته است که هر یک به نوعی به تحلیل وضعیت کشاورزی، چالش ها، معضلات و راه های توسعه آن پرداخته اند که در این مقوله به برخی از این موارد اشاره می کنیم. براوو-اورتا و ایونسون در پژوهشی در زمینه کشاورزی در شرق پاراگوئه نتیجه گرفتند که پایین بودن سطح زیرکشت اراضی کشاورزی باعث کاهش درآمد و در نهایت پایین آمدن کارایی در منطقه شده است و این امر سبب افزایش ریسک در نظام کشاورزی دهقانی منطقه است که از طریق افزایش سطوح فناوری می توان کارایی را افزایش داد
در پژوهشی در چهار منطقه پاکستان ناکارایی فنی کشاورزان را در یک دوره زمانی خاص، یعنی از سال 1986 تا 1991 مورد بررسی قرار دادند و در نهایت نتیجه گرفتند که سن، تحصیلات و نسبت مردان خانواده بر کارایی اثر مثبت داشته اند
هادری و ویتاکر نیز در تحقیقی مشترک به بررسی رابطه میان کارایی فنی و اندازه مزرعه و مواد شیمیایی مانند سموم و کو دها در جنوب غربی انگلستان پرداختند و نتیجه گرفتند که میان میزان کارایی و اندازه مزرعه و میزان استفاده از مواد شیمیایی رابطه مثبتی وجود دارد و با افزایش انداز ه مزارع، بهره وری آنها نیز افزایش یافته است.
از جمله مطالعاتی که در داخل کشور انجام گرفته اند می توان به پژوهشی با نام اشاره کرد که پژوهشگران آن » بررسی موانع سرمایه گذاری خصوصی در بخش کشاورزی ایران« اساسی ترین چالش و تنگنا در بخش کشاورزی کشور را مباحث اقتصادی عنوان کردند و نتیجه گرفتند که برای رفع این چالش و گذار از دورا ن تولید معیشتی به تولید اقتصادی در کشور، به برنامه ریزی همه سونگر و اساسی نیاز است و برای این منظور اعطای تسهیلات اعتباری وسیله، مناسبی برای انتقال و تسریع در روند توسعه کشاورزی است
