بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه با گسترش اینترنت و سهولت دسترسی به طیف وسیعی از محتوا، جوامع با خیل عظیمی از محتوا و بازنمایی ها مواجه شده اند. یکی از موثرترین راه های انتقال ایدئولوژی و متن و خصوصا داستان خصوصا داستان های جنسی می باشد. کاربران و مخاطبان این داستان ها، در فضای مجازی به راحتی می توانند در معرض این فضا قرار گیرند که تأثیرات سوئی نه تنها بر روابط درون خانوادگی، بلکه بر ذهنیت و دیدگاه شخص نسبت به اطرافیان خواهد داشت
هدف اصلی مقاله حاضر این است که با استفاده از روش تحلیل گفتمان، رویکرد جامعه شناختی-معنایی ون لیوون، داستانی با مضمون رابطه جنسی با محارم - پدر و دختر - مورد بررسی و سوگیری های ایدئولوژیک آن را مشخص شود. نتایج این مقاله نشان می دهد راوی در بستری داستان را پرورانده که از دید مخاطب امری واقعی پنداشه شده در صورتی که با واکاوی آن، مشخص می شود که در پیرنگ روایت، ارزش ها و روابط درون خانوادگی استحاله یافته اند.
مقدمه
در مطالعات انتقادی و ارتباطی بازنمایی، تولید معنا از طریق چارچوب های مفهومی و گفتمانی تعریف می شود. آنچه ما واقعیت می نامیم خارج از فرایند بازنمایی نیست. بازنمایی یک نوع »دلالت کننده«، یا منعکس کننده واقعیت بیرونی و یا تصویری دستکاری شده ای از عینیت خارجی را به نمایش می گذارد. بازنمایی به معنای استفاده از زبان، برای بیان یک امر معنادار، نسبت به عینیت ها برای خودِ آن مردم و دیگرانی است که در سایر نقاط جهان وجود دارند و به تعبیر استوارت هال3 هویت فرهنگی در چارچوب »بازنمایی« شکل می گیرد
نکته مهم این است که به دلیل آنکه این متون برای مخاطب، بازنمایی4 واقعیتی عینی می باشند و یا در این مواجهه، آن را واقعی فرض میکند، این متون را به مثابه روایاتی واقعی در نظر می گیرد؛ خواه تصویرسازی راویت براساس واقعیت باشد خواه خیالپردازی. چنین روایاتی بر» شناخت و درک مخاطب از جهان تأثیر می گذارند، با این معنا که آگاهی و ذهنیت مخاطب نسبت به جهان بستگی به محتوایی دارد که از این روایات دریافت می کند؛ زیرا رسانه ها به طور کلی واسطه و میانجی بین آگاهی های فردی و ساختارهای گسترده تر اجتماعی و بر سازنده معنا هستند
ایدئولوژی موجود در هر روایتی ویژه، ممکن است آشکار یا پنهان باشد. در گونه اول، روایتی ممکن ست حاوی مسائل اجتماعی همچون جنبه های داستانی یا درونمایه فرهنگی باشد و بیانگر تلویحی ایدئولوژیکی باشد که معمولا این کار را به شکل ارائه ساختارهای اجتماعی و عادت های فکری فرضی انجام می دهد. گونه دوم روایت، وسیله مؤثرتری برای انتقال ایدئولوژی است ؛ این گونه روایت هر چند از نظر خواننده می تواند در ظاهر بدون ایدئولوژی است، ولی خواندن موشکافانه زبان متن و گفتمان روایی آن است که می توان ایدئولوژی پنهان آن را دریافت.
مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحلیل گفتمان، رویکرد جامعه شناختی-معنایی ون لیوون، داستانی با مضمون رابطه جنسی با محارم را مورد بررسی قرار دهد. با توجه به خصوصیات خاص فضای مجازی، پدیدآورندگان این سنخ داستان ها، به راحتی قابل شناسایی نمی باشند در نتیجه تنها وسیله کارا، برای شناسایی فضای گفتمانی و ایدئولوژی آنها، آثار و داستان های منتشرشده می باشد. از طرفی، کاربران و مخاطبان این داستان ها، در فضای مجازی به راحتی می توانند در معرض این فضا قرار گیرند که تأثیرات سوئی نه تنها بر روابط درون خانوادگی، بلکه بر ذهنیت و دیدگاه شخص نسبت به اطرافیان خواهد داشت.
به عبارت دیگر، در این مقاله با روایتی از نوع ایدئولوژی پنهان روبرو هستیم که برای مخاطبی که با پیش فرض ذهنی و ناخودآگاه مطابق با عرف جامعه، به قصد بهره مندی از لذت جنسی به دام چنین روایاتی اسیرشده، نیتمندی و اهداف ایدئولوژیک تولید کننده روایت، جلوه گر نیست. در نتیجه هدف اصلی مقاله حاضر کشف ایدئولوژی پنهان نهفته در دل داستان های جنسی می باشد که برای تحقق این هدف یک داستان، با روش نمونه گیری هدفمند یا عامدانه، برای تحلیل گفتمان، انتخاب شده است.
مبانی نظری تحقیق
الف - ایدئولوژی و تحلیل گفتمان
اصطلاح »ایدئولوژی5« توسط دستوت دو تریسی 6 فیلسوف فرانسوی به معنای »علم اندیشهها« در آغاز قرن نوزدهم ابداع گردید، اما کاربرد گستردهای نداشت تا زمانی که پس از مرگ مارکس کتاب ایدئولوژی آلمانی7 مارکس و انگلس در 1927 انتشار یافت . آنها ایدئولوژی را »آگاهی کاذب8« تعریف کردند و آن را نوعی اندیشه تحریفی و تصویری وارونه از واقعیت قلمداد میکردند که در خدمت بازتولید و حفظ مناسبات سرمایه میباشد. آنها بر این باور بودند که ایدئولوژی افقی است که توسط طبقات مسلط در اقتصاد ترسیم میشود تا افراد را از آنچه »حقیقی« است غافل نگاه دارد و افراد هیچگاه به آگاهی دروغینی که برایشان ترسیمشده واقف نیستند و مناسبات تولید همواره این آگاهی را مخدوش میکند
