بخشی از مقاله
چکیده
مصر به عنوان یکی از کشورهای مهم قاره آفریقا و مسلمان با پیشینهٌ و تاریخی کهن و تاٌثیر گذار در خاور میانه محسوب می شود. در حال حاضر این کشور تغییرات و تحولاتی و جنبش هایی را تجربه می کند؛ با بررسی تحولات اخیر کشور مصر چنین استنباط می گردد که این جنبش ها از اعمال لایه های درونی جامعهٌ مصر برخواسته و هویت معترضان به رغم اشتراک آن ها در نغییر وضعیت سیاسی و اقتصادی حاکم، در قالب احزاب و گروه های شناخته شده موجود نمی گنجد و در چهارچوب آن ها تعریف نمی شود. جنبش مردم مصر از دغدغه های داخلی مصر نشاٌت گرفته و اعتراض گسترده اما تا حد ممکن مسالمت امیز به سیاست ها و خط مشی های رسمی مصر بوده است.
در این مقاله سعی شده است تا مولفه ها و علل جنبش مردم مصر در سطح داخلی جامعه مصر و همچنین برخی از مسائل این کشور مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی - تحلیلی است و هدف اصلی این پژوهش شناخت برخی مسائل کشور مصر و جنبش های ان است،بنابراین به بیان برخی از جنبش های جدید مصر پرداخته شده است،و با استفاده از نظریات و بیانات برخی صاحب نظران در این زمینه،به مطالعه و تحقیق می پردازیم.
.1 مقدمه
بیداری اسلامی، تحولاتی است که برخی از کشورهای عربی در سالهای اخیر با تاٌثیر پذیری از انقلاب اسلامی ایران تجربه می کنند. کشور مصر یکی از این کشورهاست که مسائل گوناگونی موجبات انقلاب آن را فراهم کرد. یکی از این مولفه ها اقتصاد این کشور است. اقتصاد مصر علی رغم پیشرفت های قابل توجهی که داشت تحت تاثیر بحران های مالی و حادثه 11سپتامبردچار مشکلات اقتصادی زیادی شد .به همین دلیل دولت این کشور سیاست اقتصادی خاصی اتخاذ نمودکه سبب ده مصر دوباره به عنوان یکی از با ثبات ترین بازارهای سطح جهان شناخته شود.بازارهای سرمایه در مصر دارای رشد زیادی اند و این رشد مدیون به کارگیری برنامه های خصوصی سازی واصطلاح قوانین اقتصادی است.
یکی از نتایج مطلوب این اصلاحات بالا رفتن اعتبار ارزی ، مصر در جوامع بین المللی است که باعث شده است این کشور تت تاثیر بحران های مالی و نواسانات قیمت قرار گیرد. جنبش های اجتماعی: اگر به پیروی از تعریف وسیع فرهنگ واژگان آکسفورد از جنب های اجتماعی در وهله عصبیت آن را در جریان مجموعه ای از کن ها و تلاشها از سوی مجموعه ای از افراد تعریف میکنیم ، که به کلی کم و بیش پیوسته به کمک هدف خاصی حرکت میکند. یا به آن گرایش دارند آن را رفتاری اجتماعی میبینیم که مانند سایر رفتار ها و کنش های اجتماعی میتواند موضوع مطالعات جامعه شناختی قرار گیرد.
جنبش های اجتماعی یکی از انواع رفتارهای جمعی است . رفتار جمعی پاسخ عده ای از مردم به یک وضعیت یا مسئله ای خاص است پس منظور از جنبش های اجتماعی آن نوع رفتار جمعی است که دارای سازماندهی است و عده زیادی از افراد از طریق آن در پی تحقق هدف یا اهدافی هستند
.2 جنبش های انقلابی
این نوع جنبش خواستار تغییر سریع و بنیادی در جامعه است. هدف جنبش انقلابی سرنگون کردن نظام حاکم و جایگزین ساختن یک نام دیگر است. نمونه این جنبش را در انقلاب روسیه که تومار نظام تزار ها را در هم ریخت و نظام سوسیالیستی را در این کشور برپا کرد، میتوان مشاهده کرد
-2 افرادی که به این نوع جنبش میپیوندند ، از وضع موجود به زندگیشان ناراضی هستند و به امید زندگی و آینده روشن تر از محل سکونتشان به مکانی دیگر نقل مکان میکنند. مهاجرت یهودیان سراسر جهان به فلسطین نمونه ای از جنبش های اجتماعی کوچنده است
مصر به عنوان یک کشوری شناخته شده است که در نظام سیاسی آن تغییر استراژتیک در خاورمیانه و افریقای عربی اتفاق افتاده است و تغییر در نوع و ماهیت نظام سیاسی این کشور، مثابه تغییر در توازن استراژتیک و متقابلا تغییر در ترکیبات امنیتی و مناسبات سیاسی است. نگاهی به گرایش فکری و سیاسی مصریان
تجمعات هجده روزه مردم مصر باعث سرنگونی رژیم استبدادی حسنی مبارک شد . در زمینه گرایش های فکری مردم مصر سوالات زیادی مطرح است و گروه ها و احزاب گوناگون میکوشند ، گرایش های مردم مصر را هم نوع با افکار و عقاید خود کنند. نوشتار حاضر حاصل نظر سنجی موسسه های بیووکالو از مردم مصر در خصوص موضوعات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی مصر است.
جنبش های ترقی خواهانه:جنبشی است که تلاش می کند با ایجاد تغییرات مثبت در نهادها و سازمان ها وضع جامعه رابهبود بخشد.جنبش های کارگری وجنبش های حفظ محیط زیست از این دسته جنبش ها می باشد.تحولات انقلابی فوریه 2018 درمصرزمینه رابرای گذرازیک رژیم اقتدارگرابه دموکراسی فراهم اورد،این تحولات نشان دهنده ی شکل گیری ائتلافی از منافع فرا طبقاتی وفرایدئولوژیک در میان معترضانی بود که طیف گسترده ایاز نارضایتی های سیاسی واقتصادی را مد نظر داشتند و این نارضایتی ها در چارچوب شعارهای ازادی وعدالت ظاهر شدند.با گذشت بیش از دو سال از انقلاب مصر این کشور با چالش های اقتصادی رو به رو بود ،که هر گونه عدم توانایی در پاسخ به این چالش ها می تواند به دموکراسی مصر اسیب برساند.بسیاری از ترقی خواهان - ولی نه همه ان ها از ممنوعیت الکل در ایالات متحده امریکا به منظور نابودی قدرت سیاسی روسای محلی که بر مکان ت سیطره داشتند ،حمایت می کردند
.3 جنبش های محافظه کار
جنبش محافظه کار می گوید واقعیت هر جامعه ای باید در توسعه تاریخی ان لحاظ شود بنابر این محافظه کاری معتقد است قابل انکارترین راهنما برای دولت ،گرچه نتنها راهنماان است که مراقب باشد ان چه تاکنون مستقر بوده دچار وقفه نشود.به طور مشخص صاحب نظران محافظه کاری در سال 1790و در واکنش هایی به طرح های عقل گرایانه ،انقلابیون فرانسوی فراهم امد.محافظه کاری جامعه را به عنوان چیزی که رشد می کند ،فرض می گیرد و ترجیح میدهد شاخ و برگ هارا هرس کند تا به ریشه های اصلی که مورد توافق اند برسد .تغییر انقلابی جامعه و موجودات بشری به طور کامل ما را از ان چه که انان یک جامعه عمیق اند غیر عادلانه میخوانند ،نجات میدهد.بنا براین همه ان هایی که محافظه کار هستند با تغییر انقلابی جامعه مخالفند. - جسیکاکوکر-ترجمه مریم اتابکی - 9258-1385 ص - . لیبرالیسم بواسطه ادعاایش بر ازادی و ارزش های اصلاحی شکل گرفته است.
سوسیالیزم نیز قانون اساسی است که اشتغال ذهنی اساسی ان ،فقری است که به شکل گرفتن معضلات سیاسی در تحقق یک جامعه عادلانه منتهی شود . در اوایل قرن 20بورژوازی لیبرال به رهبری - - wafd اقدام به تلاش بیهوده ای زد.اما شرایط بازار جهانی،دشواری های ساختی ونقش قدرت های کلونیالیستی به شکست وبی اعتبارشدن این مدل انجامید.شکست مدل سرمایه داری لیبرال خرده بورژوازی و بخش دیگری از بورژوازی عرب تنها در مصر بلکه در سایر کشورهای عربی به میدان کشاند که خواهان مداخله دولت در امور جامعه و اقتصاد با برنامه بوده است - ناصر در مصر . - 1952 بور قیبه در تونس - 1956 - حزب بعث در سوریه - 1954 - و در عراق - - 1985 اما همان عواملی که برنامه حزب را به شکست رساند ،سرمایه داری دولتی ناصر را نیز مقهور خود ساخت.
مدل سرمایه داری لیبرال ماقبل - 1952 - و سرمایه داری دولتی ناصر هیچیک نتوانسته به حل مشکلات توسعه نیافتنی و افزایش روزافزون تضاد طبقاتی جامعه مصر کمک می نماید.در عوض با تشدید مهاجرت به شهر ها گسترش خدمات و گسترش بروکراسی ،نیروهای کار حاشیه ای و تولید خرد حاشیه ای روز به روز افزون تر میشد مثل سیل مهاجرت به شهر ها و توسعه حاشیه نشینی از مشکلات بزرگ دولت و در عین حال بازار خوبی برای قطب عقب مانده سرمایه داری است. اگرچه دوپارچگی جامعه مصر از همان روزهای اغازین سرنگونی حکومت مبارک نمایان شده بود ،اما وضعیت پیشرفت فرهنگ شهری در ان کشورها گذاشت که دوپارچگی راه همگانی در پیش بگیرد .باوجود فرهنگ پیشرفته شهری ،دو عامل دوپارچگی جامعه مصر را فربه تر می نمود. بهار عربی که اوضاع مصر نتیجه ان می باد دو مسئله زیر را بسیار پیش کشانده است:
نخست اینکه اسلام اصلی چه می گوید و زمامداران و شیعیان دینی چه گفتند و چه کردند و چه می کنند.
دوم اینکه ایا برنامه های سازمان های مذهبی سکولار -ملی گرایی عرب حل کننده مشکلات مردم در جهان معاصر می باشد یا نه؟ در بهار عربی که نسل نوپیشگام می باشد ،ازادی،عدالت،دموکراسی،عزت نفس و برون شدن از فقر را می خواهند
با کمی تامل در روایات عصر ظهور در مورد مصر و تحولات جاری نشان می دهد که این شرایط تا چه اندازه منطبق بر فرمایشات روایات شریف می باشد ، همچنان که بیان شد با تامل بر روایات می توان دریافت که اوضاع مصر دیگر ارام نخواهد شد ،مصر ایام باشکوهی را در پیش دارد ،همه دریافتند که خاندان مبارک دیگر در رهبری جایگاهی ندارند ،استکبار جهانی به هیچ وجه از مصر چشم نخواهد پوشید زیرا به نتیجه رسیدن انقلاب مصر قطعا تداوم انقلاب های دیگری را در پیش خواهد داشت .
از سویی دیگر مصر دارای مرز مشترک با رژیم صهیونیستی بوده است و انقلاب در ان بسیار خطرناک است .از این روست که دشمنان تلاش دارند که قدرت را به دست فرد دیگری بسپارند قبل از اینکه به دست انقلابیون و گروه های مخالفی چون اخوان المسلمین که تفکرات نزدیک به جمهوری اسلامی ایران را دارد.
غرب با پیش بینی این روزها از قبل مهره ی صاحب وجهه خود را اماده کرده و اینک روانه ی میدان نموده است تا با ژست مخالفان با استبداد مبارک و استکبار امریکا بتواند انقلاب مردم مصر را مهار کند اما بعید است که البراده ای بتواند ملت به پا خواسته مصر را فریب دهد.
جمعیت:
جمعیت قاهره از 5میلیون نفر در سال 1976 به 55 میلیون نفر در سال 1984 رسیده است .پایین بودن ضریب انباشت سرمایه و عدم تمرکز گسترده کارگران - در سال 1960بیش از 50 درصد از کارگران مصر در کارخانه هایی که کمتر از 10 کارگر داشته اند به کار مشغول بودند - .
ازسوی دیگر اشتغال اکثریت عظیمی از مردم در تولید بخش خرد و بخش خدمات و وجود نیروی کار حاشیه ای عظیم،تولیدات سنتی و روابط تولید صنعتی را پابرجا نگه داشت و به علت دیگر این نیروهای سنتی به مذهب،زمینه مساعدی برای رشد نیروهای مذهبی رادیکال در شهر ها فراهم آمد.
این وضع ب شکل بارزی در لبنان نیز به چشم می خورد.ترکیب بخش خدمات غیر رسمی مصر - 1947-1960 - بوده است. - -127 -1364- - 105رشد جنبش های اسلامی در خاور میانه بوده است .
ترکیبات دولتی مصر:
نخست شورای نظامی که نمی خواست تغییر سیاسی به تغییر نظامی منجر شود و دوم تندروان مذهبی وسکولار در دوسویی کشمکش به قواعد بازی دمو کراتیک تن نمی دهند اگر اخوان به گرایش روشنفکرانه درونی خود موقع داد که با ساختن حزب عدالت و ازادی راه میانه را درپیش گرفته است
.4 چرخش های اقتصادی و سیاسی مصر در نیمه دوم سده بیستم
در طی 150سال گذشته،مصر همواره در لبه ی ویرانی اتصادی بوده است.هر چند تمایل به اصلاح اقتصادی نش عمده ایی در انقلاب 1952بازی کرد،از آن هنگام حکومت نسبت به طرح یک زبان آشکار اقتصادی ناتوان مانده است.ناصر مصر را به سمت سوسیالیسم و بلوک شوروی برد تا توسعه نظامی و مدنی را به دست آورد - . - Lilian craig Harrisغربی ها عموما گرفتاری های اقتصادی کنونی مصر را به زیاده روی های زمان ناصر نسبت می دهند.
رسیدن سادات به ریاست جمهوری در 1970،تدابیری را برای برگرداندن سیاست های سوسیالیسم و معرفی انفتاح یا درهای باز برای ادغام در اقتصاد بین الملل پدید آورد.اما سیاست های بعدی مشکلات کشور را حل نکرده است.هر چند مبارک بر تشویق سرمایه گذاری در اتصاد مصر توسط سادات افزود،قول اولیه انفتاح محقق نشد.به جای آن،وابستگی فزاینده ایی به کمک بین المللی به ویژه توسط آمریکا پدید آمده است.باید در نظر داشت که اصلاحات اقتصادی یک مسئله سیاسی انفجار برانگیز است
