بخشی از مقاله
چکیده
در بستر مدیریت زنجیره تامین، مسائل انتخاب تامین کننده نقش کلیدی ای را بازی می کند. در دنیای رقابتی امروز بنگاه ها توجه ویژه ای به انتخاب درست تامین کنندگان معطوف نموده اند چرا که این انتخاب به آنها کمک می کند هزینه های خریدشان را کاهش داده و کیفیت محصولات و خدمات نهایی شان را بهبود بخشند.انتخاب تامین کننده یک مساله تصمیم گیری چندمعیاره می باشد که شامل معیارهای کیفیت و کمی همچون هزینه خرید هر واحد، تحویل بموقع، کیفیت خدمت و سایر عوامل می گردد.در این تحقیق یک مدل برنامه ریزی ریاضی چندهدفه فازی به منظور انتخاب تامین کنندگان و تخصیص سفارش در یک زنجیره تامین ارائه شد. در مدل پیشنهادی ، از یک رویکرد ترکیبی جبرانی و غیر جبرانی ، جمعی موزون ، و درنظر گرفتن سطوح رضایت بخش برای درجه عضویت یا رضایت بخشی توابع و محدودیت های فازی استفاده شد. مدل پیشنهادی در یک سازمان پیاده سازی شد.
واژه های کلیدیْ: مدیریت زنجیره تامین ، انتخاب تامین کننده ، نظریه فازی، برنامه ریزی ریاضی چندهدفه فازی
-1 مقدمه
امتیازدهی و ارزیابی تامین کننده فرایندی است که به منظور سنجش عملکرد تامین کننده استفاده می شود. تامین کنندگان بر اساس تاثیرشان بر ارزش افزوده و هزینه کل زنجیره تامین مورد مقایسه قرار می گیرند. متاسفانه، تصمیمات منبع یابی اغلب فقط متمرکز بر قیمت محصولات دریافتی از تامین کنندگان می باشند. بسیاری از مشخصه های دیگر تامین کنندگان، مانند زمان تحویل، قابلیت اعتماد، کیفیت، و توانایی طراحی که بر هزینه کل همکاری با یک تامین کننده تاثیر می گذارند نادیده گرفته می شوند. یک فرایند خوب امتیازدهی وارزیابی تامین کنندگان باید همه ابعاد عملکردی تامین کنندگان که بر هزینه کل استفاده از یک تامین کننده را تحت تاثیر قرار می دهند، در نظر بگیرد.
انتخاب تامین کننده از خروجی امتیازدهی و ارزیابی تامین کننده به منظور شناسایی تامین کننده مناسب استفاده می کند. سپس قرار داد تامین با تامین کننده مورد مذاکره قرار می گیرد. یک قرارداد خوب، همه عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین را تشریح می کند و به منظور افزایش سودآوری کل زنجیره تامین بطوری که منافع طرفین حفظ شود، طراحی می شود. با توجه به اینکه حدود 80 درصد هزینه یک محصول طی طراحی آن تعیین می شود، بسیار حیاتی است که تامین کنندگان بطور فعالی در این مرحله درگیر شوند. همکاری در طراحی به تامین کننده و تولید کننده اجازه می دهد تا هنگام طراحی اجزای محصول نهایی در کنار یکدیگر کارکنند.
همکاری در طراحی همچنین این اطمینان را نیز ایجاد می کند که تغییرات در طراحی بطور اثربخشی به همه اعضای درگیر در زنجیره اطلاع رسانی می شود. هنگامی که محصول طراحی شد، تدارکات فرایندی است که توسط آن تامین کننده محصولش را در پاسخ به سفارشات خریدار ارسال می نماید. هدف از تدارکات برآورده نمودن سفارش ها و تحویل آنها طبق یک برنامه زمان بندی شده با حداقل هزینه می باشد. در نهایت، نقش طرحریزی و تحلیل منبع یابی تجزیه و تحلیل هزینه های مرتبط با تامین کنندگان مختلف و شناسایی فرصت ها به منظور کاهش هزینه کل است. فرایندهای منبع یابی موثر در یک بنگاه می تواند سود بنگاه و ارزش افزوده زنجیره تامین را بهبود بخشد.
در بستر مدیریت زنجیره تامین، مسائل انتخاب تامین کننده نقش کلیدی ای را بازی می کند. در دنیای رقابتی امروز بنگاه ها توجه ویژه ای به انتخاب درست تامین کنندگان معطوف نموده اند چرا که این انتخاب به آنها کمک می کند هزینه های خریدشان را کاهش داده و کیفیت محصولات و خدمات نهایی شان را بهبود بخشند . - Ozkok & Tiryaki , 2011a - انتخاب تامین کننده یک مساله تصمیم گیری چندمعیاره می باشد که شامل معیارهای کیفیت و کمی همچون هزینه خرید هر واحد، تحویل بموقع، کیفیت خدمت و سایر عوامل می گردد. در این نوع مسائل ممکن است میان اهداف تصمیم گیری تعارض وجود داشته باشد. در این نوع مسائل اغلب دو هدف عمده دنبال می شود، اول اینکه از کدام تامین کننده خرید صورت گیرد؟ و دوم اینکه از هر تامین کننده منتخب چقدر خرید صورت گیرد؟ تحقیقات بسیاری در خصوص شناسایی معیارهای مهم در انتخابتامین کنندگان صورت گرفته است، برای مثال دیکسُن - 23 - Dickson, 1966 معیار برای انتخاب تامین کننده شناسایی نمود.
در تحقیقی دیگر که در سال 1991 صورت گرفت، وبر و همکارانش 74 مقاله در حوزه ارزیابی تامین کنندگان را مطالعه نموده و آنها را از منظر معیارهای مورد استفاده و روش های تحلیلی طبقه بندی نمودند . - Weber, Current, & Benton, 1991 - دسته دیگری از تحقیقات با ارائه روش های مناسب به منظور ارزیابی تامین کنندگان پرداختند . - Amin, Razmi , & Zhang, 2011a - برای مثال قدسی پور و ابراین یک رویکرد ترکیبی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برنامه ریزی خطی را به منظور انتخاب تامین کنندگان ارائه نمودند . - *KRGV\SRXU 2ʼ%ULHQ' 1998 - اِرُل و فرل نیز یک رویکرد برنامه ریزی غیرخطی عددصحیح مختلط را به منظور ارزیابی تامین کنندگان و تخصیص سفارش توسعه دادند که شامل اهداف متعارض کمی و کیفی بوده است . - Erol & Jr ., 2003 - اَمید و همکارانش یک مدل برنامه ریزی خطی چندهدفه فازی به منظور غلبه بر ابهام اطلاعات موجود در خصوص انتخاب تامین کننده ارائه نمودند . - $PLG' *KRGV\SRXU' 2ʼ%ULHQ' 2006 -
دمیرتاس و اوستون به ارائه یک رویکرد یکپارچه با استفاده از تحلیل فرایند شبکه ای و برنامه ریزی خطی عددصحیح فازی برای انتخاب بهترین تامین کننده پرداختند و ونگ و همکارانش نیز به ارائه یک روش TOPSIS سلسله مراتبی برای انتخاب تامین کننده پرداختند . - Wang, Cheng, & Huang, 2009 - در قسمت ادبیات تحقیق به پژوهش چای و همکارانش پرداخته خواهد شد که مقالات در حوزه انتخاب تامین کننده در سال های 2008 تا 2012 را مرور نموده و طبقه بندی مناسبی ارائه داده است. از اینرو هدف ازانجام تحقیق ارائه مدل برنامه ریزی ریاضی چندهدفه فازی به منظور انتخاب تامین کنندگان و تخصیص سفارش در یک زنجیره تامین بود.
شرکت موردمطالعه
شرکت آلفا مرکب از سه بخش اصلی میباشد که در صنعت پتروشیمی مشغول به کار میباشد. با توجه به اینکه این شرکت با تأمینکنندگان بسیاری در تماس است احتیاج به استفاده از فرایندی یکپارچه و علمی در جهت بهبود سیستم خرید در این شرکت نیازسنجی شده است. قسمت بازرگانی شرکت برای تأمین قطعات با بسیاری از تأمینکنندگان داخلی و خارجی در تماس است و همواره به دنبال بهترین خرید از بهترین تأمینکننده میباشد. با توجه به گستردگی بسیار زیاد تعداد قطعات و تأمینکنندگان در شرکت موردمطالعه، محقق بهمنظور آزمون مدل پیشنهادی خود با نظر مشاور صنعتی گرامی8 قطعه/ محصول اصلی را انتخاب نمود که هم از نظر ارزش بسیار استراتژی باشند و هم ماهیت چند منبعی داشته باشند.
یعنی چند تأمینکننده بهمنظور تأمین آن وجود داشته باشد. روش انجام تحقیق تحلیلی ریاضی و از نوع مدل سازی میباشد، چرا که به دنبال مدل سازی ریاضی و توسعه در روش های موجود بود. در واقع در این تحقیق، جهت مطالعه کامل روش های برنامه ریزی ریاضی فازی، مبانی نظری مدل سازی ریاضی، برنامه ریزی خطی، برنامه ریزی ریاضی در شرایط عدم قطعیت و موضوعات مشابه مورد مطالعه قرار گرفتند.مدل ریاضی پیشنهادی این پارامترها و متغیرهای مقاله به صورت زیر می باشد.:I قطعات ، :J تأمینکنندگان ، :K شرایط تخفیف پارامترهای مدل: : k در شرایط تخفیف j از تأمینکننده i هزینه خرید قطعه . : j خریداریشده از تأمینکننده :i نرخ خرابی قطعه. : j از طرف تأمینکننده i زمان تحویل قطعه. : B کل بودجه خرید . : i برای تأمین قطعه j ظرفیت تأمینکننده : i نرخ خرابی موردقبول قطعه .. : i کل تقاضای قطعه.. : jاز تأمینکنندهi مقدار حداقل تأمینشده قطعه.. :k درشرایط تخفیف j از تأمینکنندهi مقدار کل خرید قطعه.. j: انتخاب یا عدم انتخاب تأمینکننده
رویکرد حل پیشنهادی ارائه شده به صورت زیر میباشد:
برای استخراج وزن از مقایسات زوجی، دو نوع روش وجود دارد. نوع اول روشهایی هستند که اوزان بهدستآمده در آنها بهصورت اعداد حقیقی و LAMBDA-Max ، نوع دوم روشهایی است که اوزان بهصورت اعداد فازی استخراج می شوند، روش های FPP,LFPPهستند مانند، روش برای تجزیهوتحلیل دادهها و به دست آوردن LFPPروش حداقل مجذورات لگاریتمی فازی از این نوع هستند. در این تحقیق بهطور خاص از روش استفاده خواهد شد تا جوابها دقیق و بدون خطا باشند. WINQSB از نرمافزار LFPPمقادیر وزنها استفاده خواهد شد.همچنین برای حل مسئله میپردازیم: به دلیل ساده تر بودن محاسبه یک عدد قطعی بهعنوان وزن، اکثر افراد ابتدا به دنبال روشهای LFPPدر اینجا بهصورت خلاصه به روش ثابت شد Wang مطرح پیشنهاد شد وخیلی زود توسط Chang نوع دوم میروند.
روش اول از این نوع، روش تحلیل توسعهیافته میباشد که توسط وزنهای به دست آمده از این روش نامعتبرند و قادر نیستند اهمیت ارتباط متغیرهای تصمیم یا جایگزین را بهدرستی نشان دهند. در حقیقت این روش نباید برای استخراج وزنها به کار میرفت. همچنین روش برنامهریزی ترجیحات فازی که توسط میخایلوویچ مطرح شد نیز دارای نقطهضعفهای قابلتوجهی بود. مثلاً ممکن است از این روش برای تعیین الویت استفاده کنیم و به بردارهای متضاد یا بردارهایی که مضرب یکدیگرند یا برنامهریزی ترجیحات LFPPبرسیم. این غیر یکتا بودن در حل، کاربرد این روش در تعیین الویت را زیر سؤال میبرد. با یک معادلسازی، روش فازی لگاریتمی بر پایه برنامه ریزی غیرخطی لگاریتمی به دست آمد و ثابت شد که ایرادات روشهای قبلی را ندارد. تابع هدف و محدودیتهای روش بهصورت زیر بود، که با حل آن می توان وزن های یک ماتریس مقایسه زوجی فازی را استخراج کرد:FPP
